Chống lũ ở xứ Đông: [Bài 4] Những kinh nghiệm 'vàng' sau bão Yagi

Tháng 9/2024, tỉnh Hải Dương hứng trọn cuồng nộ của mưa gió, lũ lụt từ cơn bão Yagi, được ghi nhận là cơn bão mạnh nhất đổ bộ vào đất liền trong 70 năm qua. Gió giật cấp 13 quần thảo trên diện rộng, mưa xối xả lên tới trên 300mm đã khiến nhiều khu vực chìm trong biển nước.

Ngay sau bão là một đợt lũ lịch sử. Mực nước các sông vượt báo động 3, mức cao nhất trong gần 30 năm, và duy trì nhiều ngày, đẩy hệ thống đê điều và thủy lợi của tỉnh vào tình trạng báo động đỏ. Những gì từng được coi là “vững chãi” đã nhanh chóng lộ rõ yếu điểm trước thiên tai cực đoan.

Thế nhưng dẫu mưa gió có cuồng nộ đến đâu, tinh thần người Hải Dương vẫn vững vàng như chính những con đê quê hương họ. Sau những đêm dài bão bùng, khi nước chưa kịp rút hết khỏi chân đê, công cuộc khắc phục hậu quả đã được khẩn trương bắt đầu.

Cuối năm 2024, đoạn đê tả sông Thái Bình, khu Hà Đông, nơi từng là tuyến đê xung yếu nhất trong cơn lũ lịch sử, đã được đầu tư thi công khẩn trương. Đoạn từ K53+450 đến K56+987 được đắp đất tôn cao, mở rộng mặt cắt, bê tông hóa mặt đê rộng 5m vững chãi hơn, an toàn hơn. Đây chính là tuyến đê trọng điểm của tỉnh trong nhiều năm trở lại đây.

Không dừng lại ở đó, nhiều đoạn đê khác cũng đang được lên kế hoạch củng cố trước mùa mưa lũ 2025. Đoạn từ K56+987 đến K59+765 tiếp tục được đầu tư bằng nguồn dự phòng ngân sách Trung ương và huyện, hiện đang bước vào giai đoạn thiết kế và lựa chọn nhà thầu, dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2025 - 2026.

Tương tự, các tuyến đê hữu Gùa (K0 - K1+360) và tả Mía (K0 - K1+630), những vị trí từng bị đánh giá là thấp, yếu, thiếu cao trình phòng lũ, cũng được đưa vào danh sách khắc phục ưu tiên. Dù mới ở giai đoạn đầu nhưng các dự án đều đã có nguồn vốn đảm bảo và được kỳ vọng hoàn thành đúng tiến độ.

Tổng kinh phí cho toàn bộ các hạng mục tu bổ, nâng cấp này lên tới 135,5 tỷ đồng, một con số không nhỏ nhưng là cần thiết để giữ vững an toàn hệ thống công trình phòng chống thiên tai trong bối cảnh khí hậu ngày càng cực đoan, bất thường.

“Không ai mong phải trả giá bằng thiên tai nhưng khi nó xảy ra rồi, điều quan trọng là phải học được cách mạnh lên từ trong gian khó”, ông Nguyễn Khắc Nguyên, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Hải Dương, chia sẻ khi nhắc đến bài học quý báu rút ra từ trận bão lịch sử Yagi.

Theo ông Nguyên, với vùng trũng như huyện Thanh Hà, bài học lớn nhất là không được lơi là sự chuẩn bị. Mọi kịch bản phải được xây dựng từ trước, sát với thực tế, có tính dự báo cao. Điều đó đòi hỏi năng lực ứng phó tại chỗ phải được nâng lên, đặc biệt là với lực lượng kiểm soát viên đê điều và cán bộ các xã.

Công tác tổ chức chỉ huy cũng phải chuyển mình rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, tránh tình trạng chồng chéo, thiếu quyết đoán. Đặc biệt, các phương án bảo vệ trọng điểm cần được xây dựng chi tiết, đánh giá đúng mức độ rủi ro tại từng đoạn đê, từng cống, từng vị trí xung yếu, để chủ động chuẩn bị đầy đủ lực lượng, vật tư, phương tiện và triển khai nhanh chóng ngay từ giờ đầu xảy ra sự cố.

“Việc tập huấn, tập dượt thực tế là cực kỳ cần thiết vì chỉ khi người dân, lực lượng xung kích địa phương nắm vững kỹ năng ứng cứu, huy động vật tư, sơ tán dân... thì mới thực sự phát huy được phương châm ‘4 tại chỗ’”, ông Nguyễn Khắc Nguyên khẳng định.

Nhấn mạnh việc hoàn thiện cơ chế phối hợp thông tin và điều hành là một yếu tố vô cùng quan trọng, lãnh đạo Chi cục Thủy lợi Hải Dương cho rằng cần phải có quy trình phối hợp rõ ràng giữa chính quyền các cấp, các ngành và lực lượng chuyên môn để bảo đảm mọi thông tin được chia sẻ kịp thời, chỉ đạo được ban hành thống nhất.

Huyện Thanh Hà hiện đang quản lý hệ thống đê điều với tổng chiều dài hơn 66km, trong đó có trên 36km là đê cấp 3 trở lên, còn lại gần 30km là đê dưới cấp 4. Bên cạnh đó, huyện cũng có 25 tuyến kè với hơn 16km mái kè lát đá hộ bờ, 39 cống qua đê, 3 cửa khẩu và 48 điếm canh đê. Hệ thống đê điều không chỉ đóng vai trò bảo vệ dân sinh và sản xuất mà còn là “xương sống” trong công tác phòng chống thiên tai tại địa phương.

“Sau bão Yagi, ngành thủy lợi Hải Dương đã đúc rút được những sáng kiến thực tiễn, những kinh nghiệm ‘vàng’ từ chính cơn lũ. Đó là cần nghiên cứu ứng dụng vật tư mới thay thế các loại vật tư đã lạc hậu như rơm rạ, dong rào, tre nứa..., đồng thời đề xuất bổ sung, sửa đổi các cơ chế điều phối, thanh toán vật tư phòng chống thiên tai cho phù hợp với thực tiễn. Đặc biệt, cần ứng dụng các loại máy móc, phương tiện tiên tiến, hiện đại để thực hiện xử lý, ứng cứu sự cố thiên tai thay cho sức người”, ông Nguyễn Khắc Nguyên cho hay.