Dù cách đây đã gần 10 năm nhưng dân bản còn nhớ như in: Vào đêm mùng 2, rạng sáng 3/8/2017, con suối Nặm Păm hiền hòa, gắn bó bao đời với đồng bào nơi đây, bỗng trở nên hung dữ lạ thường. Nước từ thượng nguồn cuồn cuộn đổ về, mang theo đất đá, cuốn phăng nhà cửa, ruộng vườn. Chỉ trong vài giờ, nhiều bản làng ven suối tan hoang, trong đó Hua Nặm, xã Nặm Păm, huyện Mường La (nay là xã Mường La, tỉnh Sơn La) là một trong những nơi chịu thiệt hại nặng nề nhất.
Hua Nặm tan hoang sau đợt lũ lịch sử 2017 (Ảnh tư liệu). Ảnh: Nguyễn Nga.
Sau 8 năm, trở lại Hua Nặm hôm nay, có thể thấy một hành trình hồi sinh mạnh mẽ, từ đổ nát tang thương, bản làng giờ phủ màu xanh cây trái, ruộng vườn. Những mái nhà sàn, nhà xây ngói đỏ… nối nhau san sát, như minh chứng của sự chung sức, đồng lòng vượt qua thiên tai, giông bão.
Hồi sinh sau lũ dữ
Bản Hua Nặm - vùng đất xinh đẹp bên dòng Nặm Păm hiền hòa, những thửa ruộng xanh bát ngát và những con người cần cù, chăm chỉ. Thế mà chỉ sau một đêm, nhà cửa, ruộng nương bị xóa sổ hoàn toàn, chỉ còn lại những bãi đá ngổn ngang, bản làng chìm trong đau thương.
Trong ký ức của bà con nơi đây, lúc ấy khoảng tầm 8h tối, trời bắt đầu mưa rất to và kéo dài bất thường. Ông Cà Văn Biên, Trưởng bản lúc bấy giờ, đã cùng các đồng chí cán bộ bản thông báo lên loa để cảnh báo người dân. Thế rồi, ông Biên cầm loa chạy dọc bản để kêu gọi người dân sơ tán gấp. Nhờ sự kịp thời ấy, bà con di chuyển lên khu vực cao, nên may mắn không có thiệt hại về người. Nhưng, 36 ngôi nhà đã trôi theo dòng nước lũ, 65 ngôi nhà bị ngập úng, 16 ngôi nhà bị hư hỏng nặng nề; 33 ha đất sản xuất bị xóa sổ hoàn toàn…
Màu xanh đã về với Hua Nặm hôm nay. Ảnh: Nguyễn Nga.
Ngay sau trận lũ, tỉnh Sơn La đã huy động hơn 3.000 người thuộc các lực lượng quân đội, công an, đoàn thể… tham gia cứu hộ, khắc phục hậu quả tại huyện Mường La (cũ). Trong một tháng sau đó, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La liên tiếp kiểm tra thực địa, họp để thống nhất những quyết sách lớn, triển khai các điểm tái định cư, dựng nhà lắp ghép cho nhân dân, khẩn trương khắc phục hạ tầng, định hướng sản xuất để sớm ổn định đời sống người dân. Tỉnh cũng họp bàn cùng bà con để sắp xếp lại đất sản xuất với phương châm khơi thông dòng suối, cải tạo lại diện tích cũ để chia lại đất sản xuất cho người dân.
Bà con Hua Nặm được chính quyền địa phương sắp xếp tái định cư tại khu vực cũ, song dịch chuyển nền mới lên cao hơn đỉnh lũ lịch sử. Phát huy tinh thần đoàn kết ấy, dù cũng chịu nhiều đau thương, người dân Hua Nặm vẫn đồng thuận san sẻ, hiến đất để phân chia lại cho các hộ mất nhà, mất ruộng. Ông Lò Văn Né, Phó Trưởng bản Hua Nặm, nhớ lại: Ngay sau thiên tai, bản họp bàn, rà soát quỹ đất, thống nhất mỗi hộ được 270 m² đất ở, mỗi nhân khẩu 360 m² đất sản xuất, Nhà nước hỗ trợ san nền, dựng nhà lắp ghép. Nhờ vậy, bà con yên tâm bám bản, không ai bỏ đi nơi khác.
Hành trình dựng lại bản làng
Song song với đó, Nhà nước kịp thời hỗ trợ gạo, mỳ tôm, nước uống, cùng bò giống, dê giống và cây ăn quả để người dân sớm khôi phục sản xuất. Trên phần đất được chia, bà con cùng bảo nhau cố gắng xây dựng cuộc sống mới. Từ những ngôi nhà lắp ghép ngày nào, dần xuất hiện những mái nhà sàn, nhà xây ngói đỏ.
Chị Quàng Thị Quyên, một hộ dân bị thiệt hại nặng nề trong thiên tai, chia sẻ: "Gia đình tôi được cấp hơn 100 cây xoài, nhãn. Khi trồng, ai cũng đầy phấn khởi và kỳ vọng, mong cây trái sẽ giúp thoát nghèo. Giờ đây, vườn cây đã lên xanh, cho quả ngọt, mở ra triển vọng thu nhập".
Điểm trường Hua Nặm, Trường Tiểu học và THCS Nặm Păm được đầu tư xây dựng mới sau thiên tai. Ảnh: Nguyễn Nga.
Điểm trường Hua Nặm, trực thuộc Trường TH&THCS Nặm Păm, trước kia chỉ có hai phòng tôn ghép tạm, nóng nực và cũng bị cuốn trôi theo dòng nước lũ. Nay, trường đã được đầu tư xây dựng mới hai phòng học kiên cố, thêm phòng chờ và khu vệ sinh. Cô giáo Phạm Thị Lý, Giáo viên Nhà trường xúc động: Ở đây hiện có 28 em học sinh lớp 1, lớp 2 giờ được học trong lớp mát mẻ, khang trang. Phụ huynh yên tâm hơn, các cháu cũng ham học hỏi hơn.
8 năm là hành trình không dài song cũng không hề ngắn. Trở lại Hua Nặm hôm nay, có thể cảm nhận rõ nét sự đổi thay của mảnh đất này. Bà con cùng nhau làm lúa, trồng cây ăn quả, phát triển chăn nuôi. Toàn bản hiện có hơn 32 ha lúa, 57 ha xoài và nhãn, đàn gia súc, gia cầm phát triển ổn định với 73 con trâu, hơn 90 con bò, hàng nghìn lợn, gà.... Hua Nặm hiện có trên 200 hộ dân với gần 900 nhân khẩu; nay chỉ còn 3 hộ nghèo, một con số đáng khích lệ với một bản từng "trắng tay" sau thiên tai.
Những ngôi nhà kiên cố giờ đã được "hồi sinh" trên vùng lũ Hua Nặm năm xưa. Ảnh: Nguyễn Nga.
Song, Hua Nặm vẫn còn đối diện không ít gian nan. Theo ông Lò Văn Né, bản còn hơn 1 km đường nội bản chưa được bê tông hóa, mùa mưa đi lại khó khăn. Vệ sinh môi trường còn bất cập, rác thải chưa có điểm xử lý tập trung. Đặc biệt, đầu ra cho nhãn, xoài chưa ổn định, khiến nhiều hộ rơi vào cảnh “được mùa mất giá”. Người dân mong Nhà nước hỗ trợ thêm xi măng làm đường bê tông nông thôn, xây cầu qua suối Nặm Păm để bà con lên nương, và kết nối thị trường tiêu thụ nông sản để có thêm sinh kế bền vững.
Hành trình ổn định dân cư sau thiên tai ở Hua Nặm là minh chứng sinh động cho sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền và tinh thần kiên cường, bền bỉ vượt khó của người dân vùng cao. Dẫu vẫn còn đó nhiều thách thức, nhưng niềm tin vào một tương lai bền vững trên chính mảnh đất quê hương vẫn luôn bừng sáng.
