Gặp khó vì thiếu định mức, thiết bị không đồng bộ
Tại Diễn đàn “Khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý, vận hành công trình thủy lợi thực hiện theo Nghị quyết 57”, nhiều địa phương đã chia sẻ những khó khăn thực tiễn trong triển khai các giải pháp công nghệ số, đồng thời kiến nghị cần sớm có khung chuẩn chung, định mức tài chính và cơ chế hỗ trợ thiết bị phù hợp.
Ông Lê Xuân Thái, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Khánh Hòa cho biết, địa phương từng là một trong những nơi đi đầu ứng dụng hệ thống điều khiển tự động (SCADA) tại một số hồ chứa lớn từ năm 2010-2012. Tuy nhiên, chỉ sau vài năm vận hành, nhiều thiết bị đã hư hỏng, hệ thống gần như không còn hoạt động hiệu quả. Nguyên nhân chính, theo ông Thái, là do thiếu nguồn kinh phí bảo trì ổn định và chưa có định mức chi rõ ràng cho loại thiết bị đặc thù này.
“Chúng ta đều nói đơn vị quản lý phải bố trí kinh phí vận hành, nhưng thực tế thì chi bao nhiêu, dựa theo đâu, hiện vẫn chưa có định mức cụ thể như với các công trình thủy lợi truyền thống”, ông Thái nêu rõ.
Ông Lê Xuân Thái, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Khánh Hòa đề xuất cần thiết lập bộ khung chuẩn chung toàn quốc, để các đơn vị đầu tư, tư vấn, thi công cùng tuân thủ, từ đó tạo thuận lợi trong khai thác, quản lý nhà nước, và giảm gánh nặng cho địa phương. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Từ thực tế đó, đại diện Khánh Hòa kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các cơ quan chuyên môn, xây dựng bộ định mức bảo trì riêng cho hệ thống điều khiển tự động, đồng thời ban hành quy trình mẫu về lập kế hoạch bảo trì, bố trí kinh phí hàng năm, giúp địa phương có cơ sở pháp lý và tài chính để duy trì hiệu quả hệ thống sau đầu tư.
Bên cạnh vấn đề tài chính, ông Thái cũng nêu bật một rào cản khác là tình trạng thiếu đồng bộ phần mềm, thiết bị khi triển khai nhiều gói đầu tư hoặc khi thực hiện sáp nhập, hợp nhất đơn vị hành chính. Tại Khánh Hòa, chỉ riêng trong phạm vi quản lý hiện đã có hơn 10 phần mềm khác nhau trên cùng một màn hình giám sát, mỗi hệ thống dùng một ứng dụng riêng biệt. Việc này khiến công tác vận hành và khai thác gặp nhiều lúng túng, không hiệu quả.
Từ đó, ông đề xuất cần thiết lập một bộ khung chuẩn kỹ thuật chung trên toàn quốc, áp dụng cho tất cả các đơn vị đầu tư, tư vấn, thi công, nhằm thống nhất thiết kế, bảo đảm khả năng tích hợp và chia sẻ dữ liệu, đồng thời giảm gánh nặng cho địa phương trong giai đoạn vận hành.
Kiến nghị Trung ương hỗ trợ thiết bị, nghiên cứu và cơ chế tài chính
Tương tự, ông Nguyễn Thanh Tùng, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau chia sẻ rằng, địa phương đã nỗ lực thành lập Trung tâm Quan trắc, tích hợp dữ liệu từ lĩnh vực thủy lợi và thủy sản, hướng tới xây dựng hệ thống xử lý và sử dụng dữ liệu chung toàn ngành. Tuy nhiên, thiết bị không tương thích và phụ thuộc vào nguồn ngoại nhập đang là trở ngại lớn.
“Nhiều thiết bị do tổ chức quốc tế tài trợ sau một thời gian sử dụng đã xuống cấp, hỏng đầu dò, phải nhập khẩu linh kiện thay thế với chi phí cao. Không ít hạng mục buộc phải thay thế hoàn toàn bằng thiết bị ngoại để đảm bảo tích hợp đồng bộ, gây tốn kém đầu tư”, ông Tùng dẫn chứng.
Ông Nguyễn Thanh Tùng, Chi Cục trưởng Chi cục Thủy lợi Cà Mau cho biết, để ứng dụng chuyển đổi số, tỉnh đã thành lập Trung tâm Quan trắc, tích hợp dữ liệu từ các lĩnh vực thủy lợi và thủy sản, hướng tới xây dựng hệ thống xử lý và sử dụng dữ liệu dùng chung toàn ngành. Tuy nhiên, trong quá trình vận hành, địa phương gặp nhiều khó khăn do sự không tương thích giữa các thiết bị. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Đáng chú ý, có trường hợp dữ liệu từ trạm quan trắc truyền về máy chủ đặt ở nước ngoài, khiến địa phương gặp khó trong quản lý, khai thác và chủ động điều hành nguồn nước. Ông Tùng cũng cho biết tỉnh Cà Mau hiện đang triển khai xây dựng bản đồ rủi ro thiên tai gồm 4 loại hình: bão, áp thấp, triều cường và nước dâng, giúp hỗ trợ chỉ đạo điều hành ứng phó.
Tuy nhiên, hạ tầng kỹ thuật còn cũ kỹ, hệ thống cống, âu thuyền chưa đồng bộ nên việc tích hợp SCADA vẫn chưa khả thi. Lãnh đạo Chi cục Thủy lợi Cà Mau kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường quan tâm đầu tư nâng cấp hạ tầng, đặc biệt là các hạng mục cống, đập, nhằm tạo điều kiện sẵn sàng cho việc áp dụng hệ thống điều khiển tự động và chuyển đổi số toàn diện trong thời gian tới.
Trả lời cho một số băn khoăn nêu trên, ông Nguyễn Hồng Khanh, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho biết, đầu tư cho thiết bị và công nghệ số là việc cần lộ trình, không thể thực hiện trong một giai đoạn ngắn, nhưng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi và Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục quan tâm, nghiên cứu để hỗ trợ phù hợp.
Ông Nguyễn Hồng Khanh (đứng bên trái), Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi khẳng định, nguồn kinh phí sẽ không phải trở ngại lớn, bởi ngoài ngân sách trung ương còn có thể huy động nguồn lực từ địa phương, triển khai từng bước, phù hợp điều kiện thực tế. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Theo ông Khanh, nguồn kinh phí thực tế không phải là rào cản lớn, bởi ngoài ngân sách trung ương, hoàn toàn có thể huy động từ nguồn địa phương, doanh nghiệp, xã hội hóa… Vấn đề quan trọng là phải xây dựng được “đầu bài” đúng và cụ thể, nghĩa là các địa phương cần xác định rõ mình cần gì, ở đâu, mục tiêu ra sao, từ đó Trung ương mới có thể thiết kế giải pháp hiệu quả.
“Trung ương sẽ làm khung tổng thể, còn địa phương cụ thể hóa theo thực tế hạ tầng. Có nơi điện khí hóa còn chưa hoàn thiện, thì chuyển đổi số không thể quá tham vọng. Quan trọng là có lộ trình hợp lý, xác định việc nào làm trước, việc nào làm sau để đảm bảo tính bền vững”, ông Khanh nhấn mạnh.
