LTS: Tỉnh Yên Bái có địa hình đồi núi dốc, chia cắt mạnh bởi hệ thống sông suối dày đặc, thường xuyên chịu thiệt hại lớn trong mùa mưa bão do lũ ống, lũ quét, sạt lở đất. Việc bố trí tái định cư cho hàng ngàn hộ dân trong vùng có nguy cơ cao còn gặp nhiều khó khăn do khó tìm quỹ đất, cần nguồn vốn đầu tư lớn. Chính vì vậy, tỉnh Yên Bái mong muốn được Trung ương quan tâm hỗ trợ xây dựng các khu tái định cư an toàn để an cư cho người dân vùng nguy hiểm.
Cơn lũ quét lịch sử hồi tháng 8/2023 đã gây thiệt hại nặng nề tại huyện Mù Cang Chải. Ảnh: Thanh Tiến.
Hồi sinh sau trận lũ quét lịch sử
Những mái nhà mới mọc lên từ gian khó ở bản Hồng Nhì Pá, xã Lao Chải, huyện Mù Cang Chải là minh chứng cho nỗ lực phi thường của chính quyền và người dân nơi đây sau trận lũ quét lịch sử hồi tháng 8/2023.
Con đường dẫn vào bản Hồng Nhì Pá giờ đây đã không còn dấu vết của sự tàn phá khủng khiếp năm nào. Thay cho cảnh tượng hoang tàn, đổ nát là những ngôi nhà gỗ mới vững chãi, khang trang nằm ngay ngắn trong khu tái định cư được thiết kế theo đường đồng mức trên một quả đồi cao.
Gặp chúng tôi trong ngôi nhà mới, ông Thào A Sú vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại: "Sau trận lũ, nhà của gia đình tôi bị sập trôi hoàn toàn, toàn bộ tài sản đều trôi theo bùn đất. May mắn là toàn bộ người trong gia đình kịp chạy thoát. Sau lũ, cả nhà phải đi ở nhờ để chờ làm lại nhà mới".
Những ngôi nhà mới trên khu tái định cư Hồng Nhì Pá. Ảnh: Thanh Tiến.
Cũng như 12 hộ dân khác trong bản, gia đình ông Sú đã được chính quyền quy hoạch, san gạt nền trên khu vực một quả đồi cao an toàn. Khi được Nhà nước phân đất tại khu tái định cư, rồi được hỗ trợ kinh phí, vật liệu, gia đình ông đã nhờ dân bản tham gia giúp ngày công làm lại nhà ở mới, ổn định cuộc sống. Không chỉ có nhà mới, gia đình ông còn được hỗ trợ nhu yếu phẩm, đồ dùng sinh hoạt.
Ông Cứ A Dủ, Trưởng bản Hồng Nhì Pá cho biết, sau trận lũ lịch sử, cả bản có 13 hộ nhà bị sập trôi hoàn toàn, chưa kể các hộ bị ảnh hưởng hoặc phải di dời khẩn cấp. Đến nay, sự hồi sinh không chỉ đến với từng mái nhà mà còn lan tỏa ra những thửa ruộng bậc thang, cả bản đã phục hồi được 37 ha ruộng nước, trong đó có 33 ha cấy 2 vụ/năm.
Đàn gia súc, gia cầm cũng phát triển trở lại với 3 mô hình chăn nuôi lợn đen đặc sản với quy mô 3 lợn nái và 20 lợn thịt trở lên, 1 mô hình chăn nuôi trâu, bò quy mô từ 10 con trở lên; còn lại mỗi hộ đều chăn nuôi đảm bảo phục vụ cuộc sống. Nhờ ổn định cuộc sống và sản xuất, bà con yên tâm xây dựng cuộc sống mới.
Người dân mong muốn được xây dựng 1 bể chứa nước sạch để dẫn về khu tái định cư. Ảnh: Thanh Tiến.
Ông Dủ bày tỏ, tại khu tái định cư còn 1 hộ thiếu nước sinh hoạt, mong muốn các cấp, các ngành tạo điều kiện xây cho một bể lớn để tích nước trên đầu nguồn và làm đường dẫn phân chia cho cả 13 hộ để mọi nhà dân đều có nước sử dụng ổn định lâu dài.
Địa hình dốc, khó xây dựng quỹ đất tái định cư tập trung
Đằng sau niềm vui an cư của 13 hộ dân trên khu tái định cư Hồng Nhì Pá, vẫn còn hàng trăm hộ dân khác đang ngày đêm sống trong nỗi lo canh cánh, khi mùa mưa bão cận kề. Bài toán tái định cư đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết trên mảnh đất vùng núi non hiểm trở này.
Theo báo cáo của Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn (PCTT-TKCN) huyện Mù Cang Chải, trong 3 năm gần đây, thiên tai đã làm 4 người chết, 870 ngôi nhà bị ảnh hưởng, trong đó có 57 nhà bị lũ cuốn trôi và sập đổ hoàn toàn, gần 130 nhà phải di dời khẩn cấp.
Núi đồi ở Mù Cang Chải sạt lở nham nhở sau những trận mưa lớn kéo dài. Ảnh: Thanh Tiến.
Dù đến nay, tất cả các hộ dân bị mất nhà đã được bố trí nơi ở mới an toàn, nhưng nguy cơ vẫn còn lơ lửng trên đầu hàng trăm hộ dân khác. Qua ra soát, toàn huyện hiện có khoảng 40 hộ dân nằm trong khu vực ngập lụt tại thị trấn Mù Cang Chải; hơn 70 hộ có nguy cơ ảnh hưởng bởi lũ ống, lũ quét tại các bản Làng Sang (xã Nậm Khắt), Tà Sung, Lìm Thái (xã Cao Phạ), bản Có Thái (xã Nậm Có).
Ngoài ra, hơn 70 hộ dân khác tại các xã La Pán Tẩn, Dế Xu Phình, Chế Cu Nha, Khao Mang, Mồ Dề, Kim Nọi, Chế Tạo, Lao Chải… đang sống trong khu vực có nguy cơ sạt lở đất.
Trước thực trạng cấp bách, hàng loạt giải pháp đã được triển khai như tích cực tuyên truyền nâng cao nhận thức, rà soát các điểm nóng, cắm biển cảnh báo và kiên quyết di dời các hộ dân sống ở khu vực nguy hiểm trong mùa mưa lũ.
Năm 2024, huyện Mù Cang Chải đã đề xuất với tỉnh thực hiện 4 dự án san tạo mặt bằng để bố trí quỹ đất ở cho hơn 200 hộ tại các xã Cao Phạ (64 nhà), La Pán Tẩn (50 nhà), Chế Cu Nha (40 nhà) và Khao Mang (50 nhà).
Việc bố trí quỹ đất xây dựng những khu tái định cư tập trung ở Mù Cang Chải gặp nhiều khó khăn. Ảnh: Thanh Tiến.
Tuy nhiên, từ đề xuất đến hiện thực là một chặng đường đầy gian nan bởi khó khăn lớn nhất chính là quỹ đất. Địa hình Mù Cang Chải chủ yếu là đồi núi dốc, mặt bằng để bố trí tái định cư tập trung vô cùng hạn hẹp. Những điểm đủ điều kiện thường nằm xen kẹp với đất rừng, việc triển khai dự án mất rất nhiều thời gian cho các thủ tục pháp lý phức tạp.
Tìm được mặt bằng đã khó, việc kéo đường giao thông, đường điện, xây dựng hệ thống nước sinh hoạt đến những điểm tái định cư cheo leo còn khó khăn và tốn kém hơn gấp bội.
Ông Lương Văn Thư, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Mù Cang Chải cho biết thêm, để giấc mơ "an cư" của người dân vùng sạt lở không còn xa vời, huyện Mù Cang Chải đang tiếp tục rà soát, thống kê các hộ trong vùng nguy hiểm để có phương án di dời, đồng thời tích cực tìm kiếm, bổ sung quỹ đất để đề xuất lên cấp trên.
Địa hình dốc, thói quen sinh sống cheo leo trên sườn đồi núi của người Mông gây nguy hiểm cho chính họ trong mùa mưa bão. Ảnh: Thanh Tiến.
Đảm bảo cho người dân một nơi ở an toàn không chỉ là mong muốn của mọi cấp, ngành, đây là nền tảng để họ thực sự "lạc nghiệp", yên tâm bám đất, giữ rừng và ổn định cuộc sống lâu dài.
Việc sớm xem xét, phê duyệt và triển khai 4 dự án san tạo mặt bằng đã được đề xuất là giải pháp căn cơ, mang tính sống còn để ổn định cuộc sống cho hơn 200 hộ dân. Cùng với đó, cần có những cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ các vướng mắc về thủ tục đất đai, lâm nghiệp và ưu tiên nguồn vốn đầu tư cho hạ tầng các khu tái định cư.
