Đây không chỉ là nhu cầu gắn liền với đời sống hằng ngày của hàng triệu hộ gia đình, mà còn phản ánh khát vọng nâng cao chất lượng cuộc sống, xây dựng nếp sống văn minh, ổn định lâu dài trên chính mảnh đất của mình.
Luật pháp đã có những quy định rõ ràng, cởi mở, nhằm tháo gỡ khó khăn và đáp ứng nhu cầu chính đáng này. Thế nhưng, tại một số địa phương thuộc tỉnh Phú Yên (cũ), nay là Đắk Lắk, việc áp dụng pháp luật lại còn nhiều bất cập, thậm chí đi ngược với tinh thần cải cách, khiến người dân không khỏi bức xúc.
Hành lang pháp lý đã rõ ràng, thông thoáng
Luật Đất đai 2024, tại điểm b khoản 2 điều 220, khẳng định:
Nhu cầu chuyển mục đích sử dụng đất sang đất ở sẽ được xem xét nếu phù hợp với quy hoạch sử dụng đất. Quy định này có ý nghĩa quan trọng: quyền lợi của người dân được bảo đảm trên cơ sở pháp luật, miễn là không đi ngược định hướng quy hoạch chung.
Tiếp đó, Nghị định 102/2024 đã cụ thể hóa trình tự, thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất; Nghị định 151/2025 phân định rõ thẩm quyền giải quyết ngay tại cấp xã. Đây là bước tiến lớn, giúp người dân giảm tầng nấc trung gian, tiết kiệm chi phí thời gian, hạn chế tình trạng nhũng nhiễu. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã ban hành Sổ tay hướng dẫn công tác quản lý đất đai trong mô hình chính quyền hai cấp (trang 63-64), tạo căn cứ thống nhất triển khai trên toàn quốc. Có thể nói, hành lang pháp lý đã đầy đủ, rõ ràng và cởi mở hơn hẳn trước đây.
Đắk Lắk linh hoạt trong yêu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất vườn sang đất ở. Ảnh minh họa.
Thực tế, nhiều địa phương trong tỉnh Đắk Lắk đã kịp thời vận dụng tinh thần đổi mới này. Tại xã Ô Loan, khi người dân có nhu cầu chuyển đổi hàng ngàn mét vuông đất vườn sang đất ở, nếu phù hợp quy hoạch, hồ sơ được tiếp nhận và xử lý ngay trong vòng 30 ngày, không bắt buộc phải tách thửa. Cách làm linh hoạt này không chỉ giảm phiền hà, mà còn tạo sự đồng thuận, củng cố niềm tin của nhân dân đối với chính quyền.
Những bất cập trong thực thi
Trái ngược với tinh thần cải cách trên, tại một số địa phương thuộc Phú Yên (cũ) vẫn còn áp dụng Quyết định 47/2024/QĐ-UBND ngày 10/10/2024 do UBND tỉnh Phú Yên ban hành, quy định hạn mức tối đa đối với đất ở. Trong khi đó, Luật Đất đai 2024 và các nghị định hướng dẫn không hề quy định hạn mức tối đa này. Điều kiện duy nhất để xem xét chuyển mục đích sử dụng đất là nhu cầu chính đáng của người dân (thể hiện trong đơn xin chuyển mục đích) và sự phù hợp với quy hoạch.
Điều kiện xem xét chuyển mục đích sử dụng đất là nhu cầu chính đáng của người dân và sự phù hợp với quy hoạch. Ảnh minh họa.
Hệ quả là nhiều hộ dân bị từ chối hoặc buộc phải chia nhỏ diện tích, gây tốn kém thời gian, chi phí, làm lỡ cơ hội đầu tư, khiến khiếu nại phát sinh. Không chỉ thiệt hại về kinh tế, cách làm này còn gây bức xúc, tạo ra sự bất bình đẳng giữa các địa phương trong cùng một tỉnh.
Nguyên tắc pháp lý cần được thượng tôn
Theo nguyên tắc cơ bản của hệ thống pháp luật, khi có sự mâu thuẫn giữa văn bản của địa phương và Luật, Nghị định của Chính phủ thì văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn phải được ưu tiên áp dụng. Điều đó có nghĩa: Quyết định 47/2024 của UBND tỉnh Phú Yên (cũ) đã lỗi thời, không còn phù hợp. Việc tiếp tục để văn bản này chi phối thủ tục hành chính là trái luật, gây thiệt hại cho quyền lợi hợp pháp của người dân.
Trong khi đó, chủ trương xuyên suốt của Chính phủ là cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính về đất đai - coi đây là một trong những “nút thắt” phải tháo gỡ để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Nếu Đắk Lắk chậm trễ trong việc bãi bỏ hoặc thay thế Quyết định 47/2024, không chỉ làm suy giảm niềm tin của nhân dân mà còn tạo ra sự thiếu thống nhất, đi ngược tinh thần đồng bộ của cải cách.
Cần một lời giải thích công khai, minh bạch
Người dân một số địa phương trên địa bàn Phú Yên (cũ) đang chờ một câu trả lời dứt khoát từ UBND tỉnh: Quyết định 47/2024 hiện nay còn hiệu lực hay đã hết hiệu lực? Việc chuyển mục đích sử dụng đất sẽ được áp dụng theo Luật Đất đai 2024 và các nghị định mới, hay vẫn bị ràng buộc bởi văn bản cũ?
Người dân địa phương đang chờ UBND tỉnh về Quyết định 47/2024 có còn hiệu lực. Ảnh minh họa.
Đây không chỉ là chuyện thủ tục hành chính, mà là phép thử năng lực quản trị, tinh thần cầu thị và trách nhiệm của chính quyền trước nhân dân. Một khi câu trả lời được công khai, minh bạch, người dân sẽ yên tâm, không còn phải chạy vạy vì những thủ tục bất nhất. Đó cũng là cách chính quyền thực hiện đúng cam kết “lấy sự hài lòng của nhân dân làm thước đo cải cách hành chính”.
Thay cho lời kết
Để tránh tình trạng “trên mở, dưới thắt”, UBND tỉnh Đắk Lắk cần khẩn trương có văn bản chính thức bãi bỏ hoặc thay thế Quyết định 47/2024, đồng thời quán triệt tinh thần Luật Đất đai 2024 đến từng cấp xã.
Cải cách phải được thể hiện bằng hành động cụ thể, không thể để người dân tiếp tục bị ràng buộc bởi những quy định đã lỗi thời. Chỉ khi đó, niềm tin của nhân dân mới thực sự được củng cố, và cải cách đất đai mới đi vào thực chất.
