Kỳ tích "ngọt hóa" vùng nước lợ
Từ lâu, vùng đất Lập Lễ (nay là phường Nam Triệu, TP Hải Phòng) đã nổi danh với nghề đi biển và nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, sự chuyển dịch từ phương thức canh tác truyền thống sang ứng dụng khoa học kỹ thuật, kết hợp xây dựng chỉ dẫn địa lý cho con cá trắm đen nước lợ đang mở ra một hướng đi mới. Đây không chỉ là câu chuyện về kỹ thuật nuôi, mà còn là bài toán về thông tin khoa học, đưa tri thức về vùng bãi bồi để nâng cao giá trị thủy sản nuôi.
Thủ phủ nuôi trồng thủy sản ở Lập Lễ cũ, nay là phường Nam Triệu, TP Hải Phòng. Ảnh: Đinh Mười.
Dọc theo đê hữu sông Bạch Đằng những ngày cuối năm, không khí thu hoạch tại các đầm nuôi thuộc phường Nam Triệu diễn ra hối hả. Khác với tư duy thông thường rằng cá trắm đen là loài thủy sản nước ngọt, nông dân nơi đây đã thuần hóa loài cá này sống khỏe trong môi trường nước lợ, tạo nên một sản phẩm có chất lượng vượt trội.
"Việc đẩy mạnh các thông tin, chuẩn hóa quy trình kỹ thuật không chỉ giúp giảm rủi ro dịch bệnh mà còn là tiền đề để sản phẩm đạt các chứng nhận an toàn thực phẩm, VietGAP, từ đó rộng đường vào các siêu thị và bếp ăn cao cấp", ông Nguyễn Đức Văn - Giám đốc HTX Mắt Rồng cho hay.
Ông Phạm Văn Khải - Trưởng Phòng Kinh tế phường Nam Triệu cho biết, địa phương hiện có hơn 100 hộ nuôi thủy sản phía ngoài đê với diện tích hàng trăm hecta. Điều đặc biệt nằm ở lợi thế vùng bãi bồi cửa sông. Môi trường nước lợ tại đây luân chuyển liên tục theo con nước thủy triều, giàu khoáng chất và sinh vật phù du.
Số liệu thực tế cho thấy sự chênh lệch rõ rệt về năng suất, nếu như tại các tỉnh phía Bắc, năng suất nuôi cá trắm đen nước ngọt trung bình chỉ đạt khoảng 20 tấn/ha, thì tại Nam Triệu, con số này lên tới 50 tấn/ha. Cá biệt, với các loài nuôi ghép hoặc chuyên canh cao sản như cá vược, năng suất có thể đạt 60-70 tấn/ha, thậm chí 90 tấn/ha.
Ông Đinh Văn Hắn, người có 21 năm kinh nghiệm và là người tiên phong đưa cá trắm đen về vùng nước lợ, chia sẻ: "Cá trắm nuôi nước lợ thịt chắc, dai và thơm hơn hẳn cá nuôi nước ngọt. Chính vì thế, thương lái từ các vùng nổi tiếng về chế biến cá kho như làng Vũ Đại (Ninh Bình) thường xuyên về đây đặt hàng".
Với giá bán tại đầm dao động từ 75.000 - 80.000 đồng/kg, mỗi héc-ta nuôi cá trắm đen sau khi trừ chi phí có thể mang lại lợi nhuận khoảng 1 tỷ đồng/lứa nuôi. Đây là con số mơ ước đối với nhiều vùng nuôi trồng thủy sản trên cả nước.
Khu vực Mắt Rồng với hơn 100 hộ nuôi cá, được xem là thủ phủ nuôi cá trắm đen của miền Bắc. Ảnh: Đinh Mười.
Tuy nhiên, lợi nhuận cao luôn đi kèm rủi ro lớn nếu thiếu thông tin cơ sở khoa học, trước đây, bà con nuôi theo hình thức quảng canh, dựa hoàn toàn vào kinh nghiệm. Môi trường ao nuôi sau mỗi vụ thường tích tụ thức ăn dư thừa và chất thải, sinh ra khí độc, dẫn đến dịch bệnh lở loét, ký sinh trùng, làm giảm tỷ lệ sống.
Nhận diện vấn đề này, ngành nông nghiệp Hải Phòng cùng Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã vào cuộc với các nghiên cứu, trao đổi chuyên sâu. Các đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố đã được triển khai nhằm cung cấp thông tin, xây dựng quy trình nuôi thương phẩm cá trắm đen nước lợ bán công nghiệp.
Quy trình mới đòi hỏi sự khắt khe ngay từ khâu cải tạo ao, theo tập quán mới, chu kỳ nuôi thường kéo dài 1,5 - 2 năm, có đầm lên tới 3 năm để cá đạt trọng lượng 8-10kg. Sau khi thu hoạch, việc nạo vét, phơi đáy, tiêu độc khử trùng được thực hiện triệt để nhằm cắt đứt mầm bệnh. Mật độ thả giống, chế độ dinh dưỡng và quản lý môi trường nước được kiểm soát bằng các thiết bị đo quan trắc thay vì cảm quan bằng mắt thường.
Bài toán thông tin, chế biến sâu và thương hiệu
Một thực tế đang suy ngẫm hiện nay của nông sản Việt Nam là tình trạng "được mùa mất giá" do chủ yếu bán thô. Để giải quyết bài toán này tại phường Nam Triệu, vai trò của các Hợp tác xã (HTX) thế hệ mới do thanh niên làm chủ đang được phát huy mạnh mẽ.
Nghề nuôi cá trắm đen giúp người dân phường Nam Triệu không chỉ thoát nghèo mà nhiều hộ còn vươn lên làm giàu. Ảnh: Đinh Mười.
Thành lập từ tháng 5/2024, HTX Phát triển thủy sản Lập Lễ là điển hình cho tư duy đổi mới, kết nối, cập nhật và truyền tải thông tin khoa học, kỹ thuật, các chủ trương, chính sách, các mô hình và cách làm hay đến với các thành viên. Thay vì chỉ bán cá tươi, HTX đã đầu tư hệ thống máy móc hiện đại như máy cắt, máy hút chân không, tủ cấp đông để chế biến sâu.
Anh Vũ Văn Đa, Giám đốc HTX cho biết: "Chúng tôi muốn xóa bỏ tư duy bán cá xô. Cá trắm đen nước lợ một nắng là sản phẩm OCOP 3 sao đầu tiên của chúng tôi, vừa đạt giải 3 trong cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật Nhà nông toàn quốc 2024. Việc chế biến giúp nâng cao giá trị gia tăng của con cá, đồng thời kéo dài thời gian bảo quản, đưa sản phẩm đi xa hơn dưới dạng quà biếu sang trọng".
Bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp, vai trò định hướng của cơ quan quản lý Nhà nước là tối quan trọng trong việc xác lập chủ quyền thương hiệu cũng như cung cấp các thông tin khoa học, giải pháp nuôi trồng. Sở KH&CN Hải Phòng đã nhiều lần tổ chức hội đồng tư vấn, vừa đẩy mạnh các thông tin tuyên truyền khoa học vừa tuyển chọn nhiệm vụ "Hỗ trợ quản lý, khai thác và phát triển nhãn hiệu tập thể Thủy sản Lập Lễ".
Đây chính là bước đi căn cơ trong việc giảm nghèo về thông tin thị trường cho người nông dân. Khi có thương hiệu, thông tin về sản phẩm được minh bạch hóa, giá trị thương mại của con cá trắm đen Nam Triệu sẽ không dừng lại ở mức giá nguyên liệu thô. Cùng với đó, khi thông tin được khơi thông, khoa học được áp dụng và thương hiệu được khẳng định, con cá trắm đen sẽ thực sự trở thành sứ giả thương hiệu của nông nghiệp Hải Phòng, mang lại sự thịnh vượng lâu dài cho người nuôi trồng thủy sản ở vùng đất cửa biển.
