Sáng 23/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) và Dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi). Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tham gia thảo luận tại Tổ 11 gồm Đoàn đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ và tỉnh Điện Biên.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tham gia thảo luận tại Tổ 11. Ảnh: Lâm Hiển.
Thủ tục phục hồi - Chính sách nhân văn, cần minh bạch và khả thi
Đại biểu Lê Minh Nam (TP Cần Thơ) bày tỏ đồng tình với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật, theo hướng tách thủ tục phục hồi thành một thủ tục độc lập, được thực hiện trước khi tuyên bố phá sản.
Theo ông Nam, thủ tục phục hồi mang ý nghĩa tích cực, giúp doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán có cơ hội khắc phục khó khăn tài chính, tái cấu trúc hoạt động và tránh bị tuyên bố phá sản.
“Đây là một chính sách thể hiện tính nhân văn và linh hoạt của Luật Phá sản, nhằm bảo đảm hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp, chủ nợ, người lao động và nền kinh tế. Tuy nhiên, cần quy định thật rõ ràng để tổ chức thực hiện hiệu quả trong thời gian tới,” ông Nam nhấn mạnh.
Đại biểu Lê Minh Nam, Đoàn ĐBQH Thành phố Cần Thơ. Ảnh: Lâm Hiển.
Ông cũng lưu ý, việc thiết kế chính sách cần đảm bảo tính khả thi, tránh trường hợp quy định có nhưng khó thực hiện, hoặc quy định phục hồi nhưng thực tế không thể phục hồi, gây lãng phí cơ hội và nguồn lực. “Nếu thủ tục phục hồi kéo dài mà không có kết quả, nó còn có thể tăng thêm thiệt hại cho các bên so với việc cho phá sản ngay,” đại biểu phân tích.
Để thủ tục phục hồi đạt hiệu quả, ông Nam cho rằng cần lượng hóa cụ thể các tiêu chí và điều kiện áp dụng, xác định rõ trách nhiệm của các bên tham gia. “Phải có tiêu chí rõ ràng để chọn đúng đối tượng có khả năng phục hồi, đồng thời ngăn chặn tình trạng lợi dụng thủ tục phục hồi để kéo dài thời gian, né tránh nghĩa vụ hoặc trì hoãn phá sản,” ông nói.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế hỗ trợ tái cấu trúc doanh nghiệp, bao gồm cả hỗ trợ về tài chính, dịch vụ chuyên môn, pháp lý, và thiết lập hệ thống cảnh báo tài chính sớm nhằm phát hiện doanh nghiệp có nguy cơ mất khả năng thanh toán, chủ động khuyến khích họ xin phục hồi trước khi quá muộn.
Cần đảm bảo bình đẳng trong phục hồi và phá sản
Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (TP Cần Thơ) nhận định, việc bổ sung thủ tục phục hồi như một bước độc lập trước phá sản là “một bước tiến rất lớn”, giúp doanh nghiệp và hợp tác xã có thêm cơ hội tái thiết khi gặp khó khăn.
Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng, Đoàn ĐBQH Thành phố Cần Thơ. Ảnh: Lâm Hiển.
Ông Hùng đồng thời đề nghị bổ sung nguyên tắc “mọi loại hình doanh nghiệp, hợp tác xã đều bình đẳng khi thực hiện thủ tục phục hồi và phá sản”. Theo ông, nguyên tắc này rất quan trọng để tránh tình trạng phân biệt đối xử trong quá trình hỗ trợ phục hồi: “Doanh nghiệp này được cứu, doanh nghiệp khác thì không, là điều cần phải loại trừ.”
Về tên gọi của luật, ông Hùng cho biết, mặc dù có đề xuất đổi tên thành “Luật Phục hồi và Phá sản”, song hầu hết các quốc gia vẫn sử dụng tên “Luật Phá sản” dù nội dung có cả phần phục hồi. “Thay đổi tên sẽ kéo theo hàng loạt điều chỉnh hành chính, tốn kém chi phí, trong khi mục đích chính của luật vẫn là quy định về phá sản. Vì vậy, tôi đề nghị giữ nguyên tên Luật Phá sản (sửa đổi),” ông Hùng nêu quan điểm.
Tăng giám sát, tránh lạm dụng thủ tục phục hồi
Cho ý kiến tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá, Luật Phá sản (sửa đổi) là một dự án “khó và phức tạp”. Dự thảo gồm 8 chương, 89 điều, trong đó có 22 điều bổ sung, 62 điều sửa đổi và 5 điều giữ nguyên.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho ý kiến tại Tổ. Ảnh: Lâm Hiển.
Theo Chủ tịch Quốc hội, dự án luật lần này có nhiều điểm đột phá: xây dựng thủ tục phục hồi độc lập, rút ngắn thời gian xử lý, ứng dụng công nghệ số, hoàn thiện vai trò của quản tài viên và cơ chế hỗ trợ của Nhà nước. “Những điểm này khắc phục được hạn chế của Luật cũ như thủ tục rườm rà, thiếu hỗ trợ phục hồi và mở rộng phạm vi áp dụng với cả cá nhân, doanh nghiệp nước ngoài,” ông Mẫn nhận định.
Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra cần rà soát kỹ rủi ro tiềm ẩn, nhất là nguy cơ lạm dụng thủ tục phục hồi. “Việc ưu tiên phục hồi độc lập có thể bị lợi dụng để kéo dài thời gian, trốn tránh phá sản, gây thất thoát tài sản hoặc ảnh hưởng đến quyền lợi của chủ nợ,” ông nói.
Ông cũng cảnh báo về rủi ro tác động đến ngân sách Nhà nước, khi quy định tạm ứng chi phí phục hồi từ ngân sách có thể gây lãng phí và khó kiểm soát. “Cần đánh giá kỹ tác động tài chính, quy định rõ nguồn kinh phí theo Luật Ngân sách mà Quốc hội vừa thông qua tại kỳ họp thứ 9,” ông đề nghị.
Về thẩm quyền và tranh chấp, Chủ tịch Quốc hội cho rằng việc giao Tòa án giải quyết toàn bộ là tích cực, nhưng cần tránh chồng chéo với các luật khác như Bộ luật Dân sự hoặc Luật Trọng tài. Ông cũng lưu ý bổ sung quy định chi tiết về bán tài sản đồng bộ, tránh tình trạng Luật chỉ quy định nguyên tắc mà giao Chính phủ hướng dẫn, dễ gây chậm trễ khi triển khai.
Đối với doanh nghiệp nước ngoài, ông cho rằng việc mở rộng phạm vi là cần thiết, nhưng phải hướng dẫn cụ thể để tránh phức tạp hóa thủ tục, đặc biệt trong mối liên hệ với luật pháp quốc tế.
Đề xuất 5 nhóm giải pháp hoàn thiện luật
Trên cơ sở các góp ý, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị 5 hướng hoàn thiện quan trọng: Tăng cường cơ chế giám sát và chống lạm dụng: Nên quy định thời gian tối đa cho thủ tục phục hồi, ví dụ không quá 6 hoặc 12 tháng; kèm theo cơ chế giám sát độc lập của cơ quan Nhà nước hoặc Hội đồng chủ nợ.
Hoàn thiện quy định về tài chính, ngân sách: Chỉ cho phép tạm ứng ngân sách đối với doanh nghiệp không còn tài sản nhưng có tiềm năng phục hồi; cần quy định cơ chế hoàn trả và tích hợp chính sách giãn, hoãn thuế.
Nâng cao năng lực quản tài viên: Luật nên yêu cầu đào tạo định kỳ, thậm chí có chứng chỉ quốc tế. Đồng thời, xây dựng hệ thống đăng ký trực tuyến để tăng số lượng, chất lượng quản tài viên, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số: Ngoài điện tử hóa, nên nghiên cứu ứng dụng AI hoặc blockchain trong xác minh tài sản, tổ chức hội nghị chủ nợ trực tuyến, giúp minh bạch và tiết kiệm chi phí.
Hài hòa với pháp luật quốc tế: Bổ sung quy định về phá sản xuyên biên giới, tránh chồng chéo với Luật Doanh nghiệp 2020 và Bộ luật Dân sự 2015.
Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị thành lập ủy ban giám sát thực thi trong 2-3 năm đầu, nhằm theo dõi, đánh giá tác động, thu thập phản hồi từ doanh nghiệp và tòa án để kịp thời điều chỉnh.
“Mặc dù Luật này do Tòa án Nhân dân Tối cao chủ trì soạn thảo, nhưng khi đi vào thực hiện, vai trò của Chính phủ trong hướng dẫn và giám sát thực thi là hết sức quan trọng,” Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Về tên gọi, ông Mẫn cho biết Tòa án muốn đổi thành “Luật Phục hồi, Phá sản”, trong khi dự thảo trình Quốc hội vẫn giữ tên cũ “Luật Phá sản (sửa đổi)”. Theo quan điểm cá nhân, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, tên Luật Phục hồi Phá sản sẽ phù hợp hơn.
Khẳng định đây là đạo luật “chuyên ngành, khó và phức tạp”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu tối đa ý kiến đại biểu, hoàn thiện dự thảo, đảm bảo Tòa án Nhân dân Tối cao giải trình thấu đáo, hợp lý trước khi Quốc hội bấm nút thông qua.
