Sự kiện này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình chính thức hóa ngành khai khoáng - lĩnh vực giữ vai trò then chốt đối với kinh tế Congo nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro về lao động và môi trường.
Congo hiện nắm giữ khoảng 72% trữ lượng coban toàn cầu và cung cấp hơn 74% nguồn cung thế giới, chủ yếu phục vụ sản xuất pin cho xe điện và hệ thống lưu trữ năng lượng. Trong đó, hoạt động khai thác thủ công chiếm tỷ trọng đáng kể, tạo việc làm trực tiếp cho khoảng 1,5-2 triệu lao động và bảo đảm sinh kế cho hơn 10 triệu người.
Khu vực khai thác Mutoshi ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Ảnh: Swissinfo.
Tuy nhiên, phần lớn hoạt động khai thác coban thủ công trước đây chưa được đưa vào cơ chế giám sát chính thức của Congo, khiến chuỗi cung ứng thiếu minh bạch và dễ bị gián đoạn bởi các biện pháp tịch thu hoặc hạn chế của chính quyền. Việc không truy xuất nguồn gốc khiến sản lượng coban khai thác có trách nhiệm (ethical cobalt) bị hạn chế, đồng thời đẩy giá coban đạt chuẩn ESG lên cao.
Trong bối cảnh nhu cầu coban toàn cầu dự kiến tăng 40% vào năm 2030 do sự bùng nổ của xe điện (EV), chính phủ Congo đang đẩy nhanh các biện pháp siết chặt quản lý. Từ tháng 10, nước này áp dụng hạn ngạch xuất khẩu nhằm kiềm chế tình trạng dư cung và thúc đẩy chế biến trong nước. Hệ thống hạn ngạch do cơ quan ARESCOM quản lý, hướng tới giảm xuất khẩu nguyên liệu thô và nâng giá trị gia tăng tại địa phương.
Doanh nghiệp nhà nước Entreprise Générale du Cobalt (EGC) cho biết lô 1.000 tấn coban thủ công đầu tiên được sản xuất theo mô hình truy xuất mới, bảo đảm phù hợp với các tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG) quốc tế.
CEO Eric Kalala nhấn mạnh: “Tầm nhìn của chúng tôi là biến coban thủ công thành tài sản chiến lược dưới sự kiểm soát của Congo. Mỗi tấn coban mà EGC mua phải phản ánh không chỉ giá trị khoáng sản mà còn phẩm giá của những người khai thác nó”.
EGC cho biết sẽ mở rộng quy mô thu mua, xây dựng năng lực tinh luyện và gia tăng thị phần coban thủ công trong thời gian tới. Tuy nhiên, doanh nghiệp chưa tiết lộ kế hoạch tiêu thụ hoặc phân phối lô hàng 1.000 tấn coban này.
