Gà bản địa là một lựa chọn đúng
Bởi lẽ trung bình một mô hình chăn nuôi thường chỉ thịnh được vài năm rồi lại suy, song mô hình chăn nuôi gà H’Mông ở xã Đông Yên cũ (nay là xã Phú Cát) đã tồn tại dài gấp mấy lần như thế, số lượng tới cả vạn con chứng tỏ nó đã được thị trường chấp nhận. TS Võ Văn Sự hồi tưởng: “Năm 1990 tôi và mấy đồng nghiệp đi Vân Nam của Trung Quốc được họ chiêu đãi lẩu gà đen, giống Hắc Phong, mỗi con nặng vài kg. Thấy ngon nên tôi thầm nghĩ sẽ tìm thử giống gà đen ở Việt Nam xem sao. Một lần đi Bắc Kạn tôi hỏi cán bộ thú y ở một huyện rằng có giống gà đen không, cô ấy trả lời rằng có. Tôi đưa cho cô 500.000đ bảo mua đi. Cô mua được. Tôi bảo cô nuôi đi. Một tháng sau cô ấy báo đã chết sạch.
Sau này tôi đi Sơn La bắt gặp giống gà H’Mông này và quyết định đưa về Hà Nội nuôi bởi thịt của chúng rất ngon, để nguội cũng vẫn thơm. Cách đây 19 năm ông Lê Đình Bình khi ấy đang là Chủ tịch UBND xã Đông Yên huyện Quốc Oai đã tìm đến tôi để đưa xin tư vấn về gà H’Mông và quyết định nuôi thử 300 con”.
Không chỉ nuôi riêng mà ông Bình còn lan tỏa mô hình ra nhiều gia đình khác quanh vùng. Năm 2016 ông đã thành lập HTX chăn nuôi Yên Hòa Phú, đứng lên làm giám đốc để thống nhất cùng một quy trình nuôi cho các thành viên và nhận bao tiêu luôn sản phẩm. Năm 2023 ông đột ngột mất để lại một HTX như "rắn không đầu". Các thành viên nuôi gà mà chẳng biết bán đi đâu, cứ đứng ngồi không yên.
Đàn gà H'Mông của một thành viên HTX. Ảnh: Dương Đình Tường.
Lúc đó, anh Lê Đình Quý đang làm chủ của 2 cái máy xúc, mỗi tháng có 40-50 triệu đồng lãi nhưng tiếc công của bác mình (anh là cháu ông Lê Đình Bình), bố mẹ mình cũng đang nuôi con gà H’Mông nên quyết định bỏ hết để về quê tiếp nối làm Giám đốc HTX không lương. Từ đấy, anh không chỉ lo đảm bảo sản xuất theo đúng kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm cho các thành viên mà còn tự đứng ra chăn mỗi năm 5.000 con gà H’Mông.
Khu đồi Rậm của xã Phú Cát chỉ đôi chục năm trước còn nghèo xác xơ nay nhờ nuôi gà H’Mông mà dần trở nên trù phú. Hiện HTX có 15 thành viên, trung bình mỗi hộ mỗi năm nuôi 2 lứa gà H’Mông, mỗi lứa 1.000-1.500 con, thu lãi trung bình 40-50 triệu đồng. Định kỳ hàng tháng các thành viên HTX lại cùng ngồi với nhau để bàn về kỹ thuật, về thị trường...Với đặc điểm thịt chắc, ngọt và thơm, giá bán của gà H’Mông luôn cao hơn gà thường từ 10.000-20.000 đồng/kg. Mỗi tháng HTX đã đưa ra thị trường hàng tấn sản phẩm các loại, từ mổ sẵn, đóng gói, hút chân không, bảo quản lạnh đến gà lông, phục vụ cho thị hiếu thích hàng tươi sống.
Theo các nhà khoa học phân tích, trong thịt của gà H’Mông có hàm lượng axit amin và axit linoleic cao, ngược lại, hàm lượng mỡ và cholesterol thấp nên có tác dụng bồi bổ sức khỏe, chữa suy nhược cho người vừa ốm dậy hay làm thực phẩm hằng ngày cho người muốn giảm cân, người mắc chứng tim mạch, tiểu đường…Bởi thế mỗi món ăn từ gà H'Mông còn được coi là một bài thuốc.
Anh Lê Đình Quý-Giám đốc HTX (phải) trao đổi kỹ thuật với thành viên. Ảnh: Dương Đình Tường.
Sản xuất theo chuỗi giá trị
Giữa tiết thu nắng dịu, tôi mải mê ngắm đàn gà vài ngàn con trong vườn nhà anh Quý mà cảm tưởng như màu lông đen của chúng phủ kín làm tối cả mặt đất. Con mái khi trưởng thành nặng 1,5 – 1,7 kg, còn con trống có thể nặng tới 2– 2,5 kg.
“Trên thị trường người ta hay bị nhầm lẫn cứ gà da đen, xương đen thì cho là gà H’Mông nhưng thực tế lại hoàn toàn sai. Trong khi ở nhiều nơi khác chạy theo phong trào nuôi gà ác lai, kích cỡ nhỏ chuyên để hầm; gà Bạch Phong-giống của Trung Quốc với màu lông trắng, da đen, thịt đen; gà Hắc Phong-giống của Trung Quốc với lông đen, da đen, thịt đen thì các thành viên của HTX chúng tôi vẫn trung thành với con gà H’Mông bản địa bởi chất lượng thịt thơm ngon và giá bán ổn định. Bản thân gà H’Mông lông cũng có nhiều màu trong đó trống chủ đạo là màu đỏ đen, đen trắng, đen; còn mái chủ đạo màu đen, vàng đen, mơ trắng, mơ vàng”. Anh Quý giải thích.
Cũng theo anh, màu lông không quyết định chất lượng thịt mà là thức ăn và môi trường sống. Ở đồi Rậm lúc nhỏ gà được cho ăn cám nhà máy, lớn thì bổ sung thêm ngô ngâm, cộng thêm chế độ thả đồi nên chất lượng thịt rất khác biệt. Nhiều khi trên vùng cao thiếu gà H’Mông còn phải xuống Đông Yên để đặt mua hàng, chuyển ngược về.
Cận cảnh một con gà H'Mông. Ảnh: Dương Đình Tường.
Năm 2019, HTX Yên Hòa Phú được Sở Nông nghiệp và PTNT Hà Nội (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) chọn tham gia vào chuỗi sản xuất và cung cấp sản phẩm chăn nuôi an toàn. Từ đó mọi hoạt động của các thành viên HTX dần được chuyên nghiệp hóa. Nếu như trước đây nông dân chỉ sản xuất tự phát, chăn nuôi theo tập quán thì nay suốt quá trình sản xuất có nhật ký ghi chép đầy đủ, theo kế hoạch và mục tiêu rõ ràng mà HTX đề ra. Các tổ kỹ thuật, tổ kinh doanh, tổ kiểm soát giúp các thành viên hiểu rõ nhiệm vụ của mình và cùng bảo nhau giữ uy tín của thương hiệu chung “Gà đồi Đông Yên”.
Vợ chồng ông Lê Đình Thành là một trong những thành viên tích cực của HTX, mỗi năm nuôi 2 lứa gà H'Mông, mỗi lứa 1.000 con. Gà giống từ lúc nhập về đã phải tiêm, nhỏ đủ các loại vac xin. Về thức ăn thì họ cho gà ăn cám công nghiệp đến tháng thứ 3 bổ sung thêm ngô hạt ngâm đủ 24 tiếng giúp các chất bên trong chuyển hóa thành dễ tiêu hóa hơn. Sau khi úm trong chuồng cho cứng cáp, gà được thả ra đồi để sống đúng với tập tính sinh học là thích tắm cát, ăn sỏi, bắt giun, bắt côn trùng. Nhờ có đàn gà H’Mông mà vợ chồng ông Thành không phải mất công làm cỏ trong vườn cây ăn quả bởi chúng đã vặt sạch hết. Sau mỗi lứa nuôi họ lại để trống chuồng 15-20 ngày, khử trùng sạch sẽ rồi mới vào lứa tiếp.
“Gà đen H’Mông có sức đề kháng tốt, giá ổn định hơn gà ta, có bao nhiêu đều được HTX bao tiêu hết với giá 100.000đ/kg. Trung bình mỗi năm tôi nuôi hai lứa, mỗi lứa 1.000 con, sau 5 tháng cũng lãi được khoảng 40-50 triệu đồng mà chỉ có hai vợ chồng già mà thôi”.
Trang thông tin có sự phối hợp của Trung tâm Khuyến nông Hà Nội
