GST không chỉ đánh giá tiến độ thực hiện các cam kết quốc gia mà còn là cơ sở để định hướng các hành động ứng phó biến đổi khí hậu mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, Các bên vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về cách thức triển khai những khuyến nghị của GST vào các cam kết quốc gia.
Một trong những vấn đề cốt lõi là chia rẽ trách nhiệm giữa các nước. Các nước đang phát triển nhấn mạnh rằng hành động khí hậu của họ cần đi kèm với việc các nước phát triển hoàn thành nghĩa vụ lịch sử về tài chính và chuyển giao công nghệ. Trong khi đó, một số nước phát triển cho rằng GST nên tạo ra cơ chế áp dụng chung, công bằng cho tất cả các quốc gia phát thải lớn hiện nay. Sự khác biệt này làm phức tạp việc xác định trách nhiệm và nguồn lực cần thiết để thực hiện các mục tiêu khí hậu.
Đại diện Đoàn Việt Nam tham dự phiên đàm phán về Đánh giá nỗ lực toàn cầu. Ảnh: Chu Hương.
Vấn đề tiếp theo là tích hợp các khuyến nghị của GST vào Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). GST đưa ra nhiều gợi ý, ví dụ như tăng cường chuyển đổi năng lượng. Nhưng các nước lo ngại rằng nếu đặt mục tiêu quá cao trong NDC mới (giai đoạn tới năm 2035) mà không có nguồn tài trợ chắc chắn, cam kết có thể khó thực hiện và uy tín quốc gia bị ảnh hưởng.
GST cũng kêu gọi chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch, nhưng chi tiết về tốc độ và quy mô vẫn còn gây tranh cãi. Một số nước sản xuất dầu mỏ, đặc biệt nhóm OPEC, ưu tiên nhấn mạnh giảm phát thải thay vì giảm sản xuất hay tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch, đồng thời đề cao vai trò của các công nghệ loại bỏ carbon.
Phiên họp đàm phán về GST được hoãn lại dành thời gian cho các nhóm nước trao đổi song phương. Ảnh: Chu Hương.
Dưới sự chủ trì của nước chủ nhà Brazil, Hội nghị COP30 đã đề xuất Lộ trình hành động Belém như một khuôn khổ chiến lược để chuyển các phát hiện của GST thành chương trình hành động cụ thể. Lộ trình này gồm sáu trục chiến chính:
Chuyển đổi năng lượng công bằng (Just Energy Transition): Tăng gấp ba lần năng lượng tái tạo và gấp đôi hiệu suất năng lượng vào năm 2030, đồng thời hỗ trợ công bằng các cộng đồng phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch trong việc chuyển đổi nghề nghiệp và hoạt động kinh tế.
Bảo vệ rừng và đa dạng sinh học: Với địa điểm tổ chức tại Amazon, một cam kết cụ thể được đưa ra là huy động 100 tỷ USD từ nguồn công và tư cho các dự án bảo tồn, nhằm đạt mục tiêu ngăn chặn và đảo ngược nạn phá rừng trước năm 2030.
Tài chính khí hậu: Đây là yếu tố then chốt để hiện thực hóa các mục tiêu tham vọng của GST.
Thích ứng toàn cầu: GST yêu cầu phải làm rõ hơn về Mục tiêu Toàn cầu về Thích ứng (GGA). Tại COP30, các bên cam kết thiết lập các chỉ số đo lường và khung thời gian cụ thể để giám sát tiến độ thích ứng, đặc biệt là việc tăng gấp ba lần tài chính thích ứng so với mức năm 2025 theo đề xuất của nhóm LDCs.
Nông nghiệp và hệ thống lương thực thực phẩm: GST lần đầu đưa ra các hành động cụ thể để giảm phát thải từ nông nghiệp và tăng khả năng chống chịu của hệ thống lương thực thực phẩm, nhấn mạnh mối liên hệ giữa khí hậu và an ninh lương thực thực phẩm.
Quản trị và hợp tác: Cải cách các tổ chức tài chính đa phương và tăng cường cơ chế giám sát cam kết sau GST, hướng tới “quản trị bằng hành động”.
Sau hai phiên làm việc liên tục, các vấn đề về GST vẫn chưa được giải quyết và có khả năng sẽ tiếp tục là trọng tâm trong các phiên đàm phán sắp tới.
