Theo suy nghĩ của nhiều người, làm thủy lợi không có gì là khó. Hồ, đập đã được Nhà nước xây dựng, chỉ việc tích nước theo quy chuẩn định sẵn, đến mùa khô hạn thì xả nước tưới cho cây trồng. Tuy nhiên, thực tế chẳng hề đơn giản như vậy.
Công trình thủy lợi hồ Núi Cốc. Ảnh: Quang Linh.
Những con người thầm lặng đem lại sự bình yên
Những ngày tháng 8, mưa như trút xuống mặt hồ Núi Cốc. Trong căn nhà tập thể cũ kỹ ven đập, ông Trần Văn Khánh (Cụm trưởng Cụm Quản lý và Bảo vệ đầu mối Núi Cốc), người đã gắn bó cả cuộc đời với công việc quản lý, vận hành thủy lợi ở hồ Núi Cốc lại khoác chiếc áo mưa cũ, vội vàng lao ra cống chính.
Cùng với anh Khánh, còn mấy anh em khác, họ chẳng quản đường trơn, gió giật, vẫn kiên trì kiểm tra từng van xả, từng vị trí trên thân đập. Công việc này tưởng như quen thuộc, nhưng mỗi mùa mưa lũ lại là một lần thử thách, đòi hỏi phải có trí tuệ và bản lĩnh.
Ngày thường, công việc của anh em thủy lợi cũng chẳng dễ dàng. Mùa nắng, phải đối diện với hạn hán, lo từng khối nước tưới cho đồng ruộng. Mùa mưa, lại thức trắng nhiều đêm, căng mắt theo dõi mực nước hồ.
Ông Trần Văn Khánh (Cụm trưởng Cụm Quản lý và Bảo vệ đầu mối Núi Cốc) trả lời phỏng vấn Báo Nông nghiệp và Môi trường. Ảnh: Quang Linh.
“Người ta thường chỉ biết đến hồ Núi Cốc như một điểm du lịch, ít ai để ý đằng sau nó có những người ngày đêm canh nước, giữ đập. Mình làm nghề này, vất vả thì nhiều, mà niềm vui chỉ gói gọn trong hai chữ bình yên. Bình yên cho hồ, cho hạ du, cho bà con nông dân”, anh Khánh tâm sự.
Câu nói ấy như gói trọn cả cuộc đời lam lũ của những người làm thủy lợi. Họ không có những hào quang rực rỡ, chỉ lặng lẽ đứng sau thành công của những vụ mùa, đứng sau những dòng nước trong xanh nuôi sống biết bao người.
Trọng trách lớn của hồ Núi Cốc
Hồ Núi Cốc - công trình thủy lợi trọng điểm cấp quốc gia, việc khai thác, vận hành không chỉ ảnh hưởng riêng tới tỉnh Thái Nguyên mà có liên quan đến cả các địa phương khác như Bắc Ninh và TP. Hà Nội.
Ngoài nhiệm vụ cung cấp nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt, hồ còn có chức năng điều tiết phòng lũ. Vào mùa mưa bão, việc xả lũ hồ Núi Cốc là bài toán cần cân đo đong đếm kỹ lưỡng, bởi nếu không tính toán khoa học, lũ tràn về hạ lưu sẽ ảnh hưởng tới vô vàn người dân.
Kiểm tra việc vận hành cống xả tại hồ Núi Cốc. Ảnh: Quang Linh.
Đứng trước các yêu cầu trên, những người có trách nhiệm quản lý, vận hành thủy lợi hồ Núi Cốc đòi hỏi phải toàn tâm, toàn lực với công việc đến từng việc nhỏ nhất, đặc biệt là phải có kiến thức tổng hợp về chuyên môn để biến bất lợi thành lợi thế.
Xí nghiệp Khai thác thủy lợi Núi Cốc luôn kiểm tra toàn bộ các hạng mục chính trong hệ thống công trình trước thời điểm mưa bão. Trong mùa mưa lũ, công tác thủy lợi luôn đối mặt với nhiều áp lực. Người vận hành các công trình phải cân nhắc từng phương án để vừa bảo đảm an toàn hồ đập, vừa điều tiết, cắt giảm lũ nhằm bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân vùng hạ du. Song song đó, việc tích trữ đủ nguồn nước trong các hồ chứa để phục vụ sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi và công nghiệp cho năm sau cũng là nhiệm vụ không thể lơ là.
Đơn vị vận hành đặc biệt chú trọng công tác xây dựng phương án phòng chống thiên tai và chuẩn bị đầy đủ các loại vật tư như: Rọ thép, xe rùa, bao tải, phao cứu sinh, đá hộc… nhằm ứng phó với tình huống khẩn cấp. Theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết và chủ động điều tiết nước đảm bảo dung tích phòng lũ.
Đồng thời, tổ chức trực ban 24/24, phân công cán bộ kỹ thuật có năng lực, kinh nghiệm trực tiếp quản lý, vận hành thường xuyên báo cáo hiện trạng công trình, diễn biến mực nước, lượng mưa 4 lần/ngày, khi có mưa lũ lớn cập nhật 1 tiếng một lần. Bên cạnh đó, trước khi thực hiện điều tiết nước qua tràn xả lũ, Công ty đều thông báo tới các địa phương ở thượng lưu khu vực lòng hồ và phía hạ du hồ để bà con có biện pháp chủ động trong sản xuất, sinh hoạt.
Công ty Khai thác thủy lợi Thái Nguyên kiểm tra thường xuyên công tác vận hành công trình thủy lợi. Ảnh: Quang Linh.
Chủ động nắm bắt nhu cầu thực tế để điều tiết nước
Ông Đặng Khắc Diện - Phó Giám đốc Xí nghiệp Khai thác thủy lợi Núi Cốc cho biết: “Hàng năm, trước mỗi vụ gieo cấy, chúng tôi phối hợp chặt chẽ với chính quyền các xã, phường để nắm bắt nhu cầu thực tế và lịch thời vụ của người dân. Trên cơ sở đó, xí nghiệp xây dựng kế hoạch điều tiết nước phù hợp, đảm bảo cung cấp đủ nước, đúng thời điểm, đồng thời tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn nước”, ông Diện chia sẻ.
Việc điều tiết nước được thực hiện nghiêm túc theo quy trình vận hành do Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành, bảo đảm không những hiệu quả cấp nước cho sản xuất, mà còn an toàn cho toàn bộ hệ thống công trình thủy lợi.
Xã Tân Cương (Thái Nguyên) sau sáp nhập có diện tích chè kinh doanh lên tới 615,4 ha. Là vùng chè trọng điểm của tỉnh Thái Nguyên, việc cung cấp nước tưới cho khu vực này là vô vùng quan trọng.
Bà Ngô Thị Vân - HTX Trà và Du lịch cộng đồng Tiến Yên (xã Tân Cương) cho hay: “Nhờ sự điều tiết hợp lý của Công ty Khai thác thủy lợi Thái Nguyên, vùng chè của HTX luôn đủ nước tưới trong nhiều năm vừa qua, không xảy ra tình trạng khô hạn kéo dài làm ảnh hưởng tới năng suất cây trồng”.
Lượng nước xả được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt trong mùa mưa lũ. Ảnh: Quang Linh.
“Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, nhận thấy việc phối hợp với cấp xã, phường trở nên nhanh chóng, hiệu quả và quyết liệt hơn”, ông Diện đánh giá.
Không những thế, trong công tác bảo vệ công trình, khi phát hiện các hành vi vi phạm như xây dựng lấn chiếm, xâm hại hệ thống thủy lợi… xí nghiệp đã phối hợp kịp thời với địa phương để xử lý.
“Thời gian tới, Xí nghiệp Khai thác thủy lợi Núi Cốc cam kết sẽ tiếp tục nâng cao tinh thần trách nhiệm, chủ động trong mọi tình huống, đồng thời duy trì mối liên kết chặt chẽ với các địa phương để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần bảo đảm an toàn công trình và phục vụ hiệu quả cho sản xuất nông nghiệp cũng như đời sống người dân”, ông Diện nhấn mạnh
