Nhà văn Nguyễn Thị Diệp Mai - tác giả cuốn sách "U Minh truyền kỳ"
“U Minh huyền bí” là tác phẩm gửi gắm nhiều tâm huyết của nhà văn Nguyễn Thị Diệp Mai - tiến sĩ chuyên ngành văn hóa dân gian và đang giữ chức vụ Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao & Du lịch tỉnh Kiên Giang.
Sinh ra và lớn lên ở Rạch Giá, nối nghiệp thân phụ là nhà văn Anh Động (1941-2021) - người từng thành công khi khắc họa nhân vật Bác Ba Phi mang tính biểu tượng nông dân miệt thứ Nam bộ, nhà văn Nguyễn Thị Diệp Mai dành nhiều thời gian cho các câu chuyện chung quanh cuộc sống những người khai hoang lập ấp.
“U Minh truyền kì” mở ra cánh cửa bước vào thế giới huyền bí của vùng đất U Minh, vùng đất phương Nam được miêu tả “trải dài bên bờ vịnh biển Tây. Đây là nơi cuối cùng của đất nước Việt Nam, nơi in dấu chân những lưu dân Việt “mang gươm đi mở cõi”. U Minh xưa rừng tràm bạt ngàn, cao ngút trời, che phủ đến nỗi khi bước chân vào chỉ thấy ánh sáng lờ mờ, sương giăng tối mịt. Cảnh vật huyền ảo âm u, hoang vắng vô tận làm những người đến đây tưởng chừng như đang đi vào cõi U Minh địa phủ. Chính vì vậy họ gọi vùng đất này là cõi rừng U Minh”.
Cuốn sách tập hợp 18 câu chuyện dân gian ma mị, với những truyền thuyết, những huyền thoại được truyền miệng nhiều đời. Mỗi câu chuyện dân gian vừa kịch tính vừa thấm đẫm nhân văn, xoay quanh mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với thần linh, giữa con người với những đức tin màu nhiệm không thể lý giải bằng lý trí.
“U Minh truyền kì” không đơn thuần là các câu chuyện được sưu tầm, được ghi chép theo lời kể của những người dân địa phương lớn tuổi, gắn bó suốt đời với vùng đất U Minh. Nhà văn Nguyễn Thị Diệp Mai đã cấu trúc từng câu chuyện có tính khái quát, tái hiện một cõi văn hóa, lịch sử với những lớp trầm tích đặc biệt, in sâu vào tâm thức người dân Nam bộ. Mỗi câu chuyện về mảnh đất ấy như đều vang lên một khúc hát cổ, chở theo linh hồn của đất, của nước, của rừng, của con người phương Nam dũng cảm và kiên cường.
Tác phẩm "U Minh truyền kì" vừa được Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành.
Qua từng trang sách “U Minh truyền kì”, độc giả thấy được hành trình đầy gian nan của cha ông khơi thêm dòng kênh, mở thêm mảnh ruộng. Sự nhẫn nại của con người được phản chiếu sâu sắc mối quan hệ hài hòa nhưng cũng đầy thử thách với thiên nhiên hoang sơ, với rừng thiêng nước độc, và một niềm tin bền bỉ vào sức mạnh tâm linh của người dân Nam Bộ xa xưa.
Văn phong trong “U Minh truyền kì” mang hơi thở của người kể chuyện dân gian. Mỗi câu chữ được lựa chọn cẩn trọng, phảng phất âm vang của ngôn ngữ truyền khẩu miền Tây, vừa mộc mạc, bình dị, vừa ẩn chứa sự trang nghiêm, huyền nhiệm. Đồng thời, không gian kể chuyện gần gũi với những địa điểm quen thuộc trong đời sống của người dân Nam bộ, đặc biệt là người dân của vùng đất Kiên Giang, thông qua các địa danh Rạch Sỏi, Rạch Giá, Hà Tiên, Hòn Sơn, Hòn Đất…
Từ những câu chuyện truyền khẩu nhiều đời đến những trang viết được tái hiện theo mô típ văn học dân gian, “U Minh truyền kì” khơi mở quá khứ, nhắc nhớ phong tục. Ví dụ, “Lời nguyền Chúa tể rừng thiêng” gợi lại mô típ “trai trần – gái tiên”, nhưng không dừng lại ở mối tình mộng mị, mà nảy nở một bài học sâu sắc về sự thiêng liêng của lời thề danh dự. Bi kịch của nhân vật Đô không chỉ đánh mất đi vợ con, mà đó còn là bi kịch con người không biết giữ chữ tín, không biết tôn trọng những giá trị nhân phẩm.
Tương tự “Chiếu Tà Niên” đề cập hành trình chàng Niên vượt thử thách để cưới được người mình yêu, không chỉ là câu chuyện vượt lên số phận, mà còn là câu chuyện ẩn dụ cho tính cách cần cù, tuân thủ “Hiếu - Lễ - Nghĩa” để nuôi dưỡng tấm lòng tương thiện. Hình ảnh chiếc chiếu chàng Niên dệt ra được xóm giềng nâng niu, chính là kết tinh của tình yêu, của đạo lý làm người bồi đắp vẻ đẹp làng nghề truyền thống.
Trong thế giới “U Minh truyền kì” có nhiều câu chuyện để nghĩ ngợi. Câu chuyện với mô típ nhân vật phi thường như “Thạch Sanh” trong đời sống nông thôn Nam bộ tiếp tục nhân rộng hình mẫu người anh hùng dân gian dũng cảm, biết hy sinh cho người khác. Hay mô típ thần linh hóa thân làm người để cứu nhân độ thế trong câu chuyện “Thần hộ rừng”, lại khiến độc giả hôm nay phải tự nhắc nhở trách nhiệm của mỗi người cho sứ mệnh bảo vệ màu xanh môi trường sống.
Có thể khẳng định, “U Minh truyền kì” của nhà văn Nguyễn Thị Diệp Mai là một nỗ lực nối dài mạch nguồn văn hóa dân gian Việt Nam. Ở đó, tâm tư của con người, số phận của con người và cả hạnh phúc của con người đều gắn với thiên nhiên, thuận theo tự nhiên. Trong bóng mát rừng thiêng U Minh có lời cảnh tỉnh về niềm tin, về lẽ phải, về công lý của từng cá nhân khi hướng đến ánh sáng tình yêu cộng đồng.
