Thông tin là một chiều của nghèo đa chiều và là yếu tố kéo tụt sự phát triển của vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhận thức rõ điều này, UBND tỉnh Hòa Bình (cũ) giai đoạn 2021-2025 xác định giảm nghèo thông tin không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật mà là một chiến lược lớn giúp người dân thay đổi nhận thức, tiếp cận tri thức mới và mở ra cơ hội phát triển.
Lắp đặt trạm Viba tại xã Độc Lập, thành phố Hòa Bình (cũ).
Hiện đại hóa hạ tầng thông tin toàn diện
Theo Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, tỉnh Hòa Bình đã bố trí hơn 35 tỷ đồng cho các hạng mục về thông tin cơ sở, trong đó ưu tiên huyện vùng sâu như Đà Bắc, Mai Châu, Lạc Sơn. Nhờ đó, 100% xã đặc biệt khó khăn của tỉnh có sóng 4G, phủ kín hầu hết các xóm xa nhất. Đây là nền tảng để người dân tiếp cận thị trường, học kỹ thuật sản xuất, kết nối dịch vụ y tế và giáo dục.
Chính quyền không chỉ dừng ở hạ tầng mạng viễn thông. Tỉnh đã xây dựng 80 trạm thông tin cộng đồng, bố trí tại các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn, nơi người dân có thể truy cập internet miễn phí, nghe tuyên truyền, tra cứu chính sách và sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Các trạm này được trang bị máy tính, màn hình lớn, hệ thống truyền thanh thông minh; cán bộ văn hóa-xã hội được giao vận hành và hỗ trợ người dân.
Hệ thống truyền thanh cơ sở được nâng cấp mạnh mẽ. Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 ghi nhận đã thay mới hoặc hiện đại hóa hơn 600 cụm truyền thanh, chuyển đổi từ loa FM sang truyền thanh thông minh. Điều này giúp chính quyền truyền đạt thông tin chính sách, thông điệp phòng chống thiên tai, lịch tiêm chủng, giá nông sản một cách kịp thời.
Anh Triệu Phúc Thìn (xóm Sưng, Cao Sơn, Phú Thọ) là người ứng dụng CNTT để quảng bá, làm hồi sinh nghề sản xuất giấy dó của người Dao Tiền giúp nhiều người thoát nghèo. Ảnh: Cao Sơn.
Điểm đặc biệt trong giai đoạn này là tư duy quản trị hiện đại: UBND tỉnh yêu cầu toàn bộ bản tin, thông báo của xã phải được số hóa và đăng tải lên cổng thông tin, đồng thời phát qua truyền thanh thông minh. Việc đa dạng hóa kênh tiếp cận bảo đảm người dân vùng khó không bị "bỏ rơi thông tin".
Kết quả cho thấy sự thay đổi rõ rệt: tỷ lệ hộ nghèo thiếu thông tin - theo chuẩn nghèo đa chiều - đã giảm mạnh từ 23% năm 2021 xuống 9% năm 2025. Đây là mức giảm ấn tượng, thể hiện vai trò quyết liệt của chính quyền trong đầu tư hạ tầng thông tin.
Phổ cập kỹ năng số cho người dân vùng khó khăn
Hạ tầng chỉ là bước đầu. Muốn giảm nghèo thông tin, người dân cần có kỹ năng tiếp nhận và sử dụng thông tin. Vì vậy, UBND tỉnh đã triển khai chương trình đào tạo kỹ năng số quy mô lớn nhất từ trước đến nay.
Trong giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh tổ chức: 1.200 buổi tập huấn kỹ năng số, chủ yếu cho hộ nghèo, cận nghèo, thanh niên và phụ nữ; 15.000 lượt người được hướng dẫn cách sử dụng điện thoại thông minh, tra cứu chính sách, tìm thông tin thị trường; hơn 91 phóng sự, 72 bản tin truyền hình, hàng trăm chương trình phát thanh tuyên truyền về giảm nghèo, dạy nghề, phát triển nông nghiệp.
Tỉnh đặc biệt chú trọng tới phụ nữ, thanh niên và đồng bào dân tộc thiểu số, những nhóm dễ bị bỏ lại phía sau trong tiến trình chuyển đổi số. Thông qua các buổi tập huấn, người dân biết cách chụp ảnh sản phẩm, đăng bài bán hàng trên mạng, sử dụng Zalo để nhận tin từ chính quyền và tiếp cận các chương trình "Dân hỏi - Chính quyền trả lời".
Cô gái Mường Xa Thị Nga (xóm Xèo, xã Cao Sơn, tỉnh Phú Thọ) đã đưa được các sản phẩm từ xơ mướp từng bước ra thị trường nhờ thương mại điện tử. Ảnh: Cao Sơn.
Đáng chú ý, chính quyền các huyện đã chủ động mời doanh nghiệp viễn thông, hội nông dân, doanh nghiệp thương mại điện tử cùng tham gia đào tạo. Nhờ đó, người dân từng bước biết đưa sản phẩm của mình lên sàn thương mại điện tử. Sự phối hợp này thể hiện vai trò điều phối linh hoạt của chính quyền, đồng thời tạo cầu nối giữa người dân với thị trường mới.
Một yếu tố nổi bật trong tư duy quản trị là yêu cầu mọi thủ tục hành chính thiết yếu phải có hướng dẫn trực tuyến đơn giản. Các xã đã bố trí cán bộ trực hỗ trợ người dân làm hồ sơ dịch vụ công, từ đăng ký hộ tịch, cấp giấy xác nhận đến thủ tục vay vốn. Tính đến cuối năm 2025, trên 65% hồ sơ dịch vụ công của người dân vùng khó được nộp trực tuyến mức độ 3 và 4.
Nhờ sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền, khoảng cách tiếp cận thông tin giữa vùng thuận lợi và vùng khó khăn của tỉnh đã thu hẹp đáng kể. Người dân không chỉ nhận thông tin mà còn biết cách sử dụng thông tin để cải thiện cuộc sống.
Giảm nghèo thông tin đã góp phần quan trọng vào giảm nghèo đa chiều chung của tỉnh. Khi người dân được tiếp cận thông tin đầy đủ, họ thay đổi tư duy sản xuất, có khả năng tiếp cận thị trường, dự báo giá cả và biết cách phòng chống rủi ro thiên tai. Tỷ lệ hộ nghèo thiếu kiến thức sản xuất giảm gần 60%; tỷ lệ hộ nghèo thiếu dịch vụ xã hội cơ bản cũng giảm mạnh nhờ khả năng tiếp cận thông tin y tế, giáo dục, an sinh.
Về dài hạn, việc đầu tư vào thông tin tạo ra sự chuyển dịch từ "nghèo do thiếu hiểu biết" sang "tự chủ trong phát triển". Đây là sự thay đổi có tính bền vững nhất trong toàn bộ chương trình.
Thành tựu giảm nghèo thông tin của Hòa Bình giai đoạn 2021-2025 không chỉ giải quyết bất bình đẳng về tiếp cận tri thức mà còn trở thành bài học chính sách quan trọng cho tỉnh Phú Thọ mới sau sáp nhập. Khi hạ tầng thông tin và kỹ năng số trở thành nền tảng, các chương trình giảm nghèo trong giai đoạn tới có điều kiện để phát huy hiệu quả, mở rộng sinh kế số, kinh tế số nông nghiệp và dịch vụ công số.
