Xã miền núi Lượng Minh, tỉnh Nghệ An thuộc vùng đặc biệt khó khăn với 100% đồng bào dân tộc (Thái, Khơ Mú và Ơ Đu). Địa hình phân bổ thành 3 vùng, 10 bản (vùng ngoài dọc sông Nậm Nơn có 4 bản, vùng trong dọc Khe Mạt có 4 bản, vùng trên (lòng thủy điện Bản Vẽ) có 2 bản sinh sống). Tổng số hộ toàn xã là 1.163 hộ/5.199 nhân khẩu, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo cao.
Diện mạo xã vùng cao Lượng Minh khởi sắc. Ảnh: Việt Khánh.
Lượng Minh có tổng diện tích đất tự nhiên là 227,96 km2, địa bàn trải rộng nhưng chủ yếu là núi cao rừng rậm, địa hình hiểm trở, rất ít đất bằng, toàn xã chỉ có 5 ha đất trồng lúa nước, đường giao thông vào trung tâm xã và từ xã đến các bản còn khó khăn, địa bàn thường xuyên bị lũ ống, lũ quét, sạt lở, bị chia cắt vào mùa mưa; từ trung tâm xã đến bản xa nhất khoảng 25 km, cơ sở hạ tầng còn thiếu thốn, trình độ dân số còn thấp.
Ông Nguyễn Văn Hòa, Chủ tịch UBND xã Lượng Minh, chia sẻ: “Đặt trong bối cảnh khốn khó, tứ bề áp lực bủa vây, may thay nhờ thụ hưởng các chính sách thiết thực của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là các Chương trình MTQG nhịp sống của đồng bào nơi đây chuyển biến không ngừng. Thụ hưởng các chương trình hỗ trợ về sinh kế, người dân được hỗ trợ dự án bò sinh sản, lợn đen bản địa, được cung cấp giống trồng cây theo hình thức lấy ngắn nuôi dài.
Được cấp giống cây trồng, vật nuôi giúp người dân ổn định sinh kế. Ảnh: Việt Khánh.
Kiên trì, nhẫn nại từng bước rồi cũng mang lại thành quả ngọt ngào. Dù còn đó khó khăn, áp lực nhưng bộ mặt Lượng Minh hiện tại đã có nhiều khởi sắc, mấu chốt là khi người dân thay đổi nhận thức, nếp nghĩ, tư tưởng trông chờ, ỷ lại cơ bản được xóa nhòa, nay số đông đã nêu cao ý thức, tự lực trong phát triển sản xuất nhằm từng bước nâng cao đời sống, vươn mình thoát nghèo”.
Như đã đề cập, xuất phát từ điều kiện đặc thù, bao đời nay đồng bào Lượng Minh vẫn giữ thói quen định cư, sống sát đôi bờ dòng Nậm Nơn. Ngặt nỗi vùng này thường xuyên bị thiên tai, bão lũ “ghé thăm”, vô hình trung kéo theo áp lực muôn phần trong việc đảm bảo nơi ăn chốn ở cho người dân.
Đơn cử như năm 2018, khắp địa bàn huyện Tương Dương cũ, trong đó có Lượng Minh gánh chịu thiệt hại nặng nề từ trận lũ lịch sử thuộc diện xưa nay hiếm. Mưa như trút, kết hợp các thủy điện trên ngàn thi nhau xả lũ cấp tập khiến cả vùng chìm nghỉm giữa biển nước mênh mông. Hàng trăm, hàng ngàn nhà dân bị hư hỏng, đổ rạp, thậm chí bị cuốn trôi mất dạng, chỉ trong chớp mắt nhiều hộ lâm cảnh màn trời chiếu đất, nhu cầu tái định cư lúc bấy giờ vô cùng cấp thiết.
Qua khảo sát, chính quyền xã Lượng Minh đã đề xuất, kiến nghị cấp trên cùng các cơ quan chuyên ngành đẩy nhanh quá trình khảo sát, bố trí tái định cư, qua đó giúp người dân sớm ổn định nơi ăn chốn ở. Đến năm 2019, khu tái định cư bản Minh Phương cơ bản hoàn tất, theo kế hoạch sẽ đưa 17 hộ dân bị thiệt hại nặng của đợt thiên tai trước đó về vùng này an cư lạc nghiệp. Tuy nhiên, do nhiều rào cản, ban đầu chỉ duy nhất gia đình ông Lô Văn Tao chuyển đến.
Với diễn biến lúc đó, đến người lạc quan nhất cũng chẳng dám nghĩ vùng đất này lại chuyển mình ngỡ ngàng đến thế chỉ sau 6 năm ngắn ngủi. Là người trong cuộc, già Lô Văn Tao hiểu rõ hơn ai hết hành trình đã qua: “Lúc mới chuyển đến đây khó khăn muôn phần, tựu chung thiếu thốn đủ thứ. Tuy nhiên Nhà nước không để người dân bơ vơ, nhờ Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững, năm 2022 chúng tôi được cấp 1 con bò cái trị giá 13 triệu đồng. Thú thực đây là tài sản lớn nhất của gia đình lúc bấy giờ, ý thức được điều đó nên tôi và bà nhà cất công chăm sóc cho quen với môi trường địa phương, mãi sau mới dám thả vào rừng.
Gần 2 năm sau bò mẹ sinh được 1 con bê non, nhận thấy hình thức chăn nuôi phù hợp đất này nên tôi chủ động tích cóp, dành dụm mua thêm dê, gà, ngan, vịt, nuôi thêm cả dúi để xoay vòng. Xuất phát điểm là hộ nghèo, năm 2024 xuống cận nghèo, lúc này thì khỏi nói nữa rồi, gia đình tôi đã vươn lên hộ khá, trong nhà dư dả của ăn, của để. Ông bà sức khỏe yếu phải hết sức cố gắng thôi, chẳng biết làm cách nào khác cả”.
Từ hộ nghèo, nay gia đình ông Lô Văn Tao vươn mình lên hộ khá, trong nhà dư của ăn, của để. Ảnh: Việt Khánh.
Thành quả của gia đình già Lô Văn Tao đã lan tỏa khát khao thoát nghèo cho nhiều hộ xung quanh. Chẳng nói đâu xa, hiện tại khu tái định cư Minh Phương đã có 10 hộ đến ở, việc lấp đầy không còn bao xa. Ở đây cơ sở hạ tầng tương đối đồng bộ, lại được thụ hưởng các chính sách thiết thực nên chẳng ai dại gì đứng ngoài cuộc.
Không khí hân hoan cũng “lan” đến 2 khu tái định cư thuộc bản Cà Moong và Xốp Cháo, vốn dành cho các hộ bị ảnh hưởng bởi dự án thủy điện Bản Vẽ. Tại bản Cà Moong triển khai di vén từ tháng 10/2011, ghi nhận đến tháng 10/2025 toàn khu có tổng cộng 181 hộ với 758 nhân khẩu sinh sống ổn định.
Trong khi đó, hành trình của người dân tại bản Xốp Cháo chẳng khác nào “kì tích”. Nói như thế là có nguyên do, bởi trước khi có chủ trương tái định cư, đồng bào nơi đây sống rải rác, rày đây mai đó, chưa an cư ắt khó lạc nghiệp, thành thử cuộc sống thường nhật luôn bộn bề gian khó.
Nhận thấy tính chất cấp thiết, năm 2018 xã Lượng Minh đưa nội dung “vận động, tuyên truyền người dân về vùng tái định cư Xốp Vi” vào cả Nghị quyết hội đồng, qua đó huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc nhằm cụ thể hóa mục tiêu trên. Sau 7 năm, đã có 114 hộ chuyển đến, nhiều hộ đã chính thức thoát nghèo.
Anh Nguyễn Văn Là, chuyên viên địa chính, nông nghiệp, xây dựng và môi trường xã Lượng Minh, người lăn lộn vào “điểm nóng” từ những ngày sơ khai quả quyết: “Ngày ấy và bây giờ là 2 mảng màu hoàn toàn đối lập. Tại Cà Moong mức sống của người dân được nâng cao thấy rõ, đổi khác 80-90% so với trước kia, vùng này có nhiều điểm vượt trội so với mặt bằng chung toàn xã. Riêng tại khu tái định Xốp Vi tình hình còn khả quan hơn nữa, mọi thứ được duy trì ổn định, guồng quay phát triển tịnh tiến không ngừng.
Bà con sống tốt hơn nhờ thụ hưởng chính sách hỗ trợ của Nhà nước, nổi bật phải kể đến chương trình cấp bò sinh sản, nhận thấy mô hình phù hợp, hiện nhiều hộ mạnh dạn đề xuất, mong muốn được tiếp tục cấp giống bò địa phương trong thời gian tới”.
