Refillables Hà Nội với hành trình giải cứu hàng nghìn chai lọ bằng tái nạp

Hệ sinh thái nhỏ của những người sống xanh

Gần 7 năm trước, tại Hội An, một cửa hàng nhỏ mang tên Refillables được ra đời. Refillables là cửa hàng zero-waste (tạm dịch: không rác thải) với mục tiêu đem đến vòng đời mới cho những bao bì sản phẩm đã qua sử dụng, hạn chế tối đa việc bị thải bỏ. Sau 5 năm hoạt động tại Hội An, Refillables được chuyển ra Hà Nội để tiếp tục gieo mầm hy vọng cho một tương lai ít rác hơn, xanh hơn.

Refillables Hà Nội cung cấp một danh mục hàng hóa phong phú, phục vụ đa dạng nhu cầu sinh hoạt hằng ngày của người dân theo mô hình không rác thải. Tại đây, khách hàng có thể tìm thấy các loại bột giặt, nước rửa chén, xà phòng thủ công, dầu gội, sữa tắm, cùng nhiều loại thực phẩm khô như gạo, mì, ngũ cốc, đậu, trái cây sấy dẻo và các loại trà thảo mộc Việt Nam. Tất cả sản phẩm đều được trưng bày trong các bình lớn, khách hàng sẽ mang theo chai lọ cá nhân hoặc dùng những chai lọ đã qua sử dụng được làm sạch ở cửa hàng để đựng sản phẩm. Phương thức mua-bán này sẽ hạn chế việc sản xuất ra chai lọ mới cũng như tận dụng được những chai lọ sẵn có.

Michael và cửa hàng nhỏ của ông tại 25 Tô Ngọc Vân (Hà Nội) đã giải cứu hơn 70.000 chai, lọ khỏi kết cục bị chôn lấp. Cùng với Refillables Hội An, số lượng đã lên tới hơn 160.000 chai lọ được giải cứu.

Chị Alice (đến từ Nam Phi) đã trở thành khách hàng thân thiết của Refillables Hà Nội ngay từ những ngày đầu cửa hàng đi vào hoạt động. Với thói quen mang theo chai lọ, hộp đựng cá nhân mỗi khi đi mua sắm, chị lựa chọn tái nạp không chỉ vì giá cả phải chăng và chất lượng sản phẩm ổn định, mà còn bởi mong muốn đóng góp cho một lối sống xanh.

“Hầu như mọi thứ tôi cần đều có ở đây, từ ngũ cốc, dầu gội đến gia vị, chất tẩy rửa... Tôi cảm thấy mình đang làm một điều gì đó nhỏ bé nhưng có ý nghĩa”, chị chia sẻ. Đối với chị Alice, tái nạp không chỉ là hành động tiêu dùng thông minh mà còn là một cam kết lâu dài với môi trường sống.

Với phương châm “Làm đầy chai, đừng cho ra bãi thải” (Refilled not landfilled), ông Michael - người sáng lập Refillables Hà Nội mong muốn kéo dài vòng đời của các chai, lọ nhựa. Theo ông, mô hình tái nạp hình thành như một cách níu lại giá trị của từng chai lọ cũ. Đến với Refillables Hà Nội, người tiêu dùng không chỉ đơn thuần là khách mua hàng mà trở thành người đồng hành trong một vòng tuần hoàn tiêu dùng mới.

“Mỗi chiếc chai được nạp lại là một lần chúng được “cứu” khỏi việc bị thải bỏ. Mỗi lần nạp là một hành động góp phần giảm áp lực cho các bãi chôn lấp đang ngày một quá tải. Chúng ta không nhất thiết phải tái chế mọi thứ. Nếu chúng ta biết sử dụng đúng cách, một chiếc bình nhựa có thể tiếp tục được sử dụng vài năm liền mà không tạo ra thêm một hạt vi nhựa nào”, ông Michael cho biết.

Theo ông, tái chế không phải là lối thoát toàn diện cho bài toán rác thải. “Tái chế rất tốn kém, cả về công nghệ lẫn năng lượng. Sản phẩm hữu cơ hay nhựa sinh học cũng không rẻ như nhiều người nghĩ. Trong khi đó, tái nạp - đơn giản là nạp lại vào những chai lọ, túi đã có – lại có chi phí rất rẻ”, ông nói. Theo ông Michael, hầu hết các gia đình Việt Nam đều đã sở hữu quá nhiều chai nhựa và túi nilon. “Điều chúng ta cần không phải là thêm chai, thêm túi nữa, mà là sử dụng lại những gì đang có để tiết kiệm chi phí và giảm áp lực môi trường”.

Chính vì vậy, ông xây dựng Refillables Hà Nội với giá cực kỳ phải chăng, để ngay cả những lao động phổ thông, công nhân hay người thu nhập thấp cũng có thể tiếp cận các sản phẩm an toàn cho sức khỏe và thân thiện với môi trường. “Khi người dân trực tiếp sử dụng, cảm nhận được lợi ích thiết thực, họ sẽ dần thay đổi cách tiêu dùng”, ông Michael chia sẻ.

Theo ông Michael, sống xanh không phải là một lối sống xa xỉ, mà là một lựa chọn gần gũi, dễ thực hiện và có thể bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt nhất. Từ chỗ chỉ vài chục chai, lọ nhựa được mang đến và đi mỗi ngày, Refillables Hà Nội đã tiếp nhận và tái sử dụng hàng nghìn chai, lọ. Đó là một hệ sinh thái nhỏ nhưng sống động, nơi mỗi lần nạp đầy là một lần lựa chọn sống khác: sống ít rác hơn, chậm hơn, nhưng bền hơn.

Ai cũng có thể sống xanh, chỉ đơn giản bằng cách... nạp lại

Với mong muốn không chỉ dừng ở việc cung cấp sản phẩm, Refillables Hà Nội còn tổ chức các buổi trò chuyện, workshop chia sẻ về cách giảm nhựa, sử dụng bao bì lâu dài, kéo dài vòng đời sản phẩm. Họ hợp tác với các cơ sở nhỏ, sáng tạo nhiều hình thức tiêu dùng phù hợp với người bận rộn, với người trẻ, với gia đình.

“Tôi là khách hàng thân thiết của Refillables Hà Nội, tôi rất thích mua sắm theo cách tái nạp vì tôi sẽ không phải lo về việc phân loại rác sau khi sử dụng. Tôi thấy cách mua sắm này rất thú vị và thân thiện với môi trường. Đặc biệt, giá của các mặt hàng ở đây rất rẻ, nhưng chất lượng rất tốt”, chị Vân Anh, người dân phường Long Biên chia sẻ. Tuy nhiên, chị cũng cho biết, việc tìm được một cửa hàng tái nạp tại Hà Nội không phải là điều dễ dàng.

“Nhiều người cho rằng chỉ là 1-2 chai nhựa sẽ chẳng có vấn đề gì. Nhưng nếu bạn tái nạp 1-2 chai, tôi tái nạp 1-2 chai, chúng ta mỗi người cũng chỉ cần tái nạp 1-2 chai… con số sẽ là rất đáng kể”, ông Michael chia sẻ.

Trên thực tế, việc triển khai và duy trì mô hình tái nạp tại Việt Nam không hề đơn giản. Trước đây, có một vài cửa hàng tái nạp từng xuất hiện ở Hà Nội nhưng đều không duy trì được. Khó khăn lớn nhất đối với mô hình cửa hàng này có lẽ do chưa tiếp cận được đúng tệp khách hàng. Bên cạnh đó còn là việc khó bảo quản và kiểm soát chất lượng sản phẩm cùng với quá trình vệ sinh, tuần hoàn chai lọ tốn nhiều công sức và thời gian.

Việc mở rộng mô hình tái nạp ở quy mô lớn càng gian nan khi thói quen tiêu dùng của đa số khách hàng vẫn ưu tiên sự tiện lợi và mẫu mã phong phú. Tuy nhiên, theo ông Michael, một bộ phận người tiêu dùng hiện nay đã quan tâm hơn đến môi trường. Nếu được tiếp cận đúng cách, chẳng hạn như đặt trạm tái nạp cạnh sản phẩm đóng gói, khách hàng sẽ nhận ra mình đang trả tiền cho bao bì nhiều hơn là sản phẩm. Từ đó, họ sẽ thay đổi thói quen tiêu dùng, lựa chọn tái nạp thay vì bỏ tiền ra mua sản phẩm được đựng trong chai lọ mới.

“Để thay đổi thật sự, cần kết hợp chính sách, giáo dục từ sớm, đặc biệt là trong trường học. Tôi nghĩ, các bạn nhỏ là những người có thể tạo ra sự thay đổi lớn, trẻ em có thể học về môi trường và về thực hành tại nhà, thậm chí có thể ‘chỉnh’ bố mẹ nếu thấy không hợp lý. Ai cũng có thể lên tiếng và tạo nên sự chuyển dịch, miễn là chúng ta bắt đầu quan tâm và thay đổi mỗi ngày", ông Michael khẳng định.

Ở Refillables Hà Nội, một chiếc chai không chỉ là một bao bì sản phẩm đã qua sử dụng. Nó là một lời cam kết, là một hành động nhỏ cho một thay đổi lớn. Và hơn hết, nó là một phần trong câu chuyện sống xanh, câu chuyện mà mỗi người đều có thể tham gia, chỉ bằng cách bắt đầu… nạp lại.