Trường học sinh thái: Bước tiến mới trong chống rác thải nhựa

Từ “xanh - sạch - đẹp” đến giáo dục hành vi sinh thái

Tham luận tại Hội thảo “Kết nối, tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm Trường học sinh thái ASEAN - Trường học không rác thải nhựa”, tổ chức tại TP Cần Thơ sáng 8/10, GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc, khẳng định: Mô hình “Trường học sinh thái” không chỉ hướng tới môi trường “Xanh - Sạch - Đẹp”, mà còn khơi dậy ý thức hành động của học sinh, góp phần giảm thiểu rác thải nhựa và lan tỏa lối sống bền vững.

Theo thống kê, châu Á hiện chiếm hơn 50% lượng rác thải nhựa toàn cầu, gây áp lực lớn lên hệ sinh thái và sức khỏe con người. Trong đó, trường học nơi tưởng như “xanh nhất” lại là nguồn phát sinh nhựa đáng kể từ bao bì thực phẩm, chai nhựa, đồ dùng học tập dùng một lần. Từ thực tế đó, GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc đặt câu hỏi mở đầu, cũng là lời hiệu triệu hành động cho toàn ngành giáo dục: “Chúng ta có muốn học sinh của mình trở thành giải pháp thay vì nạn nhân của ô nhiễm môi trường?”.

Theo GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc, học sinh là đối tượng dễ tiếp thu và duy trì hành vi tích cực lâu dài. Khi các em trở thành “đại sứ môi trường”, tạo hiệu ứng lan tỏa sẽ đến từng gia đình, khu phố, cộng đồng. Từ việc phân loại rác, tái chế chai nhựa thành sản phẩm sáng tạo, đến những “cú hích hành vi” như lời nhắc, trò chơi hóa việc thu gom, các hoạt động này đều nhằm xây dựng văn hóa không rác thải nhựa trong trường học.

Nếu mô hình “Xanh - Sạch - Đẹp” chú trọng hình thức bên ngoài như vệ sinh, cảnh quan, thì “Trường học sinh thái” là một bước nâng cấp toàn diện, hướng đến thay đổi hành vi, đo lường tác động và gắn kết giữa học tập, hành động và đánh giá kết quả. Mô hình này tích hợp giáo dục môi trường vào chương trình học, thông qua các môn học, hoạt động ngoại khóa. Mỗi trường có thể tự xây dựng “hồ sơ sinh thái”, theo dõi lượng nhựa giảm hằng tháng và công bố kết quả thực hiện.

Ba trụ cột hành động vì trường học không rác thải nhựa

GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc kêu gọi: Giáo viên hãy tích hợp ít nhất một hoạt động môi trường vào giảng dạy mỗi tháng. Ban giám hiệu xây dựng chính sách “trường xanh” và hệ thống đo lường tiến trình. Ở các lớp học sinh thành lập đội, nhóm hành động vì ‘môi trường, triển khai các dự án cụ thể.

Để mô hình “Trường học sinh thái” vận hành hiệu quả, cần phát triển đồng bộ ba trụ cột hành động. Chiến dịch hành vi và công nghệ: Tổ chức các chương trình thu gom, tái chế, sử dụng ứng dụng trò chơi hóa để thu gom, tái chế rác thải nhựa. Kết nối gia đình và cộng đồng: Phối hợp phụ huynh, doanh nghiệp sản xuất sạch để học sinh hiểu chuỗi giá trị nông sản bền vững “từ trang trại đến bàn ăn”. Đo lường và nghiên cứu: Thành lập câu lạc bộ môi trường, xây dựng “bảng điều khiển” theo dõi lượng nhựa giảm hằng tháng, tích hợp nội dung môi trường vào nghiên cứu khoa học của học sinh.

Nhờ đó, mô hình không chỉ dừng lại ở tuyên truyền mà trở thành phương pháp giáo dục trải nghiệm thực tiễn, giúp học sinh rèn kỹ năng làm việc nhóm, tư duy phản biện và ý thức công dân toàn cầu.

GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc cho rằng các phương pháp giáo dục môi trường có hiệu quả nhất đến từ những phương pháp mang tính trải nghiệm và can thiệp hành vi. Do đó, bà kêu gọi các trường học hãy tập trung vào việc tạo ra văn hóa không rác thải nhựa trong từng hoạt động, tận dụng khả năng tiếp thu và lan tỏa thay đổi của thế hệ trẻ nhằm cải thiện môi trường học tập, nâng cao sức khỏe và kết nối địa phương.

GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc khẳng định: “Trường học sinh thái không chỉ là danh hiệu, mà là nền tảng bền vững để chống rác thải nhựa, biến mỗi học sinh thành một đại sứ môi trường đích thực. Khi 26 triệu học sinh Việt Nam cùng thay đổi hành vi, tác động tích cực sẽ lan rộng ra toàn xã hội".

Kính mời các Nhà trưởng gửi hồ sơ Giải thưởng bằng hai cách thức dưới đây:

- Bản giấy: đề nghị gửi về Báo Nông nghiệp và Môi trường, Lô E2 đường Dương Đình Nghệ, thành phố Hà Nội.

- Bản điện tử: đề nghị nén thành 01 file duy nhất và tải lên trang www.Ecoschool.vn.