Cấp bách sửa chữa đập ngăn mặn giữ ngọt lớn nhất Đông Nam Á

Hư hỏng nhiều hạng mục

Năm 2008, sau nhiều năm xây dựng, đập Thảo Long được đưa vào sử dụng, là đập ngăn mặn giữ ngọt lớn nhất Đông Nam Á. Đập nằm tại khu vưc cửa sông, trên nền đất yếu với nhiều hạng mục hiện đại, có 15 cửa vang, đảm bảo an toàn cho các tàu thuyền qua lại. Công trình do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) xây dựng, sau đó giao cho Công ty TNHH Nhà nước MTV Quản lý khai thác công trình thủy lợi Huế quản lý, vận hành.

Dù được xem là một công trình thủy lợi quy mô lớn, đập Thảo Long lại có mức đầu tư tương đối “rẻ” so với tầm vóc của nó vào thời điểm xây dựng (150 tỷ đồng). Suốt gần hai thập kỷ, công trình đã đem lại những hiệu quả tích cực trong việc ngăn mặn, giữ nguồn nước ngọt của sông Hương, phối hợp với hồ thủy lợi Tả Trạch, hồ thủy điện Bình Điền ở thượng lưu đảm bảo cung cấp đủ nước cho nhu cầu nông nghiệp, công nghiệp, môi trường sinh thái, dân sinh vùng đồng bằng sông Hương.

Tuy nhiên, đập Thảo Long cũng không tránh khỏi tác động của thời gian. Hiện nay, nhiều hạng mục đã và đang xuống cấp nghiêm trọng, công trình phải “oằn mình” để thực hiện nhiệm vụ, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành và an toàn công trình.

Qua ghi nhận thực tế của phóng viên, hệ thống thủy lực đóng/mở các cửa van đã hư hỏng, các thiết bị cơ khí trên công trình rỉ sét, thậm chí bị thủng. Tình trạng xói lở dưới cọc cự dầm đáy xuất hiện ở hầu hết các cửa cống, dòng chảy xuyên qua mạnh gây ảnh hưởng lớn đến khả năng ngăn mặn, giữ ngọt của đập. Đáng lo ngại, công trình không được thiết kế cửa van dự phòng, do vậy nếu xảy ra sự cố hư hỏng cửa van xảy ra (không đóng hoặc mở cửa van được) sẽ gây hậu quả nghiêm trọng.

Ngoài ra, hệ thống trạm nguồn, bơm thủy lực và các cụm van phân áp của đập Thảo Long cũng đang xuống cấp, bơm không đủ áp lực để đóng mở cửa. Một số cửa nhiều lúc không vận hành đóng mở được để điều tiết nguồn nước, buộc đơn vị vận hành phải xử lý tạm thời bằng cách tháo dỡ hệ thống thủy lực của cửa khác (sau khi đã vận hành điều tiết) để thay thế nên tiềm ẩn rủi ro, mất an toàn.

Bà Trần Thị T, một người dân sống gần đập Thảo Long cho hay, từ ngày đập đi vào hoạt động, người dân yên tâm sản xuất nông nghiệp, không còn lo nước mặn xâm nhập như trước.

“Gần đây thấy công trình xuống cấp, hư hỏng chỗ này chỗ kia, bà con ai cũng lo lắng, thấp thỏm lắm. Nếu đập bị sự cố mà không sửa kịp thì thiệt hại chắc chắn sẽ rất lớn, ảnh hưởng đến cả vùng này, đặc biệt nguồn nước canh tác nông nghiệp”, bà T chia sẻ.

Ngoài cầu giao thông, hệ thống đập Thảo Long còn có một âu thuyền dài 53 m, rộng 8 m. Đập đảm bảo giao thông thủy trọng tải thuyền 50 tấn và cầu đường bộ cho phép xe 13 tấn đi qua.

Cấp bách sửa chữa

Việc sửa chữa đập Thảo Long hiện đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Vì thế, mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án sửa chữa cấp bách đảm bảo an toàn đập với tổng mức đầu tư hơn 348 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương do Bộ quản lý. Dự án do Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP. Huế làm chủ đầu tư, triển khai trong vòng 4 năm. Dự kiến, dự án sẽ khởi công trong tháng 10/2025.

Cụ thể, dự án sẽ xử lý chống thấm nền đập bằng cừ thép Larsen IV, kết hợp cừ thi công làm cừ chống thấm. Xử lý các khe rỗng dưới dầm dàn van. Gia cố hố xói, lòng dẫn hạ lưu công trình. Thay mới và sửa chữa nhiều cửa van. Thay mới cửa âu thượng và cửa âu hạ của khoang âu thuyền. Thay mới hệ thống xi lanh đóng mở cửa van chính và cửa van cấp thoát nước buồng âu. Nâng cấp, sửa chữa hệ thống điện điều khiển các van tại công trình và nhà quản lý. Chỉnh trang cầu giao thông, hệ thống điện chiếu sáng, biển báo… Xây dựng hệ thống giám sát phục vụ quản lý, vận hành công trình…

Theo đơn vị quản lý, việc duy tu, sửa chữa, bảo dưỡng đập vẫn được triển khai hàng năm, tuy nhiên kinh phí được cấp còn hạn chế nên chưa khắc phục triệt để các vấn đề còn tồn tại. Đến năm 2023, dự án sửa chữa cấp bách đảm bảo an toàn đập Thảo Long đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) phê duyệt, dự kiến khởi công vào đầu năm 2024. Tuy nhiên, qua quá trình khảo sát thực địa sau đó của cơ quan chức năng cho thấy nhiều hạng mục thiết yếu xuống cấp nghiêm trọng nên việc triển khai dự án phải lùi thời gian để đảm bảo quá trình đánh giá chất lượng hiện trạng được tiến hành toàn diện, kỹ lưỡng, cẩn trọng.

Cuối tháng 7/2025, trong chuyến kiểm tra thực tế đập Thảo Long, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp khẳng định, đập Thảo Long được Bộ phê duyệt sửa chữa nhằm đảm bảo an toàn công trình, phát huy nhiệm vụ công trình, chủ động trong công tác quản lý vận hành.

“UBND TP Huế cần chỉ đạo các ban ngành, địa phương và các đơn vị có liên quan phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư dự án trong quá trình quản lý, thi công xây dựng công trình để đảm bảo tiến độ dự án. Yêu cầu chủ đầu tư thực hiện chức năng, quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm theo đúng quy định hiện hành. Trong quá trình thi công chú ý theo dõi diễn biến thời tiết, đảm bảo được việc ngăn mặn, giữ ngọt điều tiết nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt cho vùng hạ du”, Thứ trưởng nhấn mạnh.