Tổng Thư ký Liên hợp quốc: COP30 phải đưa ra kế hoạch toàn cầu
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Tổng Thư ký António Guterres cảnh báo vẫn còn khoảng cách lớn giữa tham vọng và thực tế hành động trong nỗ lực giữ mục tiêu khí hậu 1,5 độ C theo Thỏa thuận Paris.
Theo đó, ông kêu gọi các nhà lãnh đạo đưa ra kế hoạch “mạnh mẽ và khẩn cấp hơn nữa”, yêu cầu hội nghị biến đổi khí hậu COP30 vào tháng 11 tới “phải khép lại với một kế hoạch ứng phó toàn cầu đáng tin cậy”.
Trong bài phát biểu, ông Guterres đề xuất 5 ưu tiên hành động khí hậu, trong đó chuyển đổi năng lượng sạch đứng đầu. Theo người đứng đầu Liên hợp quốc, thế giới cần tăng cường đầu tư vào lưới điện thông minh, hệ thống lưu trữ năng lượng, đồng thời căt giảm chi phí chuyển đổi cho các nước đang phát triển và loại bỏ trợ cấp nhiên liệu hóa thạch.
Tổng Thư ký nhấn mạnh “cắt giảm mạnh mẽ” khí methane – loại khí nhà kính mạnh gấp hơn 80 lần CO2 - là giải pháp có thể thực hiện nhanh và chi phí thấp. Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), khoảng 40% lượng khí methane phát thải từ ngành nhiên liệu hóa thạch có thể được cắt giảm mà không phát sinh chi phí ròng. Nguyên nhân là các biện pháp như phát hiện và sửa chữa các điểm rò rỉ thường rẻ hơn giá trị thị trường của lượng khí methane thu hồi được, nghĩa là doanh nghiệp có thể bù đắp chi phí và thậm chí tiết kiệm khi thực hiện.
Phát biểu khai mạc Hội nghị Khí hậu Liên hợp quốc 2025, Tổng Thư ký António Guterres cảnh báo vẫn còn khoảng cách lớn giữa tham vọng và thực tế hành động trong nỗ lực giữ mục tiêu khí hậu 1,5 độ C theo Thỏa thuận Paris. Ảnh: UN.
Đồng thời, ông Guterres kêu gọi bảo vệ rừng – “bể chứa carbon lớn nhất của tự nhiên” – để đạt mục tiêu chấm dứt mất rừng vào năm 2030, đóng góp tới 20% lượng cắt giảm phát thải cần thiết. Đồng thời, các chính phủ phải thúc đẩy công nghệ giảm phát thải trong sản xuất thép, xi măng và vận tải nặng, cũng như cải cách kiến trúc tài chính quốc tế để tăng nguồn vốn cho thích ứng và Quỹ tổn thất – thiệt hại, bảo đảm công bằng khí hậu.
Tổng thống Brazil: Nộp NDC là nghĩa vụ pháp lý
Đồng chủ trì phiên khai mạc, Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva kêu gọi tất cả các nước nộp Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) trước COP30, nhấn mạnh “việc nộp NDC không phải là lựa chọn” mà là nghĩa vụ pháp lý, viện dẫn ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ).
Ông cho rằng chỉ khi các quốc gia đệ trình NDC, thế giới mới biết được mức độ tiến triển trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Tính đến thời điểm phát biểu, mới có 47 nước nộp kế hoạch. Brazil đã đệ trình từ tháng 11/2024, đặt mục tiêu giảm 59–67% phát thải trên toàn bộ nền kinh tế và chấm dứt nạn phá rừng vào năm 2030. Ông Lula nhấn mạnh vai trò của chủ nghĩa đa phương, coi COP30 tại Belém (bang Pará) là “khoảnh khắc mang tính quyết định”, đồng thời cảnh báo nếu thiếu đoàn kết và quyết định dựa trên khoa học, xã hội dân sự sẽ mất niềm tin, tạo điều kiện cho chủ nghĩa phủ nhận khí hậu trỗi dậy.
Trung Quốc công bố mục tiêu giảm phát thải 7–10% vào 2035
Tại hội nghị, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình công bố mục tiêu khí hậu mới của nước này. Cụ thể, đến năm 2035, Trung Quốc sẽ giảm tổng phát thải ròng khí nhà kính từ 7–10% so với mức “đỉnh”, dù chưa xác định năm đạt đỉnh. Các chuyên gia nhận định mức này còn xa so với mức cắt giảm 30% cần thiết để giữ mục tiêu 1,5 độ C.
Ông Tập khẳng định chuyển đổi xanh là “xu thế của thời đại” và cam kết tăng tỷ trọng năng lượng phi hóa thạch trên 30% tổng tiêu thụ, nâng công suất điện gió và điện mặt trời lên 3.600 GW, tăng trữ lượng rừng lên hơn 24 tỷ m3, đưa xe điện thành dòng xe chủ đạo và mở rộng thị trường mua bán phát thải. Trung Quốc hiện là quốc gia phát thải lớn nhất thế giới, chịu trách nhiệm khoảng một phần ba lượng khí thải toàn cầu, nên cam kết này được xem là chỉ dấu quan trọng cho tham vọng khí hậu toàn cầu.
Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva nhấn mạnh “việc nộp NDC không phải là lựa chọn” mà là nghĩa vụ pháp lý. Ảnh: UNFCCC.
Liên minh châu Âu cam kết đệ trình NDC trước COP30
Trong khi Trung Quốc công bố mục tiêu khí hậu mới, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định EU sẽ đệ trình NDC chính thức trước hội nghị và công bố mục tiêu cắt giảm phát thải năm 2035 trong khoảng 66–72% so với năm 1990. Tuy nhiên, đây mới là “tuyên bố ý định” vì EU chưa thống nhất mục tiêu cụ thể cho 2035 hay 2040, dù đã đề xuất cắt giảm 90% vào năm 2040 và đạt phát thải ròng bằng 0 vào 2050. Đề xuất 2040 còn cần Nghị viện châu Âu và Hội đồng châu Âu thông qua.
Các bộ trưởng môi trường 27 nước thành viên vừa thừa nhận chưa đạt đồng thuận và sẽ chờ lãnh đạo cấp cao định hướng thêm vào tháng 10. Trong khi đó, tổ chức môi trường Greenpeace chỉ trích EU “đến tay không” tại hội nghị, coi đây là sự thoái lui khỏi vai trò dẫn dắt về hành động khí hậu.
Các quốc đảo nhỏ yêu cầu thỏa thuận ràng buộc về methane
Các lãnh đạo quốc đảo nhỏ kêu gọi thiết lập thỏa thuận toàn cầu ràng buộc pháp lý về cắt giảm khí methane. Thủ tướng Barbados Mia Mottley nhấn mạnh đây là giải pháp cấp tốc và hợp lý cho cả ngành dầu khí, nông nghiệp lẫn hành tinh. Hiện 40% methane toàn cầu đến từ nông nghiệp, 35% từ dầu khí và 20% từ chất thải. Kể từ COP26, 111 quốc gia đã ký Cam kết giảm phát thải khí methane toàn cầu nhằm giảm 30% vào năm 2030 so với 2020, và tại COP28, 55 công ty dầu khí lớn cam kết đạt mức “gần bằng 0” phát thải methane trong hoạt động khai thác vào 2030. Tuy nhiên, các đảo nhỏ cho rằng các cam kết tự nguyện là chưa đủ.
Giám đốc điều hành COP30 Ana Toni xác nhận vấn đề cắt giảm methane sẽ là ưu tiên tại hội nghị ở Belém. Thủ tướng Tuvalu Feleti Teo và Tổng thống Quần đảo Marshall Hilda Heine kêu gọi các quốc gia phát thải cao nhanh chóng từ bỏ nhiên liệu hóa thạch, viện dẫn phán quyết của ICJ rằng các nước không cắt giảm phát thải có thể bị coi là vi phạm pháp luật quốc tế.
Bà Heine gửi thông điệp tới G20: “Nếu Quần đảo Marshall có thể đưa ra một NDC tham vọng, các bạn cũng có thể – và theo ICJ, các bạn có nghĩa vụ pháp lý phải làm điều đó để đạt mục tiêu 1,5 độ C và chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch”.
