Vào mùa hái lá dong rừng, thu tiền triệu/ngày

Từ thời Lang Liêu, dân ta đã biết làm bánh chưng, bánh giày để tưởng nhớ cội nguồn, trời, đất. Để làm được bánh chưng thì nguyên liệu không thể thiếu là gạo nếp, thịt lợn, đỗ xanh và vật liệu dùng để làm vỏ bọc bên ngoài đó là lá dong.

Cây lá dong là thực vật thân cỏ, sống nhiều ở những nơi đất ẩm, ven khe nước. Lá dong có hình trứng thuôn dài, chủ yếu mọc trên rừng, cũng có gia đình trồng vài khóm ở quanh nhà để dùng mỗi khi có việc cần.

Gần Tết, lá dong được bày bán ở các chợ quê. Để có được những bó lá dong đẹp phục vụ mọi người trong mỗi dịp Tết đến, xuân về thì từ khoảng đầu tháng 12 âm lịch, người dân vùng cao đã lên rừng hái lá dong nhập cho thương lái, mọi người vẫn nói vui với nhau đây là “lộc trời” mang lại mỗi khi mùa xuân về nên đến hẹn lại lên rừng hái lá bán, có thêm thu nhập để sắm sửa đón Tết.

Đã hẹn trước, tôi theo chân anh Nguyễn Anh Tuấn, một người có kinh nghiệm đi hái lá dong rừng nhiều năm ở huyện Trấn Yên (Yên Bái). Sau chừng hơn 1 giờ đồng hồ ngồi trên xe máy, vượt qua những con đường mòn, chúng tôi cũng đến được nơi. Anh Tuấn bảo mọi năm đi hái ở khu này nên quen đường rồi, khu nào có lá dong, khu nào không anh đều biết cả. Giờ đến mùa, chỉ cần đi đến để hái thôi, không phải đi tìm nữa.

Anh cho biết, trước đây lá dong nhiều lắm, không phải đi xa thế này. Chỉ tay về phía xa nơi đoạn đường chúng tôi vừa đi qua, anh bảo: Ngày trước chỉ cần vào khu vực rừng keo đó là thoải mái hái lá dong rồi. Bây giờ rừng có giá trị kinh tế cao, người dân chú trọng vào chăm sóc, phát dọn nên phải đi vào khu rừng tự nhiên mới có lá dong để hái.

Lá dong thì nhiều nhưng để tìm được lá to, đẹp phục vụ nhu cầu làm bánh Tết của mọi người thì phải lựa chọn cẩn thận. Hôm nào đi may mắn, vào khu vực chưa bị người đi trước hái sẽ tìm được nhiều, đi hái lại sẽ ít, khó hái hơn.

"Trước đây lá dong nhiều, dễ hái, chỉ khoảng 20.000 đồng là có thể mua được 100 lá, giờ lá ít, đi hái vất vả nên giá bán cũng đẩy lên cao. Bây giờ đi hái đem lá về đến nhà là đã có thương lái chờ mua, với mức giá 60.000 – 70.000 đồng/100 lá dong. Giờ tôi đi hái lá dong về là bán luôn cho thương lái, gần đến Tết thì để lại mang bán lẻ cho mọi người để được giá cao hơn", anh Tuấn cho biết.

Bà Dương Thị Tịnh, thôn Đồng Song, xã Kiên Thành cho biết: "Gia đình tôi thuần nông, quanh năm chỉ quẩn quanh với ruộng lúa, nương quế. Mỗi năm cứ đến gần Tết là tôi lại đi hái lá dong bán, hiện tại gia đình tôi có 3 người thường xuyên lên rừng hái lá về bán cho thương lái. Mỗi ngày thu hái được khoảng 1.500 - 2.000 lá dong, với giá bán 60.000 đồng/100 lá, mỗi ngày cả gia đình cũng có thu nhập khoảng 1- 1,2 triệu đồng. Hái lá dong chỉ tập trung vào dịp gần Tết, không phải ngày mùa nên không ảnh hưởng đến công việc mà lại có một khoản thu nhập cao cho gia đình...".

Ông Nguyễn Văn Thương đang thu mua lá dong của người dân cho hay: Tôi là một thương lái quanh năm tiếp xúc với người dân nơi đây. Mùa nào tôi buôn thứ đó, mùa măng buôn măng, mùa chít buôn chít, gần Tết tôi thu mua lá dong cho người dân. Cả thôn này tôi thu mua cho khoảng 14 hộ gia đình, có những nhà tôi mua một vụ mấy vạn lá.

Tò mò vì mới chỉ một thôn anh đã thu mua nhiều như vậy, rồi các thương lái khác thu mua nữa thì lá dong được chuyển đi những đâu, anh Thương cho biết: "Tôi mua chủ yếu chuyển đi Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội… Lá dong dễ bảo quản, khi hái về chỉ cần quấn mỗi bó 25 lá rồi buộc chặt, ngâm phần cuống vào nước sạch là để được cả tháng mà không bị héo úa. Tôi cứ gom để đủ chuyến xe là cho chuyển đi".

Cây lá dong có hai loại, lá dong lông hay còn gọi là dong tẻ, loại thứ 2 có hai mặt nhẵn người ta gọi là dong nếp thường dùng để gói các loại bánh chưng, bánh tẻ… Lá dong rừng có màu xanh óng, lá dai nên được ưa chuộng.

Là loài cây mọc dưới tán rừng, dọc theo các khe suối, mỗi năm chỉ lấy một lần vào dịp Tết nên khi khai thác lá dong không gây ảnh hưởng đến rừng và không bị chính quyền ngăn cấm. Lá dong rừng vì thế là “lộc trời” cho người dân vùng cao. Để nguồn lộc này tồn tại lâu bền, mọi người cần nêu cao trách nhiệm quản lý, bảo vệ rừng, cùng chung tay để những cánh rừng còn xanh mãi.