Báo Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với Cục Môi trường và Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam tổ chức Hội thảo này vào chiều 23/9 tại Hà Nội. Hội thảo đã ghi nhận nhiều ý kiến từ các cơ quan quản lý và doanh nghiệp, trong đó nhấn mạnh vai trò then chốt của Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) trong quản lý vòng đời bao bì.
Theo bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam, chi phí EPR cần được tính hợp lý, có lộ trình tái chế phù hợp. Ảnh: Lan Chi.
Phần lớn doanh nghiệp nắm rõ quy định EPR
Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, năm 2023 cơ quan chức năng đã khảo sát nhanh nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý triển khai EPR. Kết quả cho thấy hơn 60% doanh nghiệp ngành đồ uống mới tiếp cận quy định này trong năm 2022, nhưng đa số đều ủng hộ chính sách.
Trên 80% doanh nghiệp thừa nhận gặp khó khăn trong giai đoạn đầu, chủ yếu liên quan đến chi phí, thiếu nhân lực và khó tìm đối tác tái chế phù hợp. Nhiều doanh nghiệp nhỏ chưa có bộ phận chuyên trách EPR, đòi hỏi sự hướng dẫn cụ thể từ cơ quan quản lý.
Đến giai đoạn 2024–2025, phần lớn doanh nghiệp đã nắm rõ quy định và tham gia các khóa tập huấn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Về hình thức thực hiện nghĩa vụ, khoảng 80% doanh nghiệp, chủ yếu là nhỏ và vừa, lựa chọn đóng quỹ; 20% kết hợp quỹ và sáng kiến nội bộ; gần 10% ủy quyền cho đơn vị tái chế.
“Điều này cho thấy doanh nghiệp không chỉ tuân thủ EPR mà còn chủ động tìm mô hình phù hợp với năng lực và quy mô hoạt động của mình”, bà Vân Anh nhận định.
Đáng chú ý, ngay từ năm 2019, một số doanh nghiệp tiên phong đã thành lập Liên minh Tái chế Bao bì Việt Nam (PRO Việt Nam) và triển khai các sáng kiến tuần hoàn. Đến năm 2024, nhiều nhà máy đã thí điểm tái chế khoảng 850 tấn lon nhôm, tái sử dụng chai thủy tinh trong sản xuất bia, đồng thời quay vòng két nhựa và bao bì khác, với tỷ lệ tái chế vượt cả mức yêu cầu.
Mô hình “từ lon nhôm đến lon nhôm” của Heineken đã được thí điểm thành công, tạo tiền đề cho việc mở rộng tái chế các loại bao bì tiêu dùng khác.
Tuy nhiên, khó khăn vẫn còn hiện hữu. Nhiều loại bao bì như thủy tinh, nhôm, hộp giấy nhiều lớp chưa có hệ thống tái chế hiệu quả. Việt Nam hiện chưa có nhà máy tái chế nhôm từ lon thành nhôm cuộn để quay vòng sản xuất, khiến chi phí cao và hạn chế tính toàn diện.
5 kiến nghị để thực thi EPR hiệu quả
Theo bà Chu Thị Vân Anh, các doanh nghiệp ngành đồ uống đã đạt được nhiều kết quả, nhưng cũng đối mặt với thách thức khi lựa chọn hình thức thực hiện EPR - đóng quỹ hay tự tái chế. Với đóng quỹ, một số doanh nghiệp lo ngại rủi ro pháp lý do thiếu xác nhận trực tiếp từ cơ quan quản lý và băn khoăn về tính minh bạch trong việc phân bổ quỹ cho các đơn vị tái chế. Với hình thức tự tái chế, doanh nghiệp nhỏ thiếu nguồn lực xây dựng nhà máy, trong khi việc ủy quyền cho các đơn vị chuyên nghiệp lại tiềm ẩn rủi ro.
Các đại biểu tham dự Hội thảo thống nhất rằng, việc tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan là rất quan trọng trong việc thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống tại Việt Nam. Ảnh: Mai Đan.
Để khắc phục, VBA đưa ra 5 kiến nghị trọng tâm. Thứ nhất là khuyến khích bao bì tái chế. Chính sách cần hỗ trợ doanh nghiệp đã sử dụng bao bì tái chế trong sản xuất, tạo động lực phát triển bền vững.
Thứ hai, chi phí EPR hợp lý, các khoản chi phí đóng quỹ hoặc tái chế phải được tính là chi phí hợp lý, hợp lệ trong quyết toán thuế để bảo đảm quyền lợi doanh nghiệp.
Thứ ba, tỷ lệ tái chế phù hợp, cụ thể cần xác định lộ trình và tỷ lệ tái chế sát với năng lực thực tế của Việt Nam và khả năng của các đơn vị thu gom.
Thứ tư, đầu tư hạ tầng và công nghệ. Một phần Quỹ EPR nên được dành cho phát triển cơ sở hạ tầng và công nghệ tái chế, giúp nâng cao hiệu quả thu gom và xử lý.
Thứ năm, ưu đãi doanh nghiệp tái chế kép. Theo đó, những doanh nghiệp vừa tham gia thu gom, tái chế vừa sử dụng bao bì tái chế nên được miễn trừ một phần trách nhiệm thu gom độc lập, khuyến khích họ tích hợp hoạt động vào chuỗi giá trị.
Theo đại diện Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam, để EPR đi vào thực chất, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, lực lượng thu gom và tái chế, người tiêu dùng và truyền thông. Việc hoàn thiện cơ sở pháp lý, minh bạch hóa quy trình, đồng thời thúc đẩy hợp tác công – tư sẽ là chìa khóa để ngành đồ uống nói riêng và lĩnh vực tái chế bao bì nói chung phát triển bền vững.
Bà Vân Anh khẳng định, nếu có sự đồng hành của các bên, chúng ta hoàn toàn có thể biến EPR thành động lực thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu ô nhiễm, nâng cao uy tín và tính bền vững của doanh nghiệp ngành đồ uống Việt Nam.
