Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, hoạt động quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng phải tuân thủ các nguyên tắc chính. Đó là: Bảo vệ con người và môi trường khỏi các nguy hại phóng xạ và không tạo gánh nặng cho thế hệ tương lai; việc xử lý phải đảm bảo phát sinh chất thải phóng xạ ở mức thấp nhất có thể; tính đến các nguy hại về sinh học, hóa học; có biện pháp kiểm soát tới hạn và tản nhiệt dư sinh ra trong quá trình quản lý chất thải phóng xạ.
Đây là một trong những nội dung trong dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử sửa đổi. Dự thảo Luật gồm 12 chương, 73 điều (giảm 19 điều tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật năm 2008).
4 chính sách sử dụng, quản lý an toàn năng lượng nguyên tử
Dự thảo Luật kế thừa, phát triển những quy định hợp lý, có tính nguyên tắc của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008, tập trung 4 chính sách: Thúc đẩy sự phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn, an ninh hạt nhân và phân cấp trong công tác quản lý nhà nước; tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân; tăng cường quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; đồng thời chủ động và sẵn sàng ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân; bảo đảm thực hiện trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.
Diễn tập xử lý, thu giữ nguồn chất thải phóng xạ. Ảnh: minh họa.
Tại Điều 45 dự thảo Luật nêu, quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng là một hoặc nhiều hoặc chuỗi hoạt động thu gom, tiền xử lý, xử lý, điều kiện hóa, lưu giữ và chôn cất chất thải phóng xạ.
Ngoài ra, dự thảo Luật cũng yêu cầu việc thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn, an ninh đối với việc quản lý chất thải phóng xạ phải theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, tiêu chuẩn và hướng dẫn được quốc tế, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế công nhận. Cuối cùng, Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm nguồn lực tài chính về quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng.
Cần bổ sung trách nhiệm các bộ ngành
Theo đại diện cơ quan soạn thảo, so với Luật năm 2008, dự thảo bổ sung nguyên tắc mang tính đặc thù kỹ thuật về quản lý chất thải phóng xạ và nguồn lực tài chính cho hoạt động này. Những nguyên tắc này giúp bảo đảm an toàn và an ninh trong toàn bộ vòng đời hoạt động của cơ sở hạt nhân.
Cùng với đó, dự thảo Luật cũng làm rõ hơn trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân phát sinh, quản lý chất thải phóng xạ. Trong đó có khai báo, đề nghị cấp phép, bảo đảm an toàn, an ninh và nghĩa vụ tài chính; chuyển giao chất thải phóng xạ.
Bộ Khoa học và Công nghệ đánh giá những chính sách trên đã thể chế hóa được nội dung về quản lý chất thải phóng xạ, bảo đảm tính hệ thống, đồng bộ trong hoạt động quản lý phù hợp với thông lệ, quy định của quốc tế và điều kiện kinh tế, xã hội của Việt Nam.
Góp ý nội dung này, Bộ Quốc phòng đề nghị nghiên cứu, bổ sung thêm nhiệm vụ của bộ, cơ quan ngang bộ, địa phương có liên quan trong bảo đảm an ninh, an toàn cho cơ sở quản lý chất thải phóng xạ.
Cơ quan này cho rằng lượng chất thải phóng xạ sẽ phát sinh và tích lũy dần rất nhiều theo thời gian khi vận hành nhà máy điện hạt nhân, cơ sở hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu. Vì vậy, việc chỉ cơ sở quốc gia quản lý chất thải phóng xạ sẽ không đáp ứng được các yêu cầu bảo đảm an ninh, an toàn. Do đó, Chính phủ cần quy định chi tiết nhiệm vụ của các bộ, ngành, địa phương về bảo đảm an ninh, an toàn cho các cơ sở lưu giữ này, tránh mất an ninh, an toàn, dẫn đến sự cố, thảm họa.
Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang lấy ý kiến chuyên gia, người dân về Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) và đăng ký vào chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2025 của Quốc hội Khóa 15.
