Nghị định 65 gỡ điểm nghẽn thể chế để phát triển kinh tế biển

Sau nhiều năm thực hiện, hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý tài nguyên, không gian biển đang bước vào giai đoạn hoàn thiện mới. Nghị định 65/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 2/5/2025 được kỳ vọng sẽ mở lối cho những động lực phát triển kinh tế biển bền vững, lâu dài.

Rõ ràng hơn về đường ranh giới biển

Tham luận tại Hội thảo, TS. Phạm Thị Gấm, Trưởng phòng Chính sách, Pháp chế (Cục Biển và Hải đảo Việt Nam) thông tin về một số điểm mới của Nghị định 65/2025/NĐ-CP tháo gỡ điểm nghẽn thể chế cho phát triển kinh tế biển. Theo đó một trong những điểm mới đáng chú ý của Nghị định 65 là yêu cầu cụ thể hóa trách nhiệm xác định và công bố đường mép nước biển thấp nhất trung bình nhiều năm. Đây là thông số nền tảng để xác định ranh giới biển từ đất liền ra đến các vùng biển 3 hải lý và 6 hải lý.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xác định các điểm đặc trưng mực nước triều cường, trong khi UBND các tỉnh ven biển có trách nhiệm rà soát, đề xuất và công bố chi tiết. Việc này giúp giải bài toán chồng lấn, không rõ ràng về quản lý vùng ven biển vốn đã tồn tại dai dẳng nhiều năm.

Nghị định 65 cũng cho phép điều chỉnh danh mục các khu vực cần thiết lập hành lang bảo vệ bờ biển trong một số tình huống đặc biệt như phòng chống thiên tai, yêu cầu quốc phòng, điều chỉnh quy hoạch tỉnh hay phát triển hạ tầng vì lợi ích cộng đồng.

Dù linh hoạt hơn, nhưng quy trình vẫn yêu cầu lấy ý kiến cộng đồng, tổ chức có liên quan. Cách làm này vừa đảm bảo yêu cầu pháp lý, vừa tạo sự đồng thuận trong thực tiễn.

Cắt giảm thủ tục giảm gánh nặng cho doanh nghiệp

Với thủ tục cấp giấy phép nhận chìm ở biển, lĩnh vực vốn bị phản ánh là có nhiều vướng mắc, Nghị định mới đã lược bỏ nhiều bước trung gian và làm rõ trách nhiệm từng bên.

Ví dụ, tổ chức/cá nhân xin nhận chìm được phép bổ sung phương tiện chuyên chở mà không cần xin lại từ đầu, chỉ cần thông báo bằng văn bản. Cơ quan cấp phép cũng chỉ chịu trách nhiệm phần việc mình được giao, tránh chồng chéo.

Nghị định còn sửa đổi cơ chế giao khu vực biển. Đây là một công cụ quan trọng để các tổ chức, cá nhân tiếp cận và khai thác tài nguyên biển hợp pháp.

Một điểm mới là có thể giao một khu vực biển cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau, miễn là không xung đột với quyền lợi đang có. Đồng thời, liệt kê chi tiết những trường hợp không được giao, như vùng biển có di sản văn hóa, khu vực nhạy cảm quốc phòng hoặc ảnh hưởng đến an toàn hàng hải.

Quyền giao khu vực biển giờ đây được phân cấp rõ ràng: Bộ Nông nghiệp và Môi trường giữ vai trò ở cấp Trung ương; UBND tỉnh, huyện có thẩm quyền ở vùng biển gần bờ sẽ giúp rút ngắn thời gian và nâng cao tính chủ động địa phương.

Về tài chính, Nghị định 65 đưa ra phương pháp xác định tiền sử dụng khu vực biển trong các trường hợp đặc biệt, như: chưa đủ năm, tháng sử dụng, đã vi phạm hành chính nhưng tiếp tục hoạt động, hay gia hạn, chuyển đổi dự án.

Mức thu cụ thể là 7,5 triệu đồng/ha/năm, được xem là mức phù hợp trong bối cảnh khuyến khích khai thác hợp pháp nhưng vẫn bảo vệ tài nguyên biển.

Hướng đến một thể chế song hành cùng thực tiễn

Từng dòng trong Nghị định 65 thể hiện rõ quyết tâm thể chế phải đi cùng thực tiễn, không thể cứng nhắc hay trì trệ. Trong khi chờ quy hoạch ranh giới hành chính biển chính thức, các địa phương được quyền căn cứ biên bản thỏa thuận đã có từ trước để xác định quyền quản lý vùng nước ven bờ.

Quan trọng hơn, cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc giao biển, cấp phép, xác định tiền sử dụng được thiết kế lại để hạn chế xung đột, tăng tính trách nhiệm và giảm thiểu tình trạng “đá bóng trách nhiệm” từng xảy ra.

Phát triển kinh tế biển không thể chỉ trông chờ vào tài nguyên, mà cần một hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng và thân thiện với nhà đầu tư. Nghị định 65/2025/NĐ-CP có thể chưa giải quyết mọi vấn đề, nhưng là cú hích thể chế rất cần thiết để đưa kinh tế biển Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển có quy hoạch, có quản lý và có bền vững.