Một trong những điểm nổi bật của Hòa Bình (cũ) giai đoạn 2021-2025 là tổ chức điều hành theo mô hình 4 tầng. Đây là cách vận hành không chỉ mang tính tổ chức mà phản ánh sự chủ động của chính quyền trong dẫn dắt toàn bộ chương trình.
Khu du lịch cộng đồng Bản Sưng thu hút nhiều du khách quốc tế đến trải nghiệm. Ảnh: Xuân Hà.
Liên kết chặt chẽ từ tỉnh đến thôn bản
Ở cấp tỉnh, UBND tỉnh đóng vai trò hoạch định chiến lược. Lãnh đạo tỉnh ban hành kế hoạch tổng thể cả giai đoạn, theo dõi từng quý, yêu cầu các sở ngành xây dựng danh mục nhiệm vụ cụ thể, chi tiết đến từng dự án. Định kỳ, lãnh đạo tỉnh trực tiếp chủ trì các cuộc kiểm tra tại huyện, đánh giá tiến độ giải ngân, yêu cầu điều chỉnh kịp thời. Nhờ đó, nhiều vướng mắc về thủ tục đầu tư công, vốn là điểm nghẽn tại nhiều địa phương được tháo gỡ sớm, tránh tình trạng vốn chờ dự án hoặc dự án chờ vốn.
Ở cấp huyện, chính quyền trở thành trung tâm điều phối. Huyện Lạc Sơn, Đà Bắc, Tân Lạc đều xây dựng kế hoạch riêng cho từng xã, phân bổ nguồn lực theo tiêu chí nghèo đa chiều, yêu cầu hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia vào các mô hình sinh kế. Huyện còn giữ vai trò giám sát các công trình hạ tầng, một khâu quan trọng vì hơn 70% tổng vốn của chương trình tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng dân sinh.
Cấp xã là mắt xích quyết định. Cán bộ xã được giao toàn bộ trách nhiệm rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo, phân tích nguyên nhân nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều 2021-2025. Theo Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, có 1.067 hộ nghèo được xác định do thiếu thông tin, 3.412 hộ thiếu tư liệu sản xuất và 2.238 hộ có thành viên mắc bệnh mãn tính. Những số liệu này là cơ sở để xã xây dựng danh sách hỗ trợ đúng người, đúng nhu cầu.
Mô hình trồng mướp lấy xơ của chị Xa Thị Nga đã giúp nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số xã Cao Sơn có việc làm ổn định. Ảnh: Cao Sơn.
Ở cấp thôn bản, tổ giám sát cộng đồng được thành lập với nhiệm vụ theo dõi từng mô hình sinh kế, từng công trình hạ tầng và phản ánh nguyện vọng của người dân. Mô hình này giúp hạn chế tình trạng đầu tư công kém hiệu quả và tăng tính minh bạch, điều mà nhiều địa phương khác còn gặp khó.
Việc liên kết chặt 4 cấp tạo nên sự liền mạch chính sách, tránh được tình trạng đứt gãy thông tin, đồng thời giúp chính quyền các cấp nắm bắt nhanh thực tiễn để điều chỉnh kịp thời.
Phân bổ vốn linh hoạt theo tiêu chí nghèo đa chiều
Hiệu quả của chương trình không chỉ nằm ở số tiền được phân bổ mà là cách phân bổ. Báo cáo Tổng kết thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 khẳng định: tỉnh được giao tổng vốn 732 tỷ đồng, trong đó giải ngân 594 tỷ đồng, đạt 81,11%. Đây là tỷ lệ cao trong bối cảnh nhiều tỉnh chỉ đạt dưới 60% do vướng thủ tục.
Hòa Bình không chia đều vốn mà lấy tiêu chí nghèo đa chiều làm cơ sở. Đà Bắc và Lạc Sơn là hai huyện nghèo nhất, được ưu tiên vốn lớn cho hạ tầng và sinh kế. Tổng cộng có 480 công trình hạ tầng được xây dựng hoặc sửa chữa, gồm đường giao thông, thủy lợi nhỏ, nhà văn hóa, trường học, trạm y tế. Chính quyền yêu cầu mỗi công trình đều phải hoàn thiện thủ tục đúng quy định, có giám sát cộng đồng và đánh giá sau đầu tư.
Với dự án hỗ trợ sinh kế, tỉnh phân bổ vốn dựa trên mô hình có tính bền vững. Các huyện đề xuất nhưng tỉnh quyết định cuối cùng theo nguyên tắc: mô hình phù hợp điều kiện địa phương, có đối tác bao tiêu hoặc hợp tác xã tham gia. Nhờ cách điều hành này, hơn 6.800 hộ nghèo, cận nghèo được hỗ trợ sinh kế, hàng trăm mô hình được nhân rộng: chăn nuôi gà đồi, nuôi cá lồng, trồng dược liệu, trồng chè hữu cơ.
UBND tỉnh chỉ đạo Ngân hàng Chính sách xã hội giải ngân vốn vay ưu đãi cho 116.000 lượt hộ nghèo. Việc kết nối giữa hỗ trợ không hoàn lại và tín dụng ưu đãi tạo ra "đòn bẩy kép" giúp người dân chủ động hơn trong sản xuất.
Ngoài vốn Nhà nước, tỉnh huy động 120 tỷ đồng từ Quỹ "Vì người nghèo", các doanh nghiệp và đoàn thể. Sự tham gia của xã hội phản ánh uy tín của chính quyền; nơi nào người dân tin tưởng, nơi đó huy động nguồn lực tốt.
Sản phẩm từ xơ mướp qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc Mường. Ảnh: Cao Sơn.
Hiệu quả điều hành của chính quyền được thể hiện ở kết quả cuối cùng: tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm từ 15,49% năm 2021 xuống 5,31% năm 2025. Ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mức giảm còn ấn tượng hơn: từ 20,08% xuống 8,8%. Đây là mức giảm sâu trong giai đoạn ngắn, chứng minh sự đi đúng hướng của chương trình.
Trong từng lĩnh vực nghèo đa chiều, khoảng cách cũng thu hẹp rõ rệt: tỷ lệ hộ nghèo thiếu thông tin giảm từ 23% xuống 9%; tỷ lệ hộ thiếu nước sạch giảm từ 17% xuống dưới 6%; tỷ lệ hộ nghèo thiếu dịch vụ y tế giảm hơn 40%; thu nhập bình quân khu vực đồng bào dân tộc tăng từ 28 triệu lên 42 triệu đồng/năm.
Ở huyện Đà Bắc, huyện nghèo nhất tỉnh, tỷ lệ hộ nghèo giảm gần 22 điểm phần trăm, từ 41,56% xuống 19,08%, trở thành minh chứng cho hiệu quả điều hành. Cách điều phối vốn ưu tiên địa bàn khó khăn nhất tạo ra bước thay đổi căn bản về sinh kế và hạ tầng.
Việc chuyển mình này không chỉ có ý nghĩa kinh tế mà còn tạo ra niềm tin vào chính quyền. Người dân đánh giá cao sự minh bạch, công khai và trách nhiệm từ cấp tỉnh đến thôn. Điều này là tiền đề quan trọng để tiếp tục triển khai chính sách giảm nghèo trong giai đoạn 2026-2030, đặc biệt khi tỉnh sáp nhập vào Phú Thọ từ 1/7/2025.
