Sân chim Vàm Hồ - Vùng đất của sự sống giữa miền sông nước

Thiên nhiên phong phú, đa dạng

Nằm trên địa bàn xã Mỹ Chánh Hòa, Sân chim Vàm Hồ được xem là một trong những khu bảo tồn sinh học tiêu biểu của vùng sông nước Cửu Long. Với diện tích khoảng 60 ha rừng ngập mặn tự nhiên, được bao quanh bởi dòng sông Ba Lai và hệ thống kênh rạch chằng chịt, nơi đây thực sự là “lá phổi xanh” của vùng đất phù sa trù phú.

Theo Ban Quản lý Sân chim Vàm Hồ, hiện khu vực có khoảng 82 loài chim nước và chim rừng, với hàng trăm nghìn cá thể sinh sống, trong đó có nhiều loài chim quý hiếm được ghi nhận trong sách đỏ Việt Nam. Mỗi mùa sinh sản, từng đàn chim kéo về làm tổ, tạo nên khung cảnh thiên nhiên sinh động, tràn đầy sức sống.

Không chỉ giàu về động vật, hệ thực vật ở Vàm Hồ cũng hết sức phong phú với tổng cộng 179 loài thuộc 55 họ thực vật có mạch, hầu hết là các loài cây ngập mặn và thủy sinh như bần, mắm, chà là, dừa nước, phi lao, tràm, bạch đàn... Rừng cây dày đặc giúp giữ đất, chống xói lở, điều hòa khí hậu, đồng thời tạo nguồn thức ăn dồi dào cho các loài chim và thủy sản. Dưới tán rừng, vô số loài cua, cá, rắn, rùa sinh sôi, góp phần duy trì cân bằng sinh thái cho khu vực.

Ông Nguyễn Trọng Duyên, Đội trưởng Đội bảo vệ Sân chim Vàm Hồ chia sẻ: “Trước đây, người dân quanh vùng còn săn bắt chim, chặt cây, lấy trứng. Nhưng nay, nhờ sự vận động và tuyên truyền liên tục, họ đã ý thức được giá trị của rừng và cùng chúng tôi bảo vệ. Vì thế, tình trạng săn bắt trái phép động vật hoang dã, cũng như việc chặt phá cây rừng đã giảm đáng kể”.

Từ sự chung tay của chính quyền, người dân và các tổ chức bảo tồn, diện tích rừng Vàm Hồ hiện được duy trì ổn định. Mỗi năm, hàng nghìn lượt du khách, nhà nghiên cứu và sinh viên đến tham quan, tìm hiểu hệ sinh thái rừng ngập mặn, góp phần lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng.

Giữ rừng, giữ chim, giữ môi trường sống

Các địa phương xung quanh Sân chim Vàm Hồ là vùng đất ngập nước rộng lớn với mạng lưới sông, kênh, rạch chằng chịt. Khu vực ven biển và các vùng cửa sông, bãi bồi, với trên 90% diện tích tự nhiên là đất ngập nước đã hình thành nên các hệ sinh thái tự nhiên rất đa dạng và năng suất sinh học cao.

Đặc biệt, với tổng diện tích khoảng gần 5.000 ha, hệ sinh thái rừng ngập mặn trải dài 3 huyện ven biển của tỉnh Bến Tre trước đây được ví như “tấm đê xanh tự nhiên” khổng lồ, có vai trò quan trọng trong việc giảm nhẹ thiên tai. Ngoài chức năng bảo vệ môi trường, nhờ tính đa dạng sinh học của các khu rừng ngập mặn và bãi bồi ven biển cũng đem lại những giá trị to lớn về kinh tế - xã hội.

Ông Đoàn Kiên Trung - Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm khu vực 4 thuộc Chi cục Kiểm lâm và Đa dạng sinh học tỉnh Vĩnh Long cho hay, thời gian qua, đơn vị chức năng đã tăng cường quản lý, giám sát chặt chẽ các hoạt động mua bán, gây nuôi động vật hoang dã trên địa bàn, từng bước đưa công tác này đi vào nền nếp ổn định, tuân thủ đúng quy định pháp luật.

Đồng thời, trước thực trạng hệ sinh thái rừng ngập mặn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, Hạt Kiểm lâm khu vực 4 đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục cộng đồng về vai trò và tầm quan trọng của việc bảo vệ, phát triển rừng, gắn kết với các hoạt động bảo vệ môi trường và bảo vệ các loài động vật hoang dã bằng nhiều hình thức phù hợp, hiệu quả.

Vì tương lai xanh, phát triền bền vững

Không chỉ là nơi bảo tồn thiên nhiên, Sân chim Vàm Hồ nói riêng và khu vực ven biển nói chung còn được định hướng trở thành điểm đến du lịch sinh thái và giáo dục môi trường tiêu biểu của tỉnh Vĩnh Long. Với cảnh quan rừng ngập mặn nguyên sơ và hệ động thực vật phong phú, nơi đây thu hút hàng chục nghìn lượt du khách mỗi năm.

Chị Lê Kim Phụng, du khách đến từ TP HCM chia sẻ: “Ở thành thị quá đông đúc, ngột ngạt, được về đây ngắm cảnh thiên nhiên hoang sơ, đi dưới tán rừng xanh, hít thở không khí trong lành thật tuyệt”. Trở lại sau gần 5 năm, chị Phụng nhận xét Sân chim Vàm Hồ có sự đổi thay rõ rệt, trở thành biểu tượng của tinh thần sống hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Theo chị, trong tương lai, nếu được đầu tư phát triển đúng hướng, nơi đây không chỉ là điểm đến hấp dẫn của du khách, mà còn là “phòng học xanh” ngoài trời, giúp thế hệ trẻ học cách trân trọng và bảo vệ thiên nhiên, gìn giữ nguồn sống quý giá của miền sông nước.

Thế nhưng, Sân chim Vàm Hồ cũng đang đối mặt với nhiều thách thức do tác động của con người và biến đổi khí hậu. Những năm gần đây, áp lực về nhu cầu đất sản xuất của người dân quanh rừng, tình trạng lấn chiếm đất, phá rừng, hay nạn săn bắt, buôn bán trái phép động vật hoang dã vẫn còn xảy ra, ảnh hưởng đến công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Trước thực tế đó, chính quyền địa phương, các tổ chức bảo tồn và cộng đồng dân cư đang phối hợp triển khai nhiều hoạt động thiết thực: trồng mới rừng ngập mặn, khoanh vùng bảo vệ sinh cảnh của chim, kiểm soát khai thác tài nguyên, đồng thời đẩy mạnh giáo dục môi trường để nâng cao nhận thức người dân. Việc phát triển du lịch sinh thái có trách nhiệm cũng được khuyến khích, vừa mang lại thu nhập, vừa tạo động lực để bảo tồn thiên nhiên nơi vùng đất ngập mặn trù phú này.

Theo ông Võ Văn Ngoan, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long, nhằm phục hồi nguồn lợi cũng như hệ sinh thái đất ngập nước ven biển, vừa qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long đã phối hợp Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia TP HCM thực hiện nhiệm vụ "Đánh giá, đề xuất di sản thiên nhiên cho Sân chim Vàm Hồ và khu vực lân cận là di sản thiên nhiên cấp tỉnh".

Mục tiêu của dự án này nhằm bảo tồn các cánh rừng ngập mặn và các bãi bồi, góp phần giảm thiểu tác hại của biến đổi khí hậu và nước biển dâng, bảo vệ nguyên vẹn chức năng sinh thái và phát triển nguồn tài nguyên đa dạng sinh học ven biển của tỉnh Vĩnh Long, bảo vệ sự ổn định về sản lượng đánh bắt thủy sản góp phần cải thiện cuộc sống của người dân và phát triển kinh tế bền vững.