Xây dựng chuỗi giá trị - hướng đi để Cao Sơn giảm nghèo bền vững

Những năm qua, xã Cao Sơn, Phú Thọ (Hòa Bình cũ) đã có nhiều đổi thay nhờ chương trình giảm nghèo bền vững. Con đường bê tông nối các thôn bản được mở rộng, trường lớp khang trang, nhiều hộ dân mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi. Nhưng trên hành trình thoát nghèo, Cao Sơn vẫn đang loay hoay tìm lời giải cho bài toán căn cơ, đó là làm thế nào để sản xuất không còn manh mún, gắn được với thị trường và hình thành chuỗi giá trị bền vững.

Theo ông Nguyễn Hồng Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Cao Sơn, trong vài năm trở lại đây, Cao Sơn đã tận dụng khá tốt các nguồn lực từ chương trình giảm nghèo bền vững. Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo giảm đều qua từng năm, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt. Cụ thể, giai đoạn 2021 - 2025, tỷ lệ hộ nghèo tại hai xã cũ (Tân Vinh và Cao Sơn - nay là Cao Sơn) giảm bình quân từ 4 - 5%/năm. Thu nhập bình quân đầu người cũng được cải thiện rõ rệt, từ hơn 30 triệu đồng lên xấp xỉ 45 triệu đồng.

Người dân nơi đây đã biết cách đưa giống mới vào sản xuất, như trồng bương mốc, chăn nuôi trâu bò, dê,... Nhiều hộ đã có thu nhập ổn định hơn trước, từng bước vươn lên thoát nghèo. Những thành quả ấy, cộng hưởng với sự đầu tư về hạ tầng, đã tạo nên diện mạo mới cho vùng đất vùng cao còn nhiều gian khó này.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch UBND xã chia sẻ, thách thức lớn nhất là phần lớn hộ dân vẫn sản xuất nhỏ lẻ, tự phát, thiếu liên kết. “Nếu không có tổ chức sản xuất, không gắn được với doanh nghiệp và thị trường thì những kết quả hiện nay khó duy trì lâu dài. Giảm nghèo chỉ bền vững khi sản xuất được tổ chức thành chuỗi giá trị, có sự tham gia của kinh tế tập thể và hộ nông dân nòng cốt”, ông nhấn mạnh.

Trong những ngày thực tế tại Cao Sơn, chúng tôi bắt gặp niềm vui của nhiều hộ dân đang gắn bó với mô hình trồng bương mốc. Anh Triệu Văn Dậu, thôn Bai, cho biết đây là năm đầu tiên gia đình anh thu hoạch măng từ diện tích gần 1ha được hỗ trợ giống và phân bón.

“Cây bương mốc dễ trồng, ít sâu bệnh mà cho năng suất cao. Mỗi gốc trung bình 10kg măng, cứ 10 ngày lại có lứa mới. Với giá bán khoảng 10 nghìn đồng/kg, gia đình tôi có thêm nguồn thu nhập ổn định”, anh Dậu phấn khởi.

Nhờ dự án hỗ trợ 160 gốc giống, mảnh đất vốn chỉ để cỏ mọc nay đã trở thành vườn bương xanh tốt. Những bụi măng mọc ken dày, búp to đều khiến bà con trong thôn gọi vui là “siêu măng”. Nhưng niềm vui ấy chưa trọn vẹn, bởi sản phẩm vẫn tiêu thụ theo kiểu nhỏ lẻ, bán tại chợ phiên, chưa có đơn vị bao tiêu lâu dài.

“Đất ở đây hợp với cây măng lắm, nếu có doanh nghiệp đứng ra liên kết, bao tiêu thì bà con yên tâm mở rộng diện tích, chú trọng chất lượng. Từ trước đến nay, chúng tôi chỉ biết trồng rồi tự tìm cách bán, không nắm rõ nhu cầu thị trường nên khó đạt hiệu quả kinh tế”, anh Dậu chia sẻ.

Câu chuyện của anh Dậu cũng chính là trăn trở chung của nhiều hộ dân ở Cao Sơn. Mặc dù có tiềm năng nhưng chưa tìm được hướng đi dài hơi để nông sản thật sự trở thành sinh kế bền vững.

Chị Nguyễn Thị Sinh, đại diện Phòng Kinh tế - Nông thôn mới xã Cao Sơn cho rằng để người dân thoát nghèo bền vững thì cần thay đổi cách tiếp cận. Giảm nghèo không thể chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ vài cây, con giống rời rạc, mà phải gắn kết thành chuỗi giá trị khép kín - từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ.

Trong đó, hợp tác xã, tổ hợp tác sẽ là nòng cốt để tập hợp nông dân, đặc biệt là hộ nghèo và cận nghèo, cùng tham gia sản xuất theo quy trình thống nhất. Bên cạnh đó, những hộ khá, hộ đi đầu phải trở thành “đầu tàu”, tạo niềm tin cho bà con làm theo. Khi doanh nghiệp tham gia liên kết, sản phẩm được bao tiêu, giá trị gia tăng sẽ cao hơn, mở ra cơ hội làm giàu cho người nông dân.

Ông Nguyễn Hồng Tuấn nhấn mạnh, chỉ khi Cao Sơn xây dựng được chuỗi sản xuất gắn với những sản phẩm đặc trưng như măng bương mốc thì mới vừa phát triển kinh tế, vừa giảm nghèo một cách thực chất. Đây cũng chính là hướng đi phù hợp để tiến tới xây dựng nông thôn mới nâng cao.

Câu chuyện giảm nghèo ở Cao Sơn cho thấy, hỗ trợ là cần thiết nhưng chưa đủ. Muốn người dân thoát nghèo bền vững, phải trao cho họ chiếc “chìa khóa” để mở cánh cửa thị trường. Khi sản xuất được tổ chức bài bản, liên kết chặt chẽ, những gốc bương mốc ở thôn Bai sẽ không chỉ mang lại niềm vui mùa vụ, mà còn trở thành nền tảng sinh kế lâu dài cho bà con vùng cao.