Những năm qua, nhiều diện tích đất nông nghiệp ở Phú Yên nông dân ồ ạt bỏ trồng sắn, mía chạy theo cây keo. Theo khuyến cáo của ngành chức năng, trồng keo đất bị bạc màu, gốc rễ bám sâu, sau này rất khó cải tạo trồng các loại cây khác. Hiện gỗ keo đã hạ giá khiến nông dân gặp khó, trong khi đó các nhà máy sắn lại đang thiếu nguyên liệu.
Hệ lụy khi trồng keo trên đất nông nghiệp
Dọc quốc lộ 19C đi qua xã Xuân Lãnh, Xuân Long, huyện Đồng Xuân (Phú Yên), hai bên đường những đám keo hiện ra xanh tươi. Diện tích đất này trước đây trồng sắn, mía, đậu, nay đã phủ xanh cây keo.
Nông dân xã Đa Lộc, huyện Đồng Xuân thu hoạch keo. Ảnh: Mạnh Hoài Nam.
Ông Trần Văn Dũng, nông dân xã Xuân Long cho hay: Diện tích đất từ cầu Trà Ô (xã Xuân Lãnh) chạy dài xuống hố Cây Chống (xã Xuân Long) trước đây nông dân trồng mía, sau đó chuyển sang trồng sắn, gần đây chuyển sang trồng keo. Không chỉ vùng này mà từ xã Xuân Lãnh chạy lên xã Đa Lộc cũng không có cây sắn, mía nữa mà toàn rừng keo. Có nơi keo trồng lên tận bên lề đường, cạnh mương nước.
Tình trạng trồng keo trên đất nông nghiệp còn diễn ra ở xã Xuân Quang 3, Xuân Phước (huyện Đồng Xuân). Bà Phan Thị Hương ở xã Xuân Quang 3 bày tỏ: Cách đây 3 năm, cả xã tìm không ra cây mía, cả vùng gò đồi còn trồng vài đám sắn, nhưng sắn bị bệnh khảm lá xoăn đọt, cuối vụ thu hoạch không có củ nên nông dân chuyển sang trồng keo.
“Nhà tôi có đám đất gò tính để trồng sắn, nhưng hai bên người ta trồng keo nên buộc mình cũng theo cây keo. Cách đây 3 tháng giá gỗ nguyên liệu là 1, 7 triệu đồng/tấn, gần đây keo hạ giá chỉ còn 1,2 triệu đồng/tấn, và thương lái thông báo sắp đến sẽ ngưng mua, người trồng keo méo mặt”, bà Hương nói.
Còn ở huyện Sơn Hòa (Phú Yên), chuyện trồng keo trên đất nông nghiệp diễn ra khá phổ biến ở các xã Sơn Định, Sơn Hội, Cà Lúi. Ông Sô Y Rin, công chức Địa chính - Xây dựng xã Cà Lúi cho hay: Diện tích đất trồng cây hàng năm chuyển sang trồng keo có chiều hướng gia tăng, làm ảnh hưởng tới các hộ sử dụng đất liền kề và phá vỡ quy hoạch sử dụng đất.
Những vườn keo được trồng ngay bên ruộng lúa. Ảnh: Mạnh Hoài Nam.
Cây keo lấn đất là vì người có đám đất kề bên trồng keo thì người có đám đất bên cạnh cũng đành phải chọt lỗ trồng theo vì keo lớn làm cho sắn bị mắc rợp, không lớn nổi. Khi keo hạ giá, không chỉ số ít người hứng chịu mà nhiều người gặp khó theo. Trong khi đó, nông dân giờ muốn phá gốc đám keo để trồng sắn, mía trở lại thì chi phí rất cao (lên đến tiền triệu/sào) vì phải cày phá gốc rễ bám sâu, phải là máy cày đại, cày nhiều lần mới bứng hết được gốc keo lên.
Phá vỡ quy hoạch
Theo chính quyền các địa phương, do mấy năm qua giá gỗ nguyên liệu luôn ổn định ở mức cao, trong khi đó cây sắn, mía từ giá cả đến đầu ra đều không ổn định nên người dân đổ xô trồng keo trên đất nông nghiệp. Hệ lụy trước mắt mà ngành nông nghiệp phải gánh chịu là tình trạng tự ý chuyển đổi đất trồng cây màu sang trồng cây lâm nghiệp của người dân sẽ làm ảnh hưởng đến quy hoạch phát triển trồng trọt của tỉnh.
Cây keo tính ra chỉ cho thu nhập khoảng 10 triệu đồng/ha/năm, trong khi trồng sắn bèo lắm cũng cho thu nhập 30 triệu đồng/ha/năm. Ảnh: Mạnh Hoài Nam.
Theo lý giải của ngành nông nghiệp, nông dân gánh chịu thiệt hại trực tiếp chính là những nông tự ý trồng keo trên đất nông nghiệp. Hiện giá gỗ nguyên liệu từ 1,2 triệu đồng/tấn, với năng suất trung bình từ 60 đến 70 tấn/ha, nông dân có thể lãi được 50 triệu đồng/ha, sau chu kỳ từ 5 năm trồng. Chia ra thì mỗi năm 1ha keo chỉ cho thu nhập hơn 10 triệu đồng, đó là chưa trừ chi phí đầu tư suốt chu kỳ và chi phí khai thác. Nếu diện tích đất ấy được trồng sắn thì chỉ một vụ thu hoạch bét lắm cũng được 30 triệu đồng. Đó là chưa nói đến chuyện nếu Trung Quốc ngừng mua dăm gỗ thì cây keo của người dân chỉ có chết khô.
Thời gian qua, nông dân chạy theo phong trào trồng rừng kinh tế, nguy cơ phá vỡ vùng quy hoạch sắn, mía vốn cung cấp nguyên liệu chế biến cho các nhà máy trên địa bàn. Vì vậy, Sở NN-PTNT Phú Yên đã khuyến cáo người dân không nên chạy theo giá cả, nay trồng mai chặt mà tuân thủ quy hoạch đã được UBND tỉnh phê duyệt.
Theo thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Phú Yên, diện tích sắn niên vụ năm nay nông dân trồng 20.972ha, giảm gần 5.000ha so với niên vụ trước. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại nhất là nông dân trong vùng quy hoạch trồng sắn lại chuyển sang trồng rừng kinh tế nên có nguy cơ phá vỡ quy hoạch.
Việc chuyển đất nông nghiệp sang trồng cây lâm nghiệp đang gây ra những hệ lụy mà chính nông dân là người gánh thiệt hại trước hết. Ảnh: Mạnh Hoài Nam.
Ông Nguyễn Văn Minh, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Phú Yên cho biết: Khi cây keo lớn lên, khép tán sẽ che phủ ánh sáng mặt trời, những loại cây bên dưới bị khuất ánh nắng mặt trời nên khó phát triển. Lá keo chứa chất dầu, khi rụng xuống đất sẽ khiến các loại cây bên dưới chết sạch.
Trong quá trình phát triển, rễ keo hút hết dinh dưỡng trong đất, làm đất bạc màu, sau này rất khó trồng các loại cây khác. Cũng do nông dân chuyển đất trồng sắn, mía sang trồng keo nên năm nay, 2 nhà máy chế biến tinh bột sắn trên địa bàn tỉnh phải sản xuất cầm chừng hoặc dừng sản xuất sớm hơn kế hoạch do thiếu nguyên liệu.
