Thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi), nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, đã đến lúc cần số hóa toàn bộ quy trình giám sát, từ khâu lập kế hoạch, thu thập thông tin, khảo sát, làm việc với các cơ quan hữu quan đến khâu lấy ý kiến chuyên gia, tổng hợp báo cáo và công khai kết quả. Việc ứng dụng công nghệ, theo các đại biểu, sẽ giúp hoạt động giám sát trở nên minh bạch hơn, nhanh chóng hơn và tiết kiệm chi phí.
Quang cảng phiên họp. Ảnh: Quang Khánh.
Tăng cường trao đổi dữ liệu, kết nối giữa các chủ thể giám sát
Theo các đại biểu, dự thảo Luật lần này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao hiệu lực và hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.
ĐBQH Tạ Đình Thi (Hà Nội) đánh giá cao quy định về phối hợp trong hoạt động giám sát, coi đây là “một bước tiến quan trọng” nhằm tránh chồng chéo và nâng cao chất lượng giám sát. Tuy nhiên, ông đề nghị quy định cụ thể hơn cơ chế trao đổi thông tin, dữ liệu giám sát giữa các chủ thể của Quốc hội, HĐND các cấp, cũng như với các cơ quan thanh tra, kiểm toán, điều tra.
“Cần có cơ chế trao đổi thông tin, dữ liệu giám sát một cách hệ thống và kịp thời. Khi kết nối được nguồn dữ liệu giữa các chủ thể, chúng ta sẽ có bức tranh tổng thể hơn, xác định đúng trọng tâm, tránh giám sát trùng lặp và bỏ sót những vấn đề lớn, phức tạp,” ông Thi nhấn mạnh.
Các đại biểu cũng đề nghị xây dựng và chia sẻ kế hoạch giám sát tổng thể giữa các chủ thể, trong đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thường trực HĐND các cấp đóng vai trò đầu mối điều phối. Quy trình này cần được hiện thực hóa bằng một nền tảng số chung.
ĐBQH Tạ Đình Thi (TP. Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển.
Trên cơ sở đó, nhiều ý kiến thống nhất rằng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong hoạt động giám sát là nhiệm vụ then chốt cần có lộ trình cụ thể. Một cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động giám sát cần được xây dựng, kết nối liên thông từ trung ương đến địa phương, tích hợp đầy đủ các thông tin từ báo cáo, kết luận giám sát, chất vấn, kiến nghị cử tri, kết quả thanh tra và kiểm toán.
ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) cho rằng, để tránh chồng chéo trong giám sát, cơ quan soạn thảo cần có hướng dẫn cụ thể. Ông đề xuất bổ sung quy trình ba bước: chia sẻ kế hoạch ngay từ khâu lựa chọn chủ đề giám sát; chuyển hồ sơ khi phát hiện dấu hiệu vi phạm; và nhận phản hồi kết quả xử lý để kết thúc quy trình. “Cách làm này giúp tăng hiệu quả liên thông giữa các thiết chế kiểm soát quyền lực, giảm trùng lặp và nâng cao hiệu quả xử lý sau giám sát,” ông Hùng nói.
ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh.
Cần chế tài rõ ràng, công khai đơn vị chậm thực hiện kiến nghị giám sát
Một số đại biểu Quốc hội phản ánh, thực tế hiện nay nhiều Nghị quyết, kết luận hoặc kiến nghị giám sát của Quốc hội và HĐND chưa được thực hiện nghiêm túc, do thiếu cơ chế pháp lý ràng buộc.
ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) chỉ rõ: “Luật hiện hành chưa quy định rõ trách nhiệm, chế tài, thời hạn và cơ quan theo dõi việc thực hiện kiến nghị giám sát. Không ít trường hợp cơ quan chịu sự giám sát chậm báo cáo, trả lời hình thức, dẫn đến tình trạng ‘giám sát xong là xong’.”
Ông Bình kiến nghị bổ sung điều khoản riêng quy định cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát phải báo cáo kết quả thực hiện trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày nhận được văn bản. Cơ quan giám sát có quyền yêu cầu báo cáo bổ sung hoặc tiến hành giám sát lại nếu kết quả chưa đạt yêu cầu. Trường hợp không thực hiện hoặc cố tình trì hoãn, chủ thể giám sát được quyền kiến nghị xem xét trách nhiệm người đứng đầu.
“Cần bổ sung cơ chế truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc kỷ luật đối với người đứng đầu không chấp hành kiến nghị giám sát, có thể dẫn chiếu sang Luật Cán bộ, công chức, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức HĐND và UBND,” ông đề xuất.
Đại biểu cũng đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội định kỳ công khai danh mục cơ quan, địa phương chậm hoặc chưa thực hiện kiến nghị giám sát, nhằm tạo áp lực minh bạch và trách nhiệm.
ĐBQH Tạ Văn Hạ (TP. Đà Nẵng) phát biểu. Ảnh: Hồ Long.
Cùng quan điểm, ĐBQH Tạ Văn Hạ (TP. Đà Nẵng) đề nghị dự thảo Luật bổ sung quy định báo cáo bắt buộc đối với đối tượng giám sát để thực hiện các Nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát. “Nếu chưa có chuyển biến hoặc thực hiện không đạt yêu cầu, cần tổ chức giám sát lại. Phải quyết liệt hơn để nâng cao hiệu quả giám sát,” ông nhấn mạnh.
Đại biểu cũng cho rằng cần quy định rõ trách nhiệm người đứng đầu, cả về chính trị và hành chính, trong việc thực hiện kết luận giám sát. Đồng thời, tăng cường vai trò của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Dân nguyện, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và các Ban của HĐND trong theo dõi, đánh giá và tổ chức giám sát lại.
Các đại biểu kỳ vọng, với những nội dung được sửa đổi, bổ sung lần này, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi) sẽ trở thành bước đột phá quan trọng, góp phần đổi mới toàn diện công tác giám sát, một trong những chức năng then chốt của Quốc hội và HĐND.
Việc số hóa toàn bộ quy trình giám sát, gắn với trách nhiệm rõ ràng và chế tài cụ thể, được xem là chìa khóa để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát, hướng tới một nền quản trị công minh bạch, hiện đại và liêm chính.
