Dừa nước gắn bó với đời sống người dân Nam Bộ qua nhiều thế hệ. Từ mái nhà lợp lá, bờ sông được giữ chắc bởi bộ rễ ăn sâu trong đất, đến nguồn thủy sản phong phú nương náu dưới tán rừng, dừa nước từng là “lá chắn xanh” của vùng ven sông, cửa biển. Thế nhưng, quá trình đô thị hóa cùng giá trị kinh tế thấp từ việc bán lá, buồng quả khiến diện tích dừa nước ngày càng thu hẹp, kéo theo những hệ lụy về môi trường và sinh kế.
Mỗi cuống dừa có thể cho khoảng 1 lít mật/ngày, khai thác liên tục 20-30 ngày. Bình quân, 1ha dừa nước cho sản lượng 15-20 tấn mật/năm. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Ít ai biết rằng, ngoài lá và quả, cây dừa nước còn cho mật - nguồn nguyên liệu quý giàu khoáng chất và dinh dưỡng. Trong khi nhiều quốc gia Đông Nam Á đã khai thác mật dừa nước từ lâu để làm đường, giấm, rượu…, tại Việt Nam, “kho báu” này gần như bị lãng quên. Chính khoảng trống đó đã mở ra hướng đi khác biệt cho chàng kỹ sư trẻ Phan Minh Tiến - người con của huyện Cần Giờ, TP.HCM.
Sinh ra và lớn lên giữa rừng ngập mặn Cần Giờ - khu dự trữ sinh quyển thế giới được UNESCO công nhận, Phan Minh Tiến sớm nhận ra tiềm năng lớn của cây dừa nước. Tốt nghiệp kỹ sư công nghệ hóa Đại học Bách Khoa TP.HCM, Phan Minh Tiến đầu quân cho một doanh nghiệp lớn, thế nhưng, anh vẫn trăn trở, phải làm gì cho vùng đất nơi mình sinh ra.
Phan Minh Tiến xin nghỉ việc và bắt đầu hành trình kiên trì mày mò nghiên cứu, học hỏi kỹ thuật khai thác mật từ các nước trong khu vực, kết hợp kinh nghiệm bản địa để “đánh thức” tiềm năng giá trị của loài cây vốn bị xem là giá trị thấp.
Với Phan Minh Tiến, dừa nước không chỉ là cây trồng quen thuộc mà còn là tài nguyên bản địa quý cần được bảo tồn và phát triển. Từ những trăn trở ấy, anh cùng các cộng sự miệt mài tìm tòi, nghiên cứu và xây dựng thành công quy trình thu mật từ cuống dừa nước. Thương hiệu “Mật dừa nước Ông Sáu” ra đời, mở ra hướng đi mới cho cây dừa nước vùng ngập mặn.
VIETNIPA tham gia nhiều hội chợ, triển lãm trong và ngoài nước nhằm tiếp cận các tệp khách hàng mới. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Theo anh Tiến, mỗi cuống dừa có thể cho khoảng 1 lít mật/ngày, khai thác liên tục 20-30 ngày. Bình quân, 1ha dừa nước đạt sản lượng 15-20 tấn mật/năm, cao gấp hàng chục lần giá trị thu được từ lá và quả, trong khi cây vẫn được bảo tồn lâu dài, có thể khai thác trên 50 năm.
Từ năm 2019, thương hiệu “Mật dừa nước VIETNIPA” được thương mại hóa bởi Công ty Cổ phần Dừa nước Việt Nam (VIETNIPA). Sản phẩm mật dừa nước nhanh chóng ghi dấu ấn khi đạt Giải Nhì cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Sáng tạo Thanh niên nông thôn; được công nhận là Sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu TP.HCM. Đặc biệt, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam xác định mật dừa nước có chỉ số đường huyết thấp (GI = 17), phù hợp với người ăn kiêng và bệnh nhân tiểu đường type 2.
“Mỗi ngày, nông dân gõ nhẹ vào cuống dừa, giống như "massage thông mạch" để dòng dinh dưỡng từ đất và nước được kích hoạt, tạo thành mật chảy ra từ cuống. Người dân có thể gõ cuống dừa nước để tiết mật hằng ngày và được công ty thu mua với giá cao hơn rất nhiều so với khai thác lá”, anh Tiến nói và cho biết, Vietnipa đã vượt qua những đợt đánh giá khắt khe để đạt các chứng nhận hữu cơ quốc tế. Đồng thời, đầu tư mạnh cho chế biến sâu, ứng dụng công nghệ cao. Nhờ kiểm soát nghiêm ngặt tại nhà máy, các sản phẩm như mật dừa nước hữu cơ, mật dừa nước cô đặc, đường dừa nước vẫn giữ trọn hương vị tự nhiên và giá trị dinh dưỡng.
Sản phẩm dừa nước đóng lon được sự đón nhận của thị trường. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Không dừng ở đó, Phan Minh Tiến còn nghiên cứu phát triển thêm nhiều sản phẩm mới như nước tương, nước màu, dừa nước đông cô, dừa nước lon… Dần dần, sản phẩm dừa nước VIETNIPA trở thành nông đặc sản tiêu biểu của Cần Giờ và TP.HCM, được du khách ưa chuộng làm quà tặng.
Việc "đánh thức" tiềm năng của cây dừa nước Cần Giờ, Phan Minh Tiến còn giúp tạo công ăn việc làm, nguồn thu nhập ổn định cho người dân địa phương. Đồng thời, góp phần bảo vệ “lá phổi xanh” của TP.HCM, hạn chế sạt lở bờ sông và đặc biệt có thể hướng tới mục tiêu tham gia thị trường tín chỉ carbon.
"Dừa nước còn là “cỗ máy” hấp thụ CO₂ tự nhiên. Lượng carbon được cây chuyển hóa thành carbohydrate trong mật. Hiện Cần Giờ có khoảng 900ha dừa nước, đây là lợi thế lớn để phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn tại vùng ngập mặn Cần Giờ", anh Phan Minh Tiến nói và chia sẻ thêm, trong chặng đường tới, VIETNIPA sẽ tiếp tục mở rộng liên kết khai thác, chế biến, tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho nông dân vùng ngập mặn. Đồng thời, hướng đến phát triển sản phẩm OCOP gắn với du lịch cộng đồng, kể câu chuyện về giá trị của cây dừa nước, xây dựng thương hiệu sản phẩm gắn với trách nhiệm gìn giữ hệ sinh thái tự nhiên với du khách trong và ngoài nước.
VIETNIPA thường xuyên đón các đoàn khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm thu hoạch mật dừa nước. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Hành trình của Phan Minh Tiến cho thấy, khi tri thức, công nghệ và tư duy bền vững được đặt đúng chỗ, những loài cây bản địa tưởng chừng bình dị vẫn có thể tạo nên giá trị lớn. Bằng tình yêu và sự bền bỉ, Phan Minh Tiến cùng tập thể VIETNIPA đang từng bước biến ước mơ đưa mật dừa nước Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế.
Với các sản phẩm chủ lực như mật, đường dừa nước tinh chất và cô đặc, VIETNIPA đạt nhiều chứng nhận uy tín như ISO 22000:2018, HACCP, OCOP 4 sao, Hàng Việt Nam chất lượng cao do người tiêu dùng bình chọn, cùng nhiều danh hiệu sản phẩm tiêu biểu. Đặc biệt, đạt các chứng nhận hữu cơ quốc tế EU, USDA, JAS.
Hiện các sản phẩm của VIETNIPA có mặt tại các chuỗi Co.op Mart, Lotte Mart, Emart và hệ thống phân phối mở rộng tới hơn 400 điểm bán trên cả nước và các sàn thương mại điện tử trong và ngoài nước.
