Ngày 19/12, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn) đã tổ chức Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và triển khai nhiệm vụ năm 2026. Đối với các cán bộ dự báo, năm 2025 ghi dấu nỗ lực vượt qua khó khăn, áp lực cao độ từ các đợt thiên tai liên tiếp suốt nhiều tháng để đáp ứng tốt nhất phục vụ công tác phòng chống từ Trung ương đến địa phương.
Thiên tai năm 2025 dồn dập, cực đoan trên phạm vi rộng
Nhìn lại một năm đầy thách thức, ông Hoàng Đức Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết: Thiên tai năm 2025 diễn biến đặc biệt phức tạp, cực đoan và vượt xa nhiều kỷ lục lịch sử. Trên thế giới, theo các đánh giá của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), giai đoạn 2015-2025 được ghi nhận là thời kỳ ấm nhất trong 176 năm. Riêng năm 2025 nhiều khả năng xếp vào nhóm ba năm nóng nhất từng được quan trắc. Nắng nóng kỷ lục, mưa lớn cực đoan, bão mạnh, lũ lụt nghiêm trọng xảy ra tại nhiều khu vực, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.
Ông Hoàng Đức Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổng kết công tác của Trung tâm năm 2025. Ảnh: Quỳnh Hương.
Tại Việt Nam, hiện tượng ENSO chủ yếu duy trì trạng thái trung tính, chuyển dần sang pha lạnh La Nina vào cuối năm, nhưng thiên tai lại xuất hiện với tần suất dày và cường độ lớn. Tổng lượng mưa ở nhiều khu vực cao hơn trung bình nhiều năm từ 30-100%, có nơi gấp 5-7 lần. Đặc biệt, các đợt mưa cực đoan trong tháng 10 và 11/2025 đã gây lũ lớn, lũ đặc biệt lớn trên nhiều lưu vực sông ở Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ.
Mùa bão năm 2025 ghi nhận 15 cơn bão và 6 áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông, trong đó có 8 cơn ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta (1, 3, 5, 6, 10, 11 và 13; áp thấp nhiệt đới tháng 8). Đặc biệt, cơn bão số 9 (Ragasa) dù không ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta, nhưng có cường độ mạnh cấp 17, giật trên cấp 17, được ghi nhận làcơn bão mạnh nhất trên Biển Đông từ trước tới nay.
Bên cạnh đó, đã xuất hiện 22 đợt không khí lạnh; 12 đợt nắng nóng; 22 đợt mưa lớn trên diện rộng; 16 đợt lũ; 19 đợt lũ quét, sạt lở đất trên phạm vi cả nước.
Ông Lê Đức Cương, Phó Giám đốc Đài Khí tượng Thủy văn Trung Bộ chia sẻ về công tác quan trắc trong các đợt thiên tai liên tiếp tại Trung Bộ vừa qua. Ảnh: Quỳnh Hương.
Đáng chú ý, vừa vào mùa mưa lũ chính vụ, tình hình lũ lụt nghiêm trọng đã xảy ra trên diện rộng, với mực nước đỉnh lũ vượt mốc lịch sử tại nhiều khu vực: Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên và hạ lưu sông Cửu Long. Chưa từng có năm nào mà lũ đặc biệt lớn, lũ lịch sử cùng xuất hiện trong một năm trên hơn 20 hệ thống sông như năm 2025. Đặc biệt nghiêm trọng là trận lũ lịch sử tại khu vực phía đông tỉnh Đắk Lắk (Phú Yên cũ) trong tháng 11/2025, được đánh giá là vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1993 trên lưu vực sông Ba.
Trước diễn biến thiên tai dồn dập, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia đã tổ chức trực dự báo liên tục, bám sát diễn biến thời tiết - thủy văn trên phạm vi cả nước. Tính đến cuối tháng 11/2025, Trung tâm đã ban hành hơn 7.000 bản tin các loại, trong đó có trên 2.400 bản tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn nguy hiểm.
Thông tin dự báo, cảnh báo được cung cấp kịp thời cho Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia, các bộ, ngành, địa phương và cơ quan báo chí, góp phần quan trọng trong công tác chỉ đạo, điều hành phòng, chống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại.
Bên cạnh đó, Trung tâm tiếp tục vận hành Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực; phối hợp chặt chẽ với các Đài Khí tượng Thủy văn khu vực, các Đài KTTV tỉnh và các cơ quan truyền thông để đưa thông tin đến người dân nhanh nhất, rõ nhất.
Thiên tai năm 2026 diễn biến phức tạp
Thay mặt lãnh đạo Cục Khí tượng Thủy văn, Phó Cục trưởng Hoàng Đức Cường biểu dương và đánh giá cao nỗ lực của từng dự báo viên, tập thể lãnh đạo các phòng, trung tâm trực thuộc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia trong một năm thiên tai đặc biệt khắc nghiệt.
Năm 2025 ghi nhận nhiều kỷ lục mới không chỉ về trị số mà còn về cách thức xuất hiện của các hiện tượng khí tượng thủy văn, với diễn biến nhanh hơn, kéo dài hơn và phạm vi ảnh hưởng rộng khắp trên Biển Đông, Bắc Bộ, Nam Bộ, đặc biệt nghiêm trọng tại khu vực Trung Bộ. Việc nhiều bản tin dự báo phải phát đi với cấp độ rủi ro thiên tai cấp 4 đã phản ánh rõ mức độ cực đoan của thiên tai trong năm qua.
Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn Hoàng Đức Cường phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Quỳnh Hương.
Dù thiệt hại về người và tài sản vẫn còn rất lớn, song có thể khẳng định rằng, hiệu quả của công tác dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn trên toàn hệ thống dự báo, cảnh báo KTTV quốc gia đã góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Bên cạnh đó, công tác dự báo, cảnh báo KTTV phục vụ các ngày lễ lớn và sự kiện trọng đại như A50, A80, kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường cùng nhiều sự kiện khác cũng đạt kết quả rất tích cực, được nhân dân và các cấp lãnh đạo Đảng, Nhà nước ghi nhận và biểu dương. Công tác truyền tin, truyền thông sớm, nhất là các hiện tượng nguy hiểm cũng được Trung tâm triển khai với nhiều hình thức và phát huy hiệu quả.
Phó Cục trưởng Hoàng Đức Cường nhận định: Thiên tai năm 2026 được dự báo phức tạp, diễn biến bất thường dưới tác động của pha lạnh - La Nina vào nửa đầu năm, thậm chí lâu hơn. Nắng nóng có thể xuất hiện ít hơn, thay vào đó là mưa lớn kéo dài, nhiều bão gây lũ lụt, lũ quét, sạt lở. Những dạng thiên tai xuất hiện nhiều hơn trong năm 2026 so với trung bình nhiều năm, và lãnh đạo Cục KTTV cũng bày tỏ hy vọng “sẽ không nhiều hơn so với thiên tai năm 2025”.
Nhu cầu xã hội ngày càng cao về thông tin KTTV nhất là thông tin dự báo, cảnh báo sớm, cảnh báo chi tiết và dự báo tác động. Bên cạnh đó, thực tiễn đòi hỏi phải chuyển đổi số toàn diện và đẩy mạnh ứng dụng AI. Lãnh đạo Cục Khí tượng Thủy văn đề nghị Trung tâm tiếp tục đổi mới phương pháp làm việc, phương châm là: Dự báo sớm hơn, chi tiết hơn, tin cậy hơn, số hóa và trực quan hơn. Nhưng phải định lượng được và tập trung đánh giá nguyên nhân dẫn đến sai số lớn trong thiên tai KTTV, gồm cường độ bão, mưa lớn định lượng, lũ kèm theo ngập lụt, và cuối cùng là lũ quét, sạt lở. Cùng với đó là đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, nhưng phải gắn chặt với nghiệp vụ dự báo và thực tiễn Việt Nam.
Ứng dụng AI: Cơ hội lớn nhưng không thay thế vai trò con người
Ông Dư Đức Tiến, Trưởng phòng Dự báo Số trị và Viễn thám, đã trình bày tham luận về những vấn đề đặt ra trong triển khai hiệu quả công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm nâng cao chất lượng dự báo khí tượng thủy văn.
Theo ông Dư Đức Tiến, AI đang phát triển rất nhanh và đã cho thấy nhiều kết quả tích cực trong dự báo thời tiết quy mô lớn, thậm chí có những trường hợp cho kết quả dự báo quỹ đạo bão tương đương hoặc tốt hơn một số mô hình số trị truyền thống. Tuy nhiên, các mô hình AI hiện nay vẫn có những hạn chế, đặc biệt trong dự báo các hiện tượng cực đoan ở quy mô vừa và nhỏ do phụ thuộc nhiều vào dữ liệu huấn luyện.
Ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia tiếp thu các ý kiến tại Hội nghị và chia sẻ về định hướng công tác năm 2026. Ảnh: Quỳnh Hương.
Vì vậy, để triển khai AI hiệu quả, điều quan trọng là phải xác định rõ bài toán ứng dụng, tận dụng tối đa dữ liệu quan trắc và mô phỏng phân giải cao của Việt Nam để tinh chỉnh mô hình. Đồng thời, ông Dư Đức Tiến khẳng định vai trò không thể thay thế của đội ngũ dự báo viên trong việc đánh giá, kiểm soát và hiệu chỉnh kết quả do AI cung cấp.
Ở góc độ thủy văn, ông Phùng Tiến Dũng, Trưởng phòng Dự báo Thủy văn đề xuất định hướng đổi mới công tác dự báo thủy văn dựa trên nền tảng số và trí tuệ nhân tạo. Trước mắt, trong năm 2026, Trung tâm sẽ xây dựng công cụ dự báo lũ hạ lưu sông Hồng - Thái Bình dựa trên mô hình thủy lực kết hợp AI, tiến tới nhân rộng cho các lưu vực khác nếu đạt hiệu quả.
