Sự bùng nổ dân số cùng lượng tiêu thụ nhựa tăng nhanh đang khiến ngành xử lý rác thải Cameroon quá tải. Tại thủ đô Yaoundé, một “ngành công nghiệp phi chính thức” đã hình thành, trong đó hàng nghìn người, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi, đã và đang kiếm sống bằng cách thu gom rác nhựa từ đường phố, bãi rác và thùng rác gia đình để bán lại cho các công ty tái chế.
Thanh niên tìm kiếm các loại nhựa tái chế có giá trị trong bãi rác. Ảnh: Sandra Tuombouh.
Cameroon, với hơn 29 triệu dân, tạo ra khoảng 600.000 tấn rác nhựa mỗi năm, nhưng chỉ chưa đến 10% được tái chế. Phần lớn bị chôn lấp, đốt bỏ hoặc trôi ra sông hồ, gây ô nhiễm nghiêm trọng hệ sinh thái và không khí.
Tại các khu dân cư như Obili, Ngoa-Ekele hay Biyem-Assi, những tiếng rao “vider poubelle” (đổ rác đi!) đã trở nên quen thuộc. Trẻ em gõ cửa từng nhà, thu rác với giá chỉ 50-500 franc CFA (0,09-0,89 USD), rồi mang đến các điểm tập kết lớn trong thành phố. Từ đó, những người thu gom chuyên nghiệp tiếp tục phân loại, tìm nhựa có thể tái chế để bán cho doanh nghiệp.
Các chai nhựa đã qua sử dụng được thu gom, phân loại và chuẩn bị để bán lại. Ảnh: Sandra Tuombouh.
Romeo Toukan Fotso, một người thu gom, chia sẻ: “Nhóm tôi có 5 người, mỗi ngày tìm được khoảng 200 kg nhựa, gom lại bán vào cuối tuần”.
Các công ty như NAMé Recycling và Eco Green mua lại với giá 50 franc CFA/kg, rồi chế biến thành dây đai PET hoặc pallet nhựa HDPE dùng trong ngành vận tải. Nhờ vậy, một số người thu gom rác phi chính thức có thể kiếm tới 120.000 franc CFA (212 USD) mỗi tuần, một mức thu nhập khá ở Cameroon.
Tuy vậy, công việc này đầy rủi ro. Hơn một nửa người nhặt rác không đeo găng tay hay khẩu trang, thường xuyên tiếp xúc với mùi hôi, hóa chất và vi khuẩn. Theo các chuyên gia y tế, việc này dễ gây bệnh hô hấp, tiêu hóa và nhiễm khuẩn đường ruột. Một số người tin rằng uống sữa đặc hoặc thảo dược địa phương giúp “tăng đề kháng”, nhưng chưa có bằng chứng khoa học nào xác nhận.
Cameroon từng ban hành lệnh cấm sản xuất và nhập khẩu nhựa không phân hủy từ năm 2012, song thực thi còn yếu. Dù vậy, mạng lưới thu gom tự phát này đang góp phần giảm ô nhiễm và tạo sinh kế, dù vẫn cần chính phủ hỗ trợ để đảm bảo an toàn lao động và mở rộng quy định tái chế bền vững.
