Tôi có may mắn được quen biết rất nhiều những người nổi tiếng hoạt động trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật của đất nước, trong đó có những gia đình cả nhà đều là những người tài hoa tầm cỡ quốc tế, như gia đình NSND Trà Giang. Chồng bà là Nghệ sĩ violon, Tiến sĩ - NSND Nguyễn Bích Ngọc, người đã từng phát hiện và góp phần đào tạo nên những tên tuổi như: Trần Mạnh Hùng, Nguyễn Nguyệt Thu, Tăng Thành Nam, Lê Minh Hiền, Bùi Công Duy…
Về NSND Trà Giang thì chúng ta đã biết từ nhiều năm qua, một gương mặt khả ái nhất nhì màn ảnh Việt, vai chính của nhiều bộ phim kinh điển. Sau về hưu, NSND Trà Giang lại theo đuổi con đường hội họa, vẽ theo phương pháp hiện thực, giàu cảm xúc, được nhiều nhà sưu tập tìm đến với những bức tranh hoa và phong cảnh.
Bích Trà bên mẹ - NSND Trà Giang. Ảnh: Báo Tuổi trẻ.
Viết về vợ chồng NSND, có lẽ phải mỗi người một cuốn sách mới đủ. Nhưng hôm nay tôi muốn viết về người con gái duy nhất của họ - một pianist được nhắc đến từ cả hai bờ Đông Tây - Nguyễn Bích Trà (Tra Nguyen). Chị là một trong những nghệ sĩ dương cầm hàng đầu của Việt Nam, nổi bật với sự nghiệp quốc tế ấn tượng và những đóng góp đáng kể cho âm nhạc cổ điển.
Là con một nhưng Nguyễn Bích Trà đã vào “khuôn khổ” luyện tập từ năm 4 tuổi với violon, theo nghiệp cha. Nhưng Bích Trà cũng đồng thời theo đuổi piano. Chị từng theo học những pianist có tên tuổi và phương pháp sư phạm tốt như Nhật Ánh, Nguyễn Hữu Tuấn, NGND - Tiến sĩ Trần Thu Hà…
Nghệ sĩ piano Nguyễn Bích Trà biểu diễn trong đêm nhạc Beethoven và Rachmaninov tại Nhà hát Vũ kịch TP.HCM. Ảnh: Jack Hui.
Năm 10 tuổi, Bích Trà đã lần đầu xuất hiện trước công chúng tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Năm 14 tuổi, chị du học tại Liên Xô, tốt nghiệp xuất sắc hệ trung cấp và đại học tại Nhạc viện Tchaikovsky Moscow. Năm 1997, chị hoàn thành chương trình thạc sĩ tại Nhạc viện Moscow, sau đó tiếp tục học cao học biểu diễn tại Viện Âm nhạc Hoàng gia Anh (Royal Academy of Music) và College of Music and Media ở London, tốt nghiệp hạng ưu với số điểm cao nhất.
Suốt thời gian xa nhà học tập, mỗi lần tôi gọi điện hay nhắn tin đều biết Bích Trà vô cùng bận rộn với thời gian biểu học tập và biểu diễn. Chị cho biết luôn nhớ cha mẹ, nhớ Việt Nam. Nhớ tuổi thơ đi học qua con đường Phan Đình Phùng nhiều hoa sấu rụng. Nhớ ngôi nhà ở Hoàng Hoa Thám (hồi gia đình còn ở Hà Nội). Nhớ những thời điểm nhà có 3 người nhưng không mấy khi được ăn bữa cơm cùng nhau. Bố mẹ đều kín lịch làm việc, còn chị thì vừa theo học chương trình phổ thông vừa hoàn thành những bài tập đàn, có khi biểu diễn. Âm nhạc hay Điện ảnh là loại hình nghệ thuật mà muốn chinh phục ở đỉnh cao đòi hỏi mồ hôi đổ ra và rất nhiều hy sinh những vui thú cá nhân. Họ chọn sự vất vả ấy bởi họ đều muốn cống hiến cho đất nước, tròn vai sứ mệnh, trách nhiệm người của công chúng…
Nghệ sĩ piano Bích Trà trình diễn tại TP.HCM nhân dịp ra mắt CD mới.
Tốt nghiệp hạng ưu với số điểm cao nhất tại London đồng nghĩa với Bích Trà bước tiếp con đường xa nhà. Những năm 90 thế kỷ trước, ở Việt Nam, âm nhạc cổ điển vẫn chưa có “đất sống” do điều kiện kinh tế còn nghèo, đất nước thoát khỏi cuộc chiến lâu dài gian khổ chưa lâu, người dân còn nặng gánh mưu sinh, chưa có nhiều điều kiện tiếp cận cái đẹp của âm nhạc bác học hàn lâm. Nhiều nghệ sĩ âm nhạc cổ điển phải lựa chọn ở lại với châu Âu, cái nôi của âm nhạc cổ điển, và “đi đi về về” với quê hương mình. Bích Trà chọn ở lại làm việc tại Vương quốc Anh, đôi khi về nước biểu diễn theo lời mời của dàn nhạc giao hưởng (DNGH) Quốc gia Việt Nam và DNGH TP HCM. Chị nói, những lần về là những lần được thỏa nỗi nhớ nhà.
Những lần về cũng là những lần tài năng của Bích Trà được tỏa sáng trên sân khấu. Năm 2002, Nguyễn Bích Trà được bầu chọn là 1 trong 10 gương mặt tiêu biểu của thanh niên Việt Nam.
*
Sau khi tốt nghiệp Nhạc viện Tchaikovsky Moscow năm 1997, Nguyễn Bích Trà tiếp tục học cao học chuyên ngành biểu diễn tại Viện Âm nhạc Hoàng gia Anh (Royal Academy of Music) dưới sự hướng dẫn của giáo sư Christopher Elton. Chị đã giành được hai giải thưởng danh giá là Christian Carpenter và Walter Macfarren (giải cao nhất kỳ thi tốt nghiệp độc tấu piano). Sau 2 năm học, chị tốt nghiệp hạng ưu với số điểm cao nhất. Năm 2013, chị được trao tặng danh hiệu ARAM (Associate of the Royal Academy of Music) danh giá cho những cống hiến nổi bật trong lĩnh vực âm nhạc. Tại Vương Quốc Anh, Bích Trà đã có một sự nghiệp biểu diễn và thu âm phong phú, đặc biệt tại các phòng hòa nhạc danh tiếng như Wigmore Hall, Queen Elizabeth Hall và Cadogan Hall.
Chị nổi bật với việc kết hợp giữa các tác phẩm kinh điển và những tác phẩm ít được biết đến. Chị đã biểu diễn và thu âm nhiều tác phẩm của nhà soạn nhạc người Thụy Sĩ - Đức Joachim Raff, bao gồm:
- Suite pour piano et orchestre, Op. 200
- Ode au Printemps (Ode to Spring), Op. 4
- Các khúc dạo đầu và tiểu phẩm khác
Các bản thu âm này được phát hành bởi hãng đĩa Grand Piano (thuộc Naxos) và đã hai lần được báo The Independent bình chọn là “Album của tuần” vào tháng 3 năm 2010 và tháng 4 năm 2012.
Không chỉ có thế, Bích Trà từng biểu diễn rất xuất sắc các tác phẩm âm nhạc của các nhà soạn nhạc Nga lừng danh như: Sergei Rachmaninov với Bản concerto cho piano số 2 cung Đô thứ, Op. 18; Bản concerto cho piano số 3 cung Rê thứ, Op. 30. Hay của Mikhail Glinka với Khúc dạo đầu từ vở opera “Ruslan và Lyudmila”. Của Alexander Scriabin với các bản etude và sonata cho piano…
Nguyễn Bích Trà từng biểu diễn rất xuất sắc các tác phẩm âm nhạc của các nhà soạn nhạc Nga lừng danh.
Nói đến Nguyễn Bích Trà là nói đến tiếng đàn điêu luyện, giàu cảm xúc và một phong cách biểu diễn rất đẹp mắt (kết quả của những năm tháng cao học biểu diễn cộng với khả năng bẩm sinh về thẩm mỹ sân khấu).
Nguyễn Bích Trà hiện đang sinh sống và làm việc tại Hồng Kông (Trung Quốc). Chị tiếp tục biểu diễn, thu âm và giảng dạy âm nhạc. Chị cũng tham gia các dự án giáo dục âm nhạc cho trẻ em và hợp tác với các nhà soạn nhạc đương đại như Nimrod Borenstein cho các buổi biểu diễn và thu âm các tác phẩm.
Một sự nghiệp âm nhạc rất đáng kể của Pianist Nguyễn Bích Trà: Tham gia biểu diễn tại nhiều quốc gia như Nga, Ba Lan, Đức, Na Uy, Ý, Anh, Nhật, Mỹ... Được giới phê bình đánh giá cao với những nhận xét như “tinh tế và độc đáo” (Rheinpfalz Zeitung) và “niềm đam mê và tài năng chơi đàn phím vượt trội” (American Record Guide).
Báo chí quốc tế cũng dành những bình luận tốt đẹp cho các bản thu âm và biểu diễn của Bích Trà với nhiều tác phẩm của nhà soạn nhạc người Thụy Sĩ Joachim Raff, bao gồm tổ khúc viết cho piano và dàn nhạc (tác phẩm số 200 và một số khúc dạo đầu). Báo The Independent bình chọn là “Album của tuần” vào tháng 3 năm 2010 và tháng 4 năm 2012. Hay một Repertoire đa dạng, gồm trọn bộ sonata piano của Schubert, 12 Grand Etudes S.137 của Liszt và nhiều concerto piano khác. Các bản thu âm này được phát hành bởi hãng đĩa Grand Piano (thuộc Naxos).
Nghệ sĩ piano Bích Trà dịp trình diễn cùng Benjamin - giọng ca Đức nổi tiếng, 2018.
Người ta cũng nhắc đến sự hợp tác của Nguyễn Bích Trà với các nghệ sĩ như baritone người Đức Benjamin Appl và nghệ sĩ clarinet Sabine Grofmeier trong các buổi biểu diễn và thu âm.
Sau thời gian dài sinh sống và làm việc tại London (Anh), Nguyễn Bích Trà đã chuyển đến Hồng Kông, chị cho biết để vừa giữ được ngọn lửa âm nhạc bác học vừa được gần mẹ và Việt Nam hơn… Năm 2019, Bích Trà hợp tấu piano Bản giao hưởng số 7 của Beethoven tại Nhà hát TP HCM. Tháng 5/2024, tại Nhà hát Hồ Gươm, chị tham gia biểu diễn tác phẩm phóng tác ''Mừng chiến thắng Tây Bắc'' cùng dàn nhạc giao hưởng Quốc gia Việt Nam và trình diễn tác phẩm (từng đoạt giải nhì tại Đại hội Văn công toàn quốc lần thứ nhất năm 1954) của tác giả Đặng Đình Hưng.
Cũng năm đó, vào tháng 9, Bích Trà tham gia biểu diễn bản Concerto số 2 dành cho piano của Rachmaninov với DNGH TP Hồ Chí Minh dưới sự chỉ huy của Nhạc trưởng Trần Vương Thạch. Những buổi diễn có sự tham gia của Nguyễn Bích Trả luôn được người người hâm mộ chờ đón.
Khoảnh khắc tập trung tuyệt đối vào âm nhạc khi trình diễn của nghệ sĩ piano Bích Trà.
Những người yêu nhạc cổ điển và dõi theo Nguyễn Bích Trà chắc hẳn đã không bỏ sót các buổi biểu diễn phát sóng trực tiếp trên BBC Radio 3, Hong Kong Radio 4 và Đài Truyền hình Việt Nam.
Cuộc gặp gần đây với Nguyễn Bích Trà cùng mẹ - NSND Trà Giang, tôi thấy dường như Bích Trà vẫn trẻ trung xinh đẹp như cách đây 10 năm, lần gặp trước. Duyên dáng, nhẹ nhàng, hóm hỉnh và rất thời trang. Đặc biệt là thời trang biểu diễn của chị sang trọng và quyến rũ. Đã hẹn viết một bài về chị mà mãi bây giờ mới hoàn thành, bởi chỉ riêng việc nhớ lại cho chính xác ngần ấy các tác phẩm giá trị mà chị đã làm nên bởi tài năng và tiếng đàn ma mị quyến rũ của chị là một việc không dễ.
NSND Trà Giang tuổi trên 80 nhưng vẫn đẹp. Và vẫn cầm bút vẽ khi cảm hứng đến. Bà ủng hộ con gái vô điều kiện để Bích Trà được cống hiến hết mình cho nghệ thuật. Hai mẹ con vẫn tìm dịp để được gần nhau. Tháng 6/2025 tới, Bích Trà lại về Việt Nam biểu diễn theo lời mời của các dàn nhạc trong nước. Chúc cho những buổi biểu diễn của chị thành công rực rỡ.
