"Thần long kích thủy" khái quát lịch sử thuyền chiến Việt Nam. Ảnh: NXB.
Lịch sử thuyền chiến Việt Nam vốn mang tính chuyên môn sâu của giới nghiên cứu quân sự và kỹ thuật. Vì vậy, khi nhóm tác giả Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens lên ý tưởng thực hiện cuốn sách “Thần long kích thủy” để phục dựng lịch sử thuyền chiến Việt Nam, đã nhận được sự ủng hộ và tư vấn của các chuyên gia như Đỗ Thái Bình, Trần Trọng Dương, Nguyễn Việt, Lê Thị Liên, Phạm Lê Huy, Phan Thành Nam, Nguyễn Văn Hiệu...
Nước ta có đường bờ biển rất dài, với hệ thống sông ngòi chằng chịt, cho nên kiểm soát giao thông thủy gắn liền sự nghiệp bảo vệ quốc gia. Từ những buổi sớm nhất của công cuộc dựng nước và giữ nước, đã có bóng hình chiến thuyền qua các cuộc thủy chiến.
Thực tế trong suốt hai nghìn năm đương đầu ngoại xâm, không cuộc chiến nào của Việt Nam không có sự hiện diện của thuyền chiến. Năm 938, Ngô Quyền tuyên bố thời đại tự chủ của Việt Nam bằng chiến thắng oanh liệt trước quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng.
Trong chiến dịch chinh phạt Đại Việt lần ba (1287- 1288), triều Nguyên đã tổ chức một hạm đội đông đảo gồm 500 thuyền chất lượng cao. Trước thế mạnh của quân Nguyên, quân Đại Việt đã thực hiện chiến thuật tiêu thổ kháng chiến, đánh vào các thuyền lương của địch làm tiêu hao lương thực, đánh chia cắt đội hình, đánh kìm chân địch buộc quân Nguyên phải cho hạm đội này tháo lui theo đường sông Bạch Đằng ra biển. Hưng Đạo Vương đã dày công bài bố một trận phục kích lịch sử tiêu diệt hoàn toàn cánh thủy quân của Nguyên.
Thời Tây Sơn và nhà Nguyễn, hầu hết các chiến dịch như Tây Sơn chiếm Phú Xuân, đánh ra Bắc Hà, vào Gia Định,... đều không thể thiếu thuyền chiến.
Bởi thế, tìm hiểu về lịch sử thuyền chiến Việt Nam cũng là một cách ôn lại quá khứ hào hùng của tổ tiên. Cuốn sách “Thần long kích thủy” giới thiệu về sự phát triển, cấu trúc, kĩ thuật chế tạo và chiến thuật thủy chiến của các loại thuyền chiến trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc.
“Thần long kích thủy” được chia 5 chương, trong đó đi sâu vào khái quát lược sử thuyền chiến Việt Nam qua các thời kì Tiền Lê, Lí, Trần - Hồ, Hậu Lê, nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn; những khía cạnh kĩ thuật của thuyền chiến Việt Nam như hình dáng thân thuyền, bộ khung thuyền, bộ phận thủy động học…; chiến thuật và công cụ thủy chiến; các loại thuyền chiến điển hình tại nước ta như mông đồng, chu kiều, lâu thuyền, ngự bạc…
Ở mỗi chương, nhóm tác giả đều đưa ra những nguồn tài liệu tham khảo để đối chiếu và dẫn chứng, đồng thời có những quan sát và nghiên cứu kĩ lưỡng trước các tư liệu lịch sử.
Kết cấu một thuyền chiến được mô tả trong "Thần long kích thủy". Ảnh: NXB
Trong số các tài liệu nhóm tác giả tham khảo, phải kể đến “Lê triều hội điển” là tác phẩm hiếm hoi còn ghi lại các thông số và quy chuẩn kĩ thuật của thuyền chiến thời Lê Trung Hưng. Kế đến là Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ trình bày rất chi tiết dạng thức thuyền chiến thời Nguyễn, Đồng thời, cũng phải kể thêm một tài liệu quan trọng khác là “Thuyền bạc danh hiệu đồ thức” ghi chép tên gọi các bộ phận của thuyền chiến thời Nguyễn do Phạm Hoàng Quân sưu tầm và công bố.
Khi phác họa lại lịch sử thuyền chiến Việt Nam, không thể không đối chiếu với các công trình nghiên cứu quốc tế, như “Phác thảo dân tộc học hàng hải Việt Nam” của Piere Paris hoặc “Thuyền buồm Đông Dương” của J. B. Pietri, hoặc “Thuyền buồm Trung Hoa - Đông Dương” của Louis Audemard.
Với nguồn tư liệu phong phú, cách tiếp cận liên ngành kỹ thuật, văn hóa, quân sự, cuốn sách “Thần long kích thủy” ít nhiều làm hài lòng những ai muốn khám phá lịch sử thuyền chiến Việt Nam, từ cách thiết kế cho đến cách vận hành phục vụ sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc thiêng liêng.
