Liệu pháp xông hơi là một cách chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe có từ lâu đời trong y học cổ truyền phương Đông.
Từ xa xưa, khi thuốc men còn khan hiếm, tổ tiên chúng ta đã biết tận dụng các loại lá cây, thảo dược trong vườn nhà để nấu nước xông, giúp cơ thể ra mồ hôi, giải cảm, làm ấm người, thanh lọc khí huyết. Đến ngày nay, dù y học hiện đại đã phát triển mạnh mẽ, liệu pháp xông hơi vẫn được nhiều người ưa chuộng và áp dụng, bởi tính đơn giản, an toàn và những giá trị trị liệu bền vững mà nó mang lại.
Liệu pháp xông hơi ứng dụng nguyên lý y học cổ truyền. Ảnh: TL
Liệu pháp xông hơi không chỉ là một hình thức thư giãn, mà còn tận dụng giá trị của các loại thảo dược thiên nhiên để tác động toàn diện lên cơ thể con người. Liệu pháp xông hơi ứng dụng nguyên lý cơ bản của y học cổ truyền là "thông bất thống, thống bất thông" (khí huyết lưu thông thì không đau, mọi cái đau đều chủ yếu do khí huyết không lưu thông).
Trước hết, liệu pháp xông hơi có hiệu quả đặc biệt trong việc hỗ trợ điều trị cảm cúm, cảm lạnh. Trong dân gian, khi bị cảm, người ta thường nấu một nồi lá gồm sả, gừng, bạc hà, tía tô, kinh giới, chanh... rồi trùm kín chăn để xông. Hơi nóng bốc lên kèm theo tinh dầu từ thảo dược giúp cơ thể toát mồ hôi, từ đó hạ sốt, giải độc, thông mũi, tiêu đờm, giảm ho.
Theo Đông y, nguyên nhân chính gây cảm cúm thường là phong hàn xâm nhập. Liệu pháp xông hơi có tác dụng phát hãn, tức là làm ra mồ hôi để đẩy tà khí ra ngoài. Nhờ đó, bệnh nhân thấy nhẹ người, giảm nhức đầu, thông thoáng đường hô hấp, ngủ ngon hơn. Có thể nói, đây là một trong những công dụng phổ biến và dễ nhận thấy nhất của liệu pháp xông hơi.
Không chỉ dừng lại ở tác dụng giải cảm, liệu pháp xông hơi còn giúp tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện chức năng tim mạch. Khi tiếp xúc với hơi nóng, các mạch máu giãn ra, nhịp tim tăng nhẹ, tuần hoàn máu được thúc đẩy. Điều này tương tự như khi tập thể dục nhẹ nhàng, để cơ thể tăng cường trao đổi chất, giảm áp lực cho hệ tim mạch. Nhiều nghiên cứu hiện đại cho thấy, những người thường xuyên xông hơi ở mức độ vừa phải có nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp hơn, huyết áp ổn định hơn.
Một giá trị đáng kể khác của liệu pháp xông hơi là đào thải độc tố và làm đẹp da. Khi cơ thể toát nhiều mồ hôi, các lỗ chân lông mở rộng, chất cặn bã, bụi bẩn và độc tố được bài tiết qua da. Đồng thời, hơi nước nóng làm da mềm hơn, lỗ chân lông sạch sẽ, ngăn ngừa mụn nhọt và mang lại làn da hồng hào.
Đặc biệt, khi liệu pháp xông hơi có sử dụng các loại thảo dược như lá chanh, sả, gừng, quế… thì tinh dầu thoát ra có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, góp phần bảo vệ làn da khỏe mạnh. Với phụ nữ, liệu pháp xông hơi còn làm đẹp tự nhiên, không cần dùng đến mỹ phẩm hóa học.
Không thể không nhắc đến tác dụng thư giãn tinh thần và giảm căng thẳng của liệu pháp xông hơi. Khi cơ thể được bao phủ bởi hơi ấm, hệ thần kinh được xoa dịu, cơ bắp giãn nở, những cơn đau nhức do lao động hay vận động quá sức cũng dần giảm bớt. Người xông hơi thường có cảm giác nhẹ nhàng, thư thái, dễ ngủ hơn.
Nhiều chuyên gia y học nhận định rằng, xông hơi đều đặn giúp giảm tình trạng lo âu, cải thiện chất lượng giấc ngủ và nâng cao sức khỏe tinh thần. Trong nhịp sống hiện đại nhiều áp lực, việc dành chút thời gian để xông hơi không chỉ chăm sóc cơ thể mà còn nuôi dưỡng tâm hồn.
Ngoài ra, liệu pháp xông hơi còn có ý nghĩa trong việc hỗ trợ giảm cân và cải thiện quá trình trao đổi chất. Trong một lần xông, cơ thể có thể tiêu hao một lượng năng lượng đáng kể, tương đương với việc vận động thể dục. Nhiệt độ cao làm tăng tốc độ trao đổi chất, kích thích cơ thể đốt cháy calo.
Đồng thời, việc toát mồ hôi giúp giảm lượng nước thừa tích tụ, cơ thể trở nên gọn gàng hơn. Dù không thể thay thế cho tập luyện thể thao và chế độ ăn uống lành mạnh, nhưng liệu pháp xông hơi là một biện pháp hỗ trợ hiệu quả cho những ai mong muốn kiểm soát cân nặng.
Tuy nhiên, để phát huy tối đa giá trị chữa bệnh, liệu pháp xông hơi cần phải tuân thủ đúng nguyên tắc và lưu ý an toàn. Trước hết, không nên xông hơi quá lâu hoặc quá thường xuyên. Thông thường, mỗi lần xông hơi chỉ nên kéo dài 15–20 phút, 2-3 lần mỗi tuần là đủ. Xông hơi quá nhiều có thể gây mất nước, tụt huyết áp, kiệt sức.
Sau khi xông hơi, không nên tắm nước lạnh ngay lập tức vì cơ thể đang trong trạng thái giãn mạch, dễ bị sốc nhiệt, cảm lạnh hoặc trúng gió. Thay vào đó, cần lau khô mồ hôi, nghỉ ngơi trong phòng kín gió khoảng 20–30 phút rồi mới tắm nước ấm.
Một điểm lưu ý quan trọng khác là có những đối tượng hạn chế xông hơi. Người có bệnh tim mạch nặng, huyết áp quá cao hoặc quá thấp, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ và người đang say rượu đều không nên xông hơi. Với những bệnh nhân đang sốt cao, suy kiệt sức khỏe, xông hơi có thể làm tình trạng nặng thêm. Do đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện.
Trong lựa chọn thảo dược cho liệu pháp xông hơi, nên ưu tiên các loại lá quen thuộc, có tính kháng khuẩn, tiêu viêm, giúp thông mũi, dễ thở. Phổ biến nhất là lá chanh, lá bưởi, sả, gừng, tía tô, kinh giới. Người dân ở nông thôn thường dễ dàng tìm thấy trong vườn nhà, vừa tiết kiệm vừa an toàn. Hiện nay trên thị trường có các gói lá xông khô đóng sẵn, tiện lợi cho người thành thị. Khi xông hơi, cần đun sôi nước cho tinh dầu thoát ra, rồi đặt nồi nước ở vị trí phù hợp, trùm chăn kín, tránh để hơi nóng phả trực tiếp vào mặt quá gần gây bỏng.
Liệu pháp xông hơi cũng có thể kết hợp với xoa bóp, bấm huyệt để tăng hiệu quả trị liệu. Sau khi cơ thể nóng lên, các cơ bắp mềm ra, việc massage sẽ dễ dàng hơn, giúp lưu thông khí huyết, giảm đau nhức xương khớp. Đây là một chọn lựa phù hợp cho những người mắc bệnh đau vai gáy, thoái hóa cột sống, thấp khớp….
