Chiều hồ Gươm (Ảnh minh họa cho bài viết)
Trong số các ca khúc của Nguyễn Thành có hai ca khúc gắn liền với lịch sử đất nước, tạo nên tên tuổi của ông, đó là bài "Qua miền Tây Bắc" và "Cảm xúc tháng Mười"... 
"Qua miền Tây Bắc" gắn liền với chiến dịch Tây Bắc khi đoàn quân vượt qua miền Tây Bắc. Ca khúc ra đời trong một đêm mưa năm 1952, khi ấy Nguyễn Thành là chiến sĩ trẻ thuộc Đoàn văn công 308 trên đường hành quân trong chiến dịch Tây Bắc. Từ chiến thắng Điện Biên, đoàn quân trở về tiếp quản Thủ đô trong nắng thu vàng tháng Mười lịch sử. Trong đoàn quân ấy có người lính trẻ, chàng trai Nguyễn Thành - người con Hà Nội năm xưa theo Trung đoàn Thủ đô đã "rút qua gầm cầu" để lại thành phố thân thương...
Nhưng phải đến 20 năm sau ngày giải phóng Thủ đô, "Cảm xúc tháng Mười" trong ký ức của người nhạc sĩ mới tuôn tràn trên khuôn nhạc khi gặp ý thơ của nhà thơ Tạ Hữu Yên. Giống như Nguyên Thành, tháng mười năm ấy nhà thơ Tạ Hữu Yên cũng có mặt trong đoàn quân tiến về giải phóng Thủ đô; cảm xúc ấy nhà thơ mãi không quên: Năm cửa ô xòe năm cánh rộng/ Đoàn quân về nhấp nhô như sóng…
Để nhớ lại cái cảm xúc tháng Mười năm 1954, nhạc sĩ Nguyễn Thành và nhà thơ Tạ Hữu Yên đã rủ nhau trở lại cửa ô Cầu Giấy vào một sáng mùa thu tháng Mười, đây là cửa ô mà 20 năm trước Trung đoàn Thủ đô đã trở về thành phố yêu thương. Trên lối về qua cửa ô đầu phố, các anh đã nhìn thấy bao bà mẹ đứng ở hàng đầu rưng rưng nước mắt mừng những người con chiến thắng. Nhìn thấy những người mẹ già, những người con của Trung đoàn Thủ đô lại nhớ cái đêm rút qua gầm cầu, vượt sông Hồng vào chiến khu kháng chiến để lại thành phố với tiếng súng truy kích của giặc. Ngày trở về năm ấy, bên bóng mẹ già đứng hàng đầu rưng rưng nước mắt, phía sau là bóng em, bao thiếu nữ những người thương của người chiến sĩ đón anh về trong cờ hoa và nước mắt yêu thương…
"Cảm xúc tháng Mười" 20 năm sau bừng dậy, hồi tưởng và hiện thực, đan xen, tràn đầy và thế là sau buổi chiều trở lại cửa ô cầu Giấy, đêm ấy trên căn gác 2 tại khu tập thể quân đội. Bài thơ “Cảm xúc tháng Mười” của nhà thơ Tạ Hữu Yên đã ra đời: Không thể nói trời không xanh hơn/ Và mắt em xanh khác ngày thường/ Khi đoàn quân tiến về mùa thu ấy/Nhịp trống rung ba mươi sáu phố phường...
Đó là ngày đoàn quân trở về, lại nhớ: Đêm cái đêm rút qua gầm cầu/Anh, anh đã hẹn ngày mai trở lại/ Sóng sông Hồng vỗ bờ hát mãi/Đỏ niềm tin là khúc khải hoàn ca.
Và đoàn quân chiến thắng, những người con thân yêu của Trung đoàn Thủ đô đã trở về: Năm cửa ô xòe năm cánh rộng/Đoàn quân về nhấp nhô như sóng/ Những ngôi nhà dường muốn cao thêm/Tháng Mười ấy là khúc ca xanh/ Khúc ca mở những chiến công đầy.
Nếu như "Qua miền Tây Bắc" của nhạc sĩ Nguyễn Thành là một trong ba bài hát về chiến dịch Tây Bắc được giải thưởng Hồ Chí Minh, thì với "Cảm xúc tháng Mười" cho chúng ta nhớ mãi về những ngày tháng Mười hào hùng, một bài hát không thể nào quên của người Hà Nội...
