Mùa hè 2024 ở châu Phi đã chứng kiến những đợt nắng nóng kỷ lục. Tại thành phố Kayes ở Tây Phi, nhiệt độ từng vượt 119°F (48°C) vào tháng 4, bệnh viện và hệ thống điện quốc gia quá tải. Các đợt nắng nóng giờ đây trở thành "bình thường mới”, xuất hiện thường xuyên hơn, kéo dài lâu hơn và tác động mạnh hơn so với vài thập kỷ trước, đến mức các nhà khoa học gọi đây là sự biến đổi toàn diện của mô hình khí hậu châu Phi.
Nghiên cứu mới cho thấy, trước những năm 1980, 80% các đợt nắng nóng chủ yếu xuất phát từ nguyên nhân tự nhiên như núi lửa hay biến động thời tiết. Tuy nhiên, từ những năm 1985 - 2014, các đợt nắng nóng xuất hiện khoảng hai năm một lần và kéo dài gấp ba lần trước. Nguyên nhân phần lớn là do tác động của con người, từ khí nhà kính đến khí thải carbon đen. Chỉ 30% hoạt động nắng nóng gần đây xuất phát từ nguyên nhân tự nhiên.
Các đợt nắng nóng cực độ đã tàn phá cộng đồng và đe dọa đến sinh kế của người dân châu Phi. Ảnh: TTXVN.
Châu Phi là quốc gia dễ tổn thương trước nắng nóng bởi hạ tầng hạn chế, thiếu điều hòa không khí, trung tâm làm mát và hệ thống cảnh báo sớm, trong khi nhiều cộng đồng vẫn phải làm việc ngoài trời và thiếu điện ổn định.
Hậu quả tỷ lệ bệnh tật và tử vong tăng, mùa màng bị ảnh hưởng dẫn đến đẩy giá thực phẩm, gây mất cân bằng năng lượng và thậm chí kích hoạt di cư. Trẻ sơ sinh, người già và người có bệnh nền là nhóm dễ bị tổn thương nhất, trong khi hệ sinh thái và nền kinh tế cũng phải chịu tác động nặng nề. Các đợt nắng nóng không chỉ dừng lại ở biên giới châu Phi, mà còn tạo áp lực toàn cầu, ảnh hưởng đến an ninh thực phẩm, năng lượng và ổn định khu vực.
Các nhà khoa học nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết trong việc nâng cao nhận thức về rủi ro nắng nóng, phát triển hệ thống cảnh báo sớm và “giáo dục nguy cơ nhiệt” để giúp cộng đồng ứng phó. Dù chỉ đóng góp một phần nhỏ lượng khí nhà kính toàn cầu, châu Phi vẫn cần hợp tác quốc tế để giảm phát thải và xây dựng khả năng thích ứng.
Nhóm nghiên cứu cũng dự kiến theo dõi các mô hình nắng nóng tương lai theo các kịch bản thực hiện Thỏa thuận Paris 2015, nhằm hỗ trợ chính phủ, tổ chức quốc tế và cộng đồng địa phương xây dựng chiến lược bảo vệ con người và hệ sinh thái trước một khí hậu ngày càng khắc nghiệt.
