Trạm bơm thủy nông thành... gánh nặng: [Bài 1] Cấp bù không đủ trả tiền điện

Trạm bơm thủy nông kiệt quệ

HTX Nông nghiệp Nhơn Mỹ (thị xã An Nhơn, Bình Định) vừa sáp nhập hai HTX làm một, nên hiện đang quản lý đến 6 trạm bơm với 13 tổ máy. HTX này hiện có hơn 600 ha đất sản xuất nông nghiệp, trong đó có hơn 300 ha được tưới bằng động lực (lấy nước từ các trạm bơm điện) và hơn 300 ha được tưới bằng trọng lực (nước tự chảy).

Theo ông Trần Thanh Tiến, Giám đốc HTX Nông nghiệp Nhơn Mỹ, nỗi ám ảnh lớn nhất trong chuỗi hoạt động của HTX hiện nay là những trạm bơm thủy nông. Bởi, mức cấp bù giá dịch vụ công ích thủy lợi hiện nay cho các trạm bơm điện cung cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp vẫn giữ mức cũ cách nay đã 13 năm, tiền cấp bù không đủ trả tiền điện.

Ông Tiến chia sẻ thêm: Hiện nay, Bình Định đang mùa nắng nóng cao độ, các trạm bơm thủy nông của HTX phải hoạt động liên tục, trong tháng 4/2025 HTX phải trả tiền điện đến gần 190 triệu đồng. Nửa tháng 5 vừa qua giá điện tiếp tục tăng 4,8%, nhờ trong tháng có vài trận mưa nên các trạm bơm chạy ít hơn, nhưng tiền điện vẫn ở mức 180 triệu đồng. Mức giá cấp bù thủy lợi phí hiện đã quá lạc hậu, vì đã áp dụng cách đây 13 năm, nên HTX không đủ trả tiền điện vận hành các trạm bơm.

Theo ông Hồ Đắc Chương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Bình Định, Nghị định 96/2018/NĐ-CP ngày 30/6/2018 của Chính phủ quy định chi tiết giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi và hỗ trợ tiền sử dụng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi thay thế Nghị định 67/2012/NĐ-CP ngày 10/9/2012 của Chính phủ về mức thu thủy lợi phí.

“Theo đó, ngân sách Trung ương hỗ trợ tiền sử dụng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất nông nghiệp để sản xuất cây lương thực và tổ chức, cá nhân làm nhiệm vụ tiêu, thoát nước khu vực nông thôn, đô thị (trừ vùng nội thị)”, ông Hồ Đắc Chương cho hay.

Tuy nhiên, để nhận được sự hỗ trợ từ Trung ương, các địa phương phải xây dựng khung giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi trình Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và Bộ Tài chính xem xét, thẩm định, phê duyệt. Bất cập bộc lộ khi Bộ Tài chính khi ấy yêu cầu giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi bằng mức giá tối đa mức cấp bù thủy lợi phí đã áp dụng từ năm 2012 theo Nghị định 67/2012/NĐ-CP ngày 10/9/2012 của Chính phủ.

Ám ảnh giá điện

Theo ông Trần Công Danh, Giám đốc HTX Nông nghiệp Nhơn Hậu, nơi đang có hơn 800 ha đất canh tác nông nghiệp; trong đó có gần 700 ha lúa và 140 ha cây trồng cạn, việc tưới tiêu cho diện tích nói trên hoàn toàn phụ thuộc vào 8 trạm bơm điện với 21 máy bơm. Trước đây, do đặc thù địa hình đồng ruộng ở Nhơn Hậu cao hơn nhiều so mặt nước sông, nên nước bơm từ sông lên phải qua 1 lần bơm nữa mới đến ruộng, nên giá sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi hỗ trợ cho HTX Nhơn Hậu theo mức  bơm tát 2 bậc, với số tiền hơn 1 triệu đồng/ha/vụ đối với cây lúa. Nhưng đến năm 2021, chỉ còn áp dụng mức hỗ trợ bơm nước 1 bậc, giá cấp bù giảm xuống chỉ còn 845.000 đồng/ha/vụ.

“Tôi nhớ, năm 2012 giá điện chỉ hơn 900 đồng/kWh. Nhưng hiện nay, điện lực bán điện cho sản xuất nông nghiệp theo công tơ 3 giá/ngày đêm. Giờ giá điện bình thường là 1.987 đồng/kWh; giờ cao điểm có giá gần gấp đôi, đến 3.640 đồng/kWh, giờ thấp điểm 1.300đ/kWh. Ba giá điện nói trên đan xen giữa ngày và đêm trong 24 giờ, trong khi mùa nắng nóng các trạm bơm phải hoạt động thường xuyên mới cung cấp nước đầy đủ, dẫn tới tiền điện HTX phải trả hàng tháng cao ngất”, ông Trần Công Danh chia sẻ.

Đặc thù của Nhơn Hậu là ruộng bậc thang, đất cát pha nên việc đưa nước vào ruộng rất khó khăn và ruộng ở đây hút nước rất nhiều. Trong thời tiết nắng nóng như hiện nay, cứ 3 ngày HTX phải bơm 1 lần cây trồng mới đủ nước sinh trưởng, phát triển.

Chuyện không phải mới đây, theo trí nhớ của ông Danh, cách nay khoảng 10 năm  (khi ấy ông Danh đã là chủ nhiệm HTX), sau mỗi mùa chống hạn, HTX Nông nghiệp Nhơn Hậu luôn khốn đốn vì nợ nần, do tiền cấp bù thủy lợi phí không đủ để trả tiền điện, chưa nói đến nhiều chi phí khác.

“Vào năm 2014, HTX chi đến 869 triệu đồng tiền điện, nhưng tiền cấp bù thủy lợi phí chỉ có 789 triệu đồng, riêng tiền điện thôi HTX đã thâm hụt mất 70 triệu đồng. Cộng thêm 210 triệu chi phí cho các khoản khác như: Sửa chữa máy bơm, trả công vận hành trạm bơm, công dọn kênh mương trước cống đầu kênh. Chỉ sau 1 mùa chống hạn mà HTX đã ôm đống nợ gần 300 triệu đồng. Nay giá điện tiếp tục tăng, đồng nghĩa “gánh nợ” của HTX sẽ còn nặng thêm”, ông Danh nhớ lại.

“Chúng tôi mong ngành điện áp dụng giá cho điện bơm nước phục vụ sản xuất nông nghiệp như điện sản xuất, kinh doanh của hộ tư nhân, chỉ một mức giá duy nhất là giá điện theo khung giờ bình thường, không có mức giá giờ cao điểm”, ông Trần Công Danh bộc bạch.