Còn nhiều rào cản trong chuyển đổi xanh ngành bán lẻ

Ngày 31/7, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (ISPAE) tổ chức Phiên thảo luận "Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn (KTTH) trong ngành bán lẻ", nhằm cập nhật quy định pháp luật về giảm sản phẩm nhựa dùng một lần (SUPs) và nhãn sinh thái và chia sẻ kinh nghiệm giữa các nhà bán lẻ về thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Trung Thắng, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường cho biết, trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ sang mô hình phát triển bền vững, KTTH trở thành xu thế tất yếu nhằm đối phó với khủng hoảng tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Từ Liên minh châu Âu đến các quốc gia Đông Á, hàng loạt chính sách đã được ban hành để thúc đẩy tái chế, giảm thiểu chất thải, và tối ưu hóa vòng đời sản phẩm.

Việt Nam, với vai trò là một quốc gia đang phát triển chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu, cũng đã nhanh chóng nhập cuộc bằng việc thiết lập khung pháp lý và chiến lược quốc gia về KTTH. Luật Bảo vệ môi trường được Quốc hội thông qua ngày 17/11/2020, đã dành riêng Điều 142 quy định về phát triển KTTH. Để triển khai hiệu quả, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022, quy định tiêu chí, lộ trình và cơ chế khuyến khích cho các mô hình KTTH. Đặc biệt, Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện KTTH đã được phê duyệt vào tháng 1/2025, xác định định hướng chiến lược và ưu tiên phát triển KTTH trên toàn bộ các lĩnh vực, bao gồm ngành bán lẻ.

Hưởng ứng những định hướng lớn đó, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường đã chủ động triển khai nhiều sáng kiến cụ thể, đặc biệt trong lĩnh vực bán lẻ – một trong những ngành phát sinh lượng bao bì nhựa dùng một lần lớn nhất hiện nay.

Với vai trò kết nối, Viện đã đồng hành cùng chiến dịch “Ngày không túi nilon” từ năm 2023 đến nay. Viện cũng phối hợp thiết lập Liên minh các nhà bán lẻ đẩy mạnh chương trình không túi nilon trong khuôn khổ dự án do EU hỗ trợ từ năm 2020 và mong muốn tiếp tục duy trì các hoạt động phối hợp nhằm hỗ trợ ngành bán lẻ trong tiến trình chuyển đổi xanh.

"Chuyển đổi xanh là một quá trình cần thời gian, khởi đầu từ nhận thức và hiểu biết, từ đó mới hình thành hành động và dần dần lan tỏa thành thay đổi về xã hội và đạo đức. Dù túi nilon dùng một lần vẫn còn hiện diện phổ biến, nhưng những nỗ lực chuyển đổi của cộng đồng doanh nghiệp là điều rất đáng ghi nhận”, ông Nguyễn Trung Thắng nhận định.

Từ góc nhìn quản lý, yếu tố thay đổi hành vi và nhận thức cộng đồng được xem là then chốt trong tiến trình thúc đẩy tiêu dùng bền vững. Theo bà Trần Thị Hiền Hạnh, đại diện Cục Môi trường, hiện có hai nhóm sản phẩm được xem xét cấp nhãn: bao bì phân hủy sinh học và bao bì sử dụng hạt nhựa tái chế. Bao bì sinh học tuy có lợi về mặt môi trường, nhưng giá thành hiện vẫn cao, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc chuyển đổi. Vì vậy, việc xây dựng tiêu chí nhãn xanh cần đồng thời cân nhắc cả yếu tố thị trường và khả năng áp dụng thực tế.

Đứng trên phương diện doanh nghiệp tiên phong trong dòng nhựa sinh học an toàn với môi trường và sức khỏe con người, bà Đỗ Hồng Hạnh, Giám đốc Công ty TNHH Nhựa Sinh Học BUYO đánh giá, sự ra đời của nhãn sinh thái là một cú hích tích cực đối với doanh nghiệp sản xuất vật liệu sinh học như BUYO. Điều này không chỉ giúp thay đổi cách nhìn nhận về nhựa sinh thái mà còn góp phần khuyến khích tiêu dùng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Tuy nhiên, bà cũng lưu ý rằng các tiêu chí hiện nay chủ yếu tập trung vào bao bì mềm, trong khi những sản phẩm nhựa cứng dùng trong ngành thực phẩm, đặc biệt là đồ dùng takeaway (đồ mang đi) lại chưa có hướng dẫn rõ ràng.

Về phía các nhà bán lẻ, đại diện Central Retail cho biết, doanh nghiệp đã có những cam kết mạnh mẽ trong lộ trình chuyển đổi sang nhựa phân hủy sinh học. Các cửa hàng bán lẻ đã thí điểm thay đổi bao bì từ xốp nhựa sang vật liệu thân thiện môi trường như túi giấy, bao bì sinh học, đồng thời duy trì mức giá ổn định để không tạo gánh nặng cho khách hàng. Central Retail cũng triển khai nhiều chiến dịch truyền thông nhằm lan tỏa lối sống xanh, hạn chế sử dụng túi nilon, đặt máy thu gom chai nhựa, sủ dụng app tích điểm cho khách hàng,...

Theo đại diện Central Retail, khó khăn lớn nhất là thay đổi hành vi tiêu dùng đã quen túi ni-lông. Tuy nhiên, điểm sáng là thế hệ trẻ đã ngày càng quan tâm đến môi trường hơn. "Tôi tin với sự hỗ trợ của Chính phủ và các đối tác, chúng ta sẽ đạt được những thành quả trong tiến trình xanh hóa ngành bán lẻ", đại diện Central Retail khẳng định.