Sáng 19/12/2025, tại xã Tam Hợp (tỉnh Nghệ An), Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với UBND tỉnh Nghệ An long trọng tổ chức Lễ khánh thành đưa cụm công trình đầu mối Hồ chứa nước Bản Mồng giai đoạn 1 vào khai thác và tích nước hồ ở cao trình +71,86m.
Sự kiện diễn ra trong không khí phấn khởi chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, mang ý nghĩa chính trị - kinh tế - xã hội sâu sắc, đánh dấu bước tiến quan trọng của ngành thủy lợi trong phát triển bền vững vùng Bắc Trung bộ.
Công trình Hồ chứa nước Bản Mồng. Ảnh: Tùng Đinh.
Hồ chứa nước Bản Mồng là dự án thủy lợi trọng điểm quốc gia, được Thủ tướng Chính phủ cho phép đầu tư từ năm 2006 và điều chỉnh chủ trương đầu tư năm 2023. Với quy mô lớn, nhiệm vụ đa mục tiêu và phạm vi ảnh hưởng liên tỉnh Nghệ An - Thanh Hóa, dự án không chỉ giải bài toán nước tưới, nước sinh hoạt mà còn góp phần giảm lũ, cải thiện môi trường sinh thái, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội khu vực sông Hiếu và hạ lưu sông Cả.
Công trình lớn - Tầm nhìn dài hạn
Cụm công trình đầu mối hồ Bản Mồng giai đoạn 1 bao gồm hệ thống đập, tràn, cống và nhà máy thủy điện được đầu tư bài bản, đồng bộ. Hồ có dung tích gần 225 triệu m³; đập bê tông trọng lực cao hơn 45m; tràn xả lũ điều tiết bằng cửa van với lưu lượng thiết kế trên 6.000 m³/s; hệ thống cống xả sâu, cống lấy nước cùng nhà máy thủy điện công suất 45MW, điện lượng trung bình khoảng 168 triệu kWh mỗi năm. Bên cạnh đó là 8 trạm bơm lấy nước hạ du sông Hiếu, tạo thành chuỗi công trình liên hoàn phục vụ sản xuất và dân sinh.
Toàn cảnh Lễ khánh thành Cụm công trình hồ chứa nước Bản Mồng. Ảnh: Đình Tiệp.
Dự án có nhiệm vụ cấp nước tưới cho gần 18.900 ha đất nông nghiệp ven sông Hiếu, trong đó hơn 4.500 ha tưới tự chảy; bổ sung nguồn nước mùa kiệt cho sông Cả khoảng 22 m³/s; kết hợp phát điện, cấp nước cho công nghiệp, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, cải tạo môi trường và giảm một phần lũ cho hạ du. Đây là những mục tiêu lớn, thể hiện tầm nhìn dài hạn trong quản lý, khai thác tổng hợp tài nguyên nước.
Quá trình triển khai dự án kéo dài, trải qua nhiều giai đoạn điều chỉnh do khó khăn về nguồn vốn, thay đổi chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng và yêu cầu bảo vệ rừng. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự vào cuộc quyết liệt của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng nỗ lực của các địa phương và đơn vị thi công, toàn bộ cụm công trình đầu mối giai đoạn 1 đã hoàn thành, đảm bảo chất lượng, an toàn và tuân thủ đầy đủ quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật.
Công trình vượt qua nhiều khó khăn, thử thách trong quá trình thi công. Ảnh: Tùng Đinh.
Đáng chú ý, hồ Bản Mồng là công trình thủy lợi đầu tiên áp dụng tro bay - phế thải của nhà máy nhiệt điện trong bê tông thông thường. Việc sử dụng khoảng 22.000 tấn tro bay, thay thế gần 30% xi măng không chỉ góp phần bảo vệ môi trường, giảm phát thải mà còn tiết kiệm chi phí đầu tư khoảng 85 tỷ đồng, khẳng định hướng đi đúng trong ứng dụng khoa học - công nghệ vào xây dựng hạ tầng.
Khẳng định quyết tâm, mở ra kỳ vọng mới
Phát biểu tại Lễ khánh thành Cụm công trình đầu mối Hồ chứa nước Bản Mồng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung nhấn mạnh: Đây là công trình thủy lợi nhóm A có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp, giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với bảo đảm an ninh nguồn nước và phát triển bền vững vùng Bắc Trung bộ, nhất là hai tỉnh Nghệ An và Thanh Hóa.
Hồ Bản Mồng có dung tích 225 triệu m³, tổng mức đầu tư hơn 5.500 tỷ đồng, bảo đảm cấp nước tưới cho gần 18.900 ha đất nông nghiệp ven sông Hiếu; đồng thời cung cấp nước sinh hoạt, công nghiệp, góp phần phòng chống lũ, cải thiện môi trường sinh thái, tạo dư địa phát triển du lịch và nuôi trồng thủy sản.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Đình Tiệp.
Thứ trưởng Hoàng Trung ghi nhận và biểu dương sự nỗ lực, phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành Trung ương; chính quyền hai tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa; đội ngũ chuyên gia, kỹ sư, công nhân trên công trường và sự đồng thuận, sẻ chia của nhân dân vùng dự án trong suốt quá trình triển khai.
Để công trình phát huy hiệu quả cao nhất, Thứ trưởng đề nghị các cơ quan, đơn vị nghiên cứu sớm trình Bộ Nông nghiệp và Môi trường để tổ chức bàn giao, quản lý, khai thác an toàn, đúng quy định; đẩy nhanh triển khai giai đoạn 2 hệ thống kênh mương; đồng thời đề nghị các địa phương hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng còn lại và nghiên cứu phát triển kinh tế, du lịch gắn với tiềm năng hồ Bản Mồng.
Ông Thái Văn Thành, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Đình Tiệp.
Tại buổi lễ, thay mặt lãnh đạo 2 tỉnh Nghệ An và Thanh Hóa, ông Thái Văn Thành, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An, bày tỏ: “Lễ khánh thành hôm nay là niềm vui lớn của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân trong vùng dự án. Hồ Bản Mồng không chỉ là công trình thủy lợi - thủy điện quy mô lớn mà còn là động lực phát triển mới cho miền Tây xứ Nghệ, góp phần cải thiện môi trường sinh thái, ổn định sản xuất, nâng cao đời sống người dân, đặc biệt là đồng bào vùng khó khăn”.
Lãnh đạo tỉnh cho biết, Nghệ An sẽ tiếp tục chỉ đạo quyết liệt công tác giải phóng mặt bằng phần còn lại của lòng hồ; tổ chức tốt tái định cư, bảo đảm sinh kế lâu dài cho người dân; phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong quản lý, vận hành hồ chứa an toàn, hiệu quả.
Tỉnh cũng kỳ vọng, khi dự án hoàn thiện hệ thống kênh được triển khai và hoàn thành vào năm 2028, hiệu quả đầu tư của hồ Bản Mồng sẽ được phát huy trọn vẹn, tạo cú hích cho tái cơ cấu nông nghiệp và phát triển kinh tế xanh.
Nhân dịp này, Ban tổ chức tặng quà cho người nghèo tại địa phương. Ảnh: Đình Tiệp.
Việc lựa chọn thời điểm khánh thành, đưa công trình vào khai thác nhân dịp chào mừng Đại hội XIV của Đảng càng làm tăng ý nghĩa của sự kiện. Đây không chỉ là dấu mốc kỹ thuật, mà còn là biểu tượng của ý chí, quyết tâm vượt khó, tinh thần đổi mới sáng tạo trong đầu tư hạ tầng quốc gia, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhanh và bền vững đất nước.
Từ dòng nước đầu tiên tích lại ở cao trình +71,86m, hồ Bản Mồng mở ra kỳ vọng về những mùa vụ ổn định, những dòng sông được hồi sinh mùa kiệt, những vùng đất khô hạn được tiếp sức. Công trình hôm nay không chỉ phục vụ hiện tại, mà còn đặt nền móng cho tương lai lâu dài của cả một vùng rộng lớn - nơi nước trở thành nguồn lực quý giá cho phát triển, thịnh vượng và bền vững.
