Nông nghiệp bền vững hướng đến giảm nghèo: [Bài 1] Vườn cà phê hữu cơ

Hướng đến những vườn cà phê sạch

Tỉnh Gia Lai có trên 100.000ha cà phê, nằm chủ yếu ở các xã phía tây, với những vườn cà phê bạt ngàn đã được nông dân nơi đây canh tác từ lâu. Trước đây, bà con chủ yếu chăm sóc cà phê theo phương thức cũ bằng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ... Tuy có hiệu quả ban đầu, nhưng chỉ một thời gian sau đó, vườn cây dần xấu đi do ngấm thuốc, đất cũng dần bạc màu do bị “đầu độc” suốt một thời gian dài.

Để có được những vườn cà phê đạt chứng nhận các tiêu chuẩn quốc tế như 4C, VietGAP, GlobalGap, tỉnh Gia Lai đang nỗ lực triển khai mọi biện pháp như công tác tuyên truyền đến bà con nông dân, xây dựng các mô hình mẫu với những vườn cà phê chăm sóc theo hướng hữu cơ bền vững để bà con học tập. Mục tiêu của tỉnh là đến năm 2030, có 80% diện tích cà phê đạt được các tiêu chuẩn nêu trên, đủ điều kiện để đĩnh đạc bước vào thị trường EU.

Để hiện thực hóa mục tiêu trên, nhờ sự tuyên truyền và hướng dẫn của ngành nông nghiệp, không ít hộ nông dân nơi đây đã chủ động chuyển đổi phương thức canh tác trên những vườn cà phê của gia đình. Theo đó, từ canh tác theo lối “tắm” thuốc bảo vệ thực vật, lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ... mà đến nay, bà con đã chọn lối canh tác vườn cà phê theo hướng hữu cơ bền vững.

Gia đình chị Nguyễn Thị Thảo ở thôn 4, xã Ia Ko có vườn cà phê 2ha. Trước đây, cũng như bao hộ trồng cà phê khác trong vùng, vườn cà phê của gia đình chị được “nuôi” bằng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, sâu thì phun thuốc trừ sâu, cỏ mọc thì phun thuốc diệt cỏ... Ban đầu thì trông có vẻ hiệu quả nhưng chỉ được vài vụ, vườn cây đi xuống trông thấy, quả nhỏ và thưa dần, theo đó năng suất sụt hẳn.

Được sự hướng dẫn của ngành nông nghiệp, sau nhiều lần đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm từ những vườn cà phê được chăm sóc theo hướng hữu cơ, cũng như tham gia nhiều lớp tập huấn khuyến nông... chị Thảo quyết định chăm sóc vườn cây theo phương thức mới. Theo đó, tất cả các khâu từ cải tạo đất, chọn giống đến chăm sóc và thu hoạch đều tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng dẫn. Vườn cà phê của gia đình chị được tưới nước tiết kiệm, bón phân hữu cơ vi sinh, thu hái cà phê đạt độ chín từ 80- 90% để đảm bảo chất lượng nhân...

“Muốn thu hoạch cà phê có tỷ lệ quả chín cao thì phải thu hái làm nhiều đợt. Tuy có mất nhiều thời gian hơn nhưng bù lại quả chín đều, cho nhân đẹp, cành không bị tổn thương, do vậy năng suất vụ sau không bị ảnh hưởng. Vụ cà phê năm ngoái, gia đình tôi thu được hơn 6 tấn cà phê nhân, được đánh giá là đảm bảo chất lượng”, chị Thảo chia sẻ.

Vườn cà phê phát triển bền vững, năng suất tăng cao, theo đó, thu nhập của gia đình chị Thảo cũng được nâng lên đáng kể.

Định hướng từ hợp tác xã

Người trồng cà phê ở xã Đăk Đoa, không ai là không biết đến mô hình trồng cà phê theo quy trình EMI Nhật Bản do Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ Lam Anh (HTX Lam Anh) đang triển khai. Đây được xem là mô hình khá hiệu quả, tạo ra những thay đổi rõ rệt trong tập quán sản xuất của đồng bào BahNar, đặc biệt là thay đổi phương thức canh tác cà phê bằng cách ứng dụng các tiến bộ của khoa học công nghệ vào vườn cây, chăm sóc vườn cà phê theo hướng ứng dụng vi sinh, tạo nên những vườn cà phê hữu cơ bền vững, hiệu quả và góp phần xóa đói giảm nghèo, cải tạo môi trường.

Tại làng Groi Wêt của xã Đăk Đoa, gia đình anh Xuân (dân tộc BahNar) canh tác 1,5ha cà phê. Trước đây, anh thường xuyên dùng phân bón hóa học, thuốc diệt cỏ để chăm sóc vườn cây. Một thời gian sau, đất bị “ngộ độc” thuốc dẫn đến bạc màu, vườn cây dần đi xuống, theo đó năng suất cũng đi xuống theo. Từ khi đưa vườn cây vào tham gia cùng HTX Lam Anh, chuyển sang canh tác theo hướng sinh học như dùng vỏ trấu cà phê ủ với phân chuồng làm phân hữu cơ, cắt tỉa cây đúng kỹ thuật... vườn cà phê của anh Xuân đã được “giải độc” và dần hồi sinh.

Hiện vườn cây rất xanh tốt, ít sâu bệnh, trong khi chi phí giảm được 30% so với cách chăm sóc trước đó. Nếu như những năm trước, 1,5ha cà phê chỉ thu được không quá 3 tấn cà phê nhân thì từ khi chuyển đổi phương thức canh tác, năng suất lên đến hơn 5 tấn nhân/1,5ha. Thu nhập cao từ vườn cà phê làm cho cuộc sống gia đình anh Xuân thoát nghèo, vươn lên khá giả.

“Hợp tác xã Lam Anh hướng dẫn tận tình cách để cỏ giữ độ ẩm, cách dùng vỏ cà phê làm phân bón hữu cơ cũng như cắt tỉa đúng kỹ thuật. Nhờ vậy vườn cây xanh tốt, ít sâu bệnh, năng suất cao mà mình cũng khỏe hơn vì không còn phải tiếp xúc với thuốc hóa học”, anh Xuân nói.

Anh Lê Hữu Anh, Giám đốc HTX Lam Anh cho biết, hiện HTX có 37 hộ thành viên tham gia liên kết sản xuất với trên 30ha cà phê, hầu hết hộ thành viên đều là người dân tộc BahNar đang canh tác cà phê ở thôn Tuơh Ktu thuộc xã Đăk Đoa.

“Vai trò của hợp tác xã là hướng dẫn bà con quy trình canh tác cà phê hữu cơ, cụ thể là hỗ trợ kỹ thuật ứng dụng vi sinh. Đến nay, hơn 30ha cà phê của 37 hộ thành viên đều được canh tác theo hướng hữu cơ bền vững, và đều tham gia vào bộ quy tắc 4C”, Giám đốc HTX Lam Anh cho biết.

Từ sự vào cuộc của chính quyền địa phương, sự hướng dẫn kỹ thuật của ngành nông nghiệp thông qua các lớp tập huấn chăm sóc cà phê theo hướng hữu cơ bền vững, người trồng cà phê ở Gia Lai đã có sự thay đổi rõ rệt trong nhận thức. Theo đó, những vườn cà phê hữu cơ đang dần thay thế những vườn cà phê bị đầu độc bằng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu. Và theo đó, môi trường được trong lành hơn, chất lượng hạt cà phê được nâng cao hơn, từng bước chinh phục những thị trường khó tính nhất...

Tỉnh Gia Lai hiện có khoảng trên 100.000ha cà phê. Định hướng của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh này là đến năm 2030, toàn tỉnh có khoảng 80% diện tích cà phê được canh tác theo các bộ quy tác như 4C, VietGap, GlobalGAP, sản phẩm đủ điều kiện để đĩnh đạc bước vào những thị trường khó tính nhất như Nhật, Hàn Quốc, Mỹ, EU...