Kết quả xét nghiệm phải được đối chiếu với dữ liệu dịch tễ
Công văn 3603/CNTY-DT về hướng dẫn tạm thời biện pháp phòng, chống bệnh Dịch tả gia súc nhỏ loài nhai lại (PPR - dịch tả dê cừu) được Cục Chăn nuôi và Thú y gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố hôm 21/11.
Dê, cừu mắc bệnh PPR thường chảy dịch mắt, mũi, miệng. Ảnh: OIE.
Trong đó, giao Chi cục Chăn nuôi và Thú y vùng phối hợp các đơn vị chuyên ngành tại địa phương để giám sát, lấy mẫu toàn bộ trường hợp nghi ngờ và tổ chức điều tra ổ dịch, truy tìm nguồn lây đối với những ca bệnh lần đầu tiên ghi nhận ở cấp tỉnh.
Đây là 2 nhiệm vụ được đặt lên hàng đầu, gắn trực tiếp với năng lực cảnh báo sớm và ngăn chặn nguy cơ lan truyền mầm bệnh.
Cục đồng thời nhấn mạnh yêu cầu kiểm soát dịch bệnh ngay từ khâu lâm sàng. Địa phương được đề nghị tổ chức giám sát liên tục tại vùng chăn nuôi dê, cừu tập trung, các khu vực giáp biên và những nơi buôn bán, giết mổ.
Dê hoặc cừu sốt cao, chảy dịch mắt, mũi, miệng, loét niêm mạc hoặc tiêu chảy đều phải được lấy mẫu để xét nghiệm. Mẫu bệnh phẩm phải được bảo quản ở 2-8°C, vận chuyển trong vòng 24 giờ và xét nghiệm bằng RT-PCR, real-time RT-PCR, ELISA, test nhanh hoặc giải trình tự gen.
"Kết quả dương tính phải được đối chiếu với dữ liệu dịch tễ và lâm sàng để xác định ổ dịch", công văn nhấn mạnh.
Trường hợp có kết quả xét nghiệm khẳng định virus PPR, địa phương phải cách ly toàn bộ đàn bệnh và tạm dừng vận chuyển dê, cừu trong bán kính tối thiểu 3km quanh khu vực liên quan. Chính quyền cơ sở phải công bố dịch, tiêu hủy động vật mắc hoặc có dấu hiệu mắc bệnh, triển khai tiêm phòng khẩn cấp cho toàn bộ đàn khỏe mạnh trong xã có dịch và các xã giáp ranh.
Khu vực nguy cơ phải được vệ sinh, khử trùng hằng ngày trong tuần đầu và 3 lần/tuần trong 2 tuần tiếp theo, đồng thời báo cáo đầy đủ tiến độ về Cục Chăn nuôi và Thú y.
Ngoài dê, cừu, virus PPR có thể xuất hiện trên trâu, bò. Ảnh: FAO.
Vùng nguy cơ cao có thể tiêm vắc xin định kỳ hằng năm
PPR (dịch tả dê cừu) là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, lưu hành tại hơn 60 quốc gia ở châu Phi, Trung Đông và châu Á, đe dọa phần lớn đàn dê, cừu toàn cầu. Nhiều nước vẫn ghi nhận ổ dịch mới, khiến PPR được Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH) xếp vào nhóm bệnh ưu tiên cần xóa bỏ, với mục tiêu thanh toán toàn cầu vào năm 2030.
Tính đến tháng 10/2025, bệnh PPR chưa được ghi nhận tại Việt Nam, nhưng vẫn nằm trong danh mục bệnh động vật nguy hiểm phải giám sát. Việc buôn bán, vận chuyển gia súc qua biên giới và quy mô nuôi nhỏ lẻ khiến nguy cơ xâm nhập dịch bệnh luôn tiềm ẩn.
Bệnh có tỷ lệ lây nhiễm khi tiếp xúc lên tới 90-100%, tỷ lệ chết 50-90% tùy độc lực virus, điều kiện chăm sóc và tình trạng miễn dịch. Dê mẫn cảm hơn cừu. Trâu bò có thể nhiễm nhưng không bài thải virus ra môi trường. Còn người không bị lây nhiễm.
Triệu chứng thường gặp khi dê cừu mắc bệnh, gồm sốt 40-41°C kéo dài 3-5 ngày, chảy dịch mắt, mũi, miệng, tổn thương niêm mạc miệng, tiêu chảy, ho và sụt cân nhanh. Động vật bệnh có thể chết sau 5-10 ngày. Trong mổ khám, ruột già thường xuất hiện tổn thương dạng sọc “ngựa vằn”, hạch lympho sưng và phổi viêm kẽ.
Virus phát tán qua dịch tiết, phân, nước tiểu và môi trường nhiễm mầm bệnh. Bệnh có xu hướng tăng trong mùa mưa hoặc thời điểm hanh khô, nhất là nơi buôn bán động vật.
Để phòng, chống bệnh PPR, WOAH khuyến cáo 2 loại vắc xin sống giảm độc lực, gồm Nigeria/75/1 và Sungri/96, bảo hộ 3 năm trở lên sau tiêm. Dê, cừu từ 3 tháng tuổi là đủ điều kiện tiêm dưới da.
Xác định vắc xin là "lá chắn" bảo vệ đàn vật nuôi, nhất là dịch bệnh nguy hiểm như PPR, Cục Chăn nuôi và Thú y đề nghị vùng nguy cơ cao có thể tiêm hằng năm, vùng an toàn tiêm định kỳ 2-3 năm.
Các biện pháp an toàn sinh học cần đồng bộ, từ cách ly động vật mới nhập đàn trong 21 ngày, sát trùng chuồng trại, dụng cụ, quản lý chất thải đến kiểm soát người, phương tiện ra vào khu vực chăn nuôi, khử trùng định kỳ tại chợ buôn bán và điểm giết mổ.
Cục Chăn nuôi và Thú y đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường các địa phương lập danh sách cơ sở chăn nuôi, buôn bán, giết mổ dê, cừu; xây dựng kế hoạch giám sát và tiêm phòng; hướng dẫn cơ sở truy xuất nguồn gốc và xử lý khi có mẫu dương tính.
Chủ cơ sở chăn nuôi phải khai báo ngay khi phát hiện dê, cừu ốm hoặc chết bất thường và lưu giữ đầy đủ hồ sơ giám sát phục vụ truy vết nguồn dịch.
