Phân cấp 3 nội dung kiểm soát, cấp phép khoáng sản
Trao quyền cho địa phương giúp kiểm soát tình trạng khai thác khoáng sản bừa bãi. Ảnh: Minh Khang.
Theo ông Mai Thế Toản, Phó Cục trưởng Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, chủ trương giao quyền thể hiện rõ nhất ở việc phân cấp cấp phép.
Luật Địa chất và khoáng sản được thông qua năm 2024, có hiệu lực thi hành từ tháng 7 năm nay, đã bổ sung việc phân cấp cho UBND cấp tỉnh thực hiện 3 nội dung kiểm soát, cấp phép.
Đó là: UBND tỉnh được phê duyệt đề án, báo cáo kết quả điều tra cơ bản địa chất theo quy hoạch; điều tra địa chất về khoáng sản đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV và được thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách của địa phương. Quyết định việc cho phép thu hồi khoáng sản nhóm I, II khi thực hiện dự án đầu tư tại khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia thuộc thẩm quyền UBND cấp tỉnh và UBND tỉnh được cấp giấy phép thăm dò, giấy phép khai thác nước khoáng thiên nhiên, nước nóng thiên nhiên.
Điều này đổi mới so với quy định cũ khi việc cấp phép khai thác và quản lý khoáng sản chủ yếu do các cơ quan trung ương thực hiện.
Phát triển công nghệ, hướng đến tuần hoàn tài nguyên
Với việc tăng cường quyền hạn cho các địa phương, luật mới yêu cầu các UBND các tỉnh, thành phố phải có các kế hoạch phát triển ngành khoáng sản bền vững. Các hoạt động khai thác khoáng sản phải được triển khai theo hướng đảm bảo không ảnh hưởng đến môi trường và cộng đồng xung quanh. Các địa phương cũng cần tăng cường công tác giám sát, kiểm tra và xử lý các vi phạm liên quan đến khai thác khoáng sản, bảo vệ môi trường sinh thái.
Thực tế, ngành khoáng sản có thể đem lại nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước và địa phương, nhưng nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ, các tác động tiêu cực đến môi trường là không thể tránh khỏi. Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy những hệ lụy của việc khai thác khoáng sản thiếu kiểm soát, như sự ô nhiễm nguồn nước, suy thoái đất đai, hay thậm chí là những đợt sạt lở nghiêm trọng.
Một ví dụ điển hình là vụ sạt lở đất nghiêm trọng tại mỏ vàng Bồng Miêu (Quảng Nam), khiến hàng trăm hecta đất nông nghiệp bị mất trắng và gây thiệt hại lớn cho cộng đồng. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh về sự cần thiết của việc triển khai các giải pháp khai thác khoáng sản bền vững, bảo vệ hệ sinh thái xung quanh.
Theo ông Mai Thế Toản, một điểm mới quan trọng nữa của Luật Địa chất và khoáng sản là yêu cầu các doanh nghiệp khai thác khoáng sản phải áp dụng công nghệ hiện đại, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường trong suốt quá trình khai thác. Các địa phương có thể yêu cầu các công ty khai thác khoáng sản thực hiện các biện pháp phục hồi môi trường sau khai thác, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành khoáng sản trong dài hạn.
Luật đặc biệt chú trọng đến việc tái chế và tái sử dụng khoáng sản. Các địa phương sẽ có trách nhiệm khuyến khích các sáng kiến tái chế khoáng sản, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đối với môi trường và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. Việc quản lý khoáng sản qua các mô hình tái chế và tái sử dụng là một xu hướng phát triển tất yếu trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt.
Địa phương chủ động
Ông Mai Thế Toản cho biết, theo quy định mới, các địa phương sẽ phải xây dựng các kế hoạch phát triển ngành khoáng sản bền vững, từ đó đưa ra những chiến lược khai thác hợp lý và khoa học. Điều này giúp các tỉnh, thành phố nắm bắt rõ hơn tình hình tài nguyên khoáng sản trong khu vực và triển khai các biện pháp bảo vệ môi trường phù hợp.
Các địa phương rất ủng hộ chủ trương này, bởi họ có sự am hiểu sâu sắc về tình hình địa lý, kinh tế và xã hội của địa phương. Điều này giúp các tỉnh đưa ra các quyết định phù hợp và kịp thời hơn trong việc tổ chức khảo sát, thăm dò và cấp phép khai thác khoáng sản.
Ông Trịnh Xuân Trường, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho rằng, việc phân cấp, phân quyền cho các địa phương giúp cho địa phương có thẩm quyền và chủ động hơn trong việc cấp phép theo đúng quy hoạch đã được phê duyệt, phù hợp với quy hoạch chung của địa phương.
Cùng với đó, việc chuyển giao quyền quản lý khoáng sản cho các địa phương cũng giúp giảm bớt áp lực công việc cho các cơ quan Trung ương. Trước đây, các cơ quan này phải xử lý rất nhiều hồ sơ, giấy phép và báo cáo từ các địa phương, khiến cho công việc trở nên quá tải và kéo dài. Giờ đây, với sự chủ động của chính quyền địa phương, các cơ quan Trung ương sẽ có thể tập trung vào các vấn đề chiến lược lớn hơn như chính sách quốc gia về khoáng sản, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
Nâng cao trách nhiệm địa phương bảo vệ môi trường sau khai khoáng. Ảnh: Minh Khang.
Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng Hoàng Xuân Ánh khẳng định, việc phân cấp sẽ đẩy nhanh tiến độ ra quyết định và giải quyết các vấn đề phát sinh. Các địa phương sẽ có động lực hơn trong bảo vệ và phát triển nguồn tài nguyên khoáng sản, đảm bảo việc khai thác được thực hiện đúng quy định, hạn chế tối đa tình trạng khai thác trái phép.
Với quy định phân cấp, rõ trách nhiệm, các địa phương sẽ là những “người gác cổng” quan trọng, trực tiếp góp phần vào việc quản lý và bảo vệ khoáng sản quốc gia, từ đó tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước.
“Việc phân cấp quản lý tài nguyên khoáng sản được thực hiện một cách bài bản, phù hợp sẽ phát huy được sự chủ động, sáng tạo của địa phương; đảm bảo khai thác tận thu nguồn tài nguyên quy mô nhỏ, tránh khai thác thổ phỉ, góp phần tăng thu ngân sách, bảo vệ tài nguyên, môi trường của địa phương và của quốc gia,” ông Mai Thế Toản nhấn mạnh.
