1.jpg)
Thực tình tôi cũng chẳng biết cái tên thời con gái của thím Xeng. Xeng, là tên chú tôi. Bà tôi bảo chú Xeng lấy vợ phải làm đám cưới chạy tang ông tôi chết đột quỵ vì một cơn suy tim. Ngày thím Xeng về nhà chồng chỉ kịp cắp cái nón mê hớt hải chạy bộ ba cây số từ nhà mẹ đẻ về làm dâu chịu tang bố chồng. Thím đã chịu cưới chạy tang, lại vắng mặt cả chú rể. Ngày ấy chú Xeng là bộ đội đóng quân mãi mạn ngược, khi chú nhận được tin dữ về tới nhà thì ông tôi đã nằm dưới mồ. Hai chú thím Xeng dắt nhau ra thắp nén hương lên mộ ông tôi khóc nức nở xin được làm vợ chồng kết tóc se tơ suốt đời. Người ta bảo làm thân con gái phải cưới chạy tang là khổ một đời. Điều này quả đúng với thím Xeng. Chú thím Xeng sống đời vợ chồng có năm ngày thì chú Xeng phải vào Nam chiến đấu và mãi mãi không bao giờ về nữa. Ở nhà thím Xeng sinh được thằng con trai, thím đặt tên là thằng Xèng, nó kém tôi hai tuổi. Năm tôi lên mười, chứng kiến cảnh thím Xeng rũ rượi ngất xỉu trong buổi lễ truy điệu chú Xeng. Chú Xeng đã hy sinh anh dũng trong một trận chiến đấu ác liệt trên chiến trường miền Trung, nơi sau này tôi và Xèng tình nguyện vào Nam chiến đấu trả thù cho chú Xeng. Mười tuổi tôi đã cảm nhận được âm vang bài điếu văn vừa bi ai vừa hào hùng trong buổi lễ truy điệu chú Xeng. Dân làng Đoài thương xót thím Xeng còn trẻ đẹp đã phải chịu sống goá bụa. Thằng Xèng tự hào với lũ trẻ làng Đoài có người bố là liệt sĩ. Tôi cũng thơm lây là anh họ thằng Xèng. Suốt thời niên thiếu, tôi và Xèng sống trong kiêu hãnh về niềm vinh quang của chú Xeng. Không biết thím Xeng có hiểu nỗi niềm kiêu hãnh của tôi và thằng Xèng, dám bất chấp dư luận quan hệ với lão Ngọc mới ở Tân Thế Giới về. Dân làng kháo nhau lão Ngọc già rồi vẫn chưa vợ. Có lẽ ở bên Tân Thế Giới khó lấy vợ nên lão Ngọc mới xin về nước. Có người lại bảo lão Ngọc là Việt kiều có lòng yêu nước, nghe theo tiếng gọi của Đảng tình nguyện trở về xây dựng quê hương đất nước giàu mạnh. Chú Xeng hy sinh mà thím Xeng vẫn đẹp như gái mười tám đôi mươi. Dáng thì thanh tú, da trắng mịn màng và đặc biệt, đôi mắt thím Xeng đen thăm thẳm. Thím mê mẩn yêu chú Xeng và chịu làm đám cưới chạy tang cũng bởi chú Xeng luôn là thần tượng của đám con gái trong làng: Đẹp trai, hào hoa quân tử. Và bây giờ, thím Xeng bỗng dưng lại đi mê lão Ngọc thì cũng lấy làm lạ.
Lão Ngọc Tân Thế Giới tự tin bước vào nhà thím Xeng hào phóng chia kẹo cho lũ trẻ. Thím Xeng cười mãn nguyện. Tôi và thằng Xèng rất ghét lão Ngọc nhưng không đủ can đảm từ chối những chiếc kẹo thơm ngon bọc giấy bóng kính xanh đỏ tím vàng của lão hấp dẫn lạ kỳ. Chúng tôi ngẩn ngơ nhìn bóng thím Xeng và lão Ngọc Tân Thế Giới khuất sau ngưỡng cửa. Ăn hết kẹo lão Ngọc cho mà tôi và thằng Xèng vẫn ấm ức trong lòng. Mụ Nhồi chuyên ngồi lê mách lẻo dẩu môi lên mỉa mai:
- Mẹ Xeng mày mê tít thò cái lão Tân Thế Giới lắm tiền nhiều của nên bữa nay bỏ việc hợp tác ở nhà hú hí với nhau.
Thằng Xèng kéo tôi chạy về nhà. Tôi và Xèng rón rén vòng ra bụi chuối sau nhà nhòm qua khe cửa sổ nhìn trộm thím Xeng và lão Ngọc. Tôi và thằng Xèng thở phào khi thấy thím Xeng kiêu hãnh ngồi trước lão Ngọc. Giọng thím lạnh lùng:
- Ở bên ấy sung sướng tại sao ông lại về nước?
- Đi lâu ngày nhớ quê hương nên tôi về mong tìm được người tri kỷ trăm năm. Nếu Xeng đồng ý lấy tôi, chúng ta sẽ làm đám cưới?
- Những năm tháng ở bên ấy ông làm công việc gì? Thím Xeng vẫn lạnh lùng tra hỏi, lão Ngọc tỏ ra chân thành:
- Tôi làm đủ mọi việc, sửa chữa đồng hồ, chụp ảnh.
- Ông đã quan hệ với những ai? Những tổ chức nào?
- Em tra khảo như thể tôi là gián điệp!
- Tôi là vợ liệt sĩ, lấy ông, tôi sẽ mất hết quyền lợi chính trị.
- Cái chính là em có yêu tôi không?
- Lấy ông, người ta sẽ bảo tôi tham giàu.
- Nghĩa là em muốn tôi phải nghèo?...
Tạm yên tâm về lập trường quan điểm vững vàng của thím Xeng, tôi và thằng Xèng không đủ kiên nhẫn nghe hết câu chuyện ngớ ngẩn của người lớn. Đến tối, tôi và Xèng đang tập trận giả bên đống rơm thì tình cờ phát hiện có bóng người đàn ông lẻn vào trong nhà. Thím Xeng ngó nghiêng xung quanh thấy yên tĩnh thì khép kín hai cánh cửa. Tôi và Xèng ngờ lão Ngọc Tân Thế Giới lại mò vào nhà với thím Xeng. Thằng Xèng lại kéo tôi ra khóm chuối sau nhà thám thính lão Ngọc. Điều làm tôi và Xèng bất ngờ nhận ra người đàn ông lẻn vào nhà không phải lão Ngọc Tân Thế Giới. Dưới ngọn đèn dầu lập loè, người đàn ông ngồi xoay lưng về phía chúng tôi nên không nhìn rõ mặt. Thím Xeng khóc nức nở. Người đàn ông gay gắt:
- Tôi giữ là giữ cho cô. Cô không được sa ngã trước lão Ngọc. Tổ chức giao nhiệm vụ cho chỉ theo dõi xác định xem hắn là đối tượng nào chứ không phải để cô tìm hiểu và yêu hắn.
- Thực tình tôi không phát hiện ông Ngọc có gì mờ ám. Thím Xeng thanh minh. Ở bên ấy ông ta thân một mình nên muốn về nước chứ không hề có âm mưu gì.
- Cô bị bùa mê thuốc lú của hắn ta rồi. Nếu không thương yêu cô, tôi đã đưa chuyện này ra kiểm điểm cô trước chi bộ. Thậm chí còn khai trừ cô ra khỏi Đảng vì quan hệ với phần tử bị nghi vấn.
- Nhưng em sợ quan hệ của chúng ta cứ mãi thế này, trước sau sẽ bị phát hiện.
- Trước kia sao cô không sợ? Từ ngày cái thằng phản động Tân Thế Giới nó về nên cô mới thay lòng đổi dạ với tôi. Từ nay tôi cấm cửa, không cho cô tiếp thằng Ngọc Tân Thế Giới.
Người đàn ông nói và thổi phụt ngọn đèn, cả gian nhà tối bưng trước mắt tôi và Xèng. Tiếng người đàn ông dịu lại:
- Thôi nín đi! Đừng khóc nữa, anh yêu em thực lòng mà…
Sau đêm ấy, một năm sau thím Xeng đã sinh được một bé gái, thím đặt tên nó là Mơ. Có lẽ suốt cuộc đời thím Xeng luôn mơ ước một mái ấm gia đình hạnh phúc. Tôi đoán cái Mơ chính là con của người đàn ông bí mật ấy. Mơ lớn lên lấm láp, cô đơn không có bố. Mơ được tôi và Xèng che chở suốt quãng đời thơ ấu. Đồng đất làng Đoài là nơi đầy ắp kỷ niệm giữa tôi và Mơ. Mơ theo tôi đi bắt cua mò hến để thím Xeng nấu canh mồng tơi. Chiều đến, Mơ vẫn theo tôi và Xèng ra sông mê mải lặn ngụp tới tối mịt mới về. Lúc đầu tôi còn phải dạy Mơ tập bơi, sau Mơ bơi lặn còn giỏi hơn cả lũ con trai làng Đoài. Đêm đến trong giấc ngủ chập chờn của tôi đã xuất hiện bóng hình con gái với làn da mịn màng và nụ cười tươi rói sáng lên trong ánh mắt trong veo của Mơ. Mơ đã phát hiện ra ánh mắt khát khao của tôi nhìn Mơ. Sức cuốn hút diệu kỳ của cặp vú non mới nhú lên trong lớp áo ướt in rõ làn da trắng huyền ảo của Mơ đã khiến tôi luôn rạo rực. Mơ cười long lanh đôi má lúm đồng tiền. Mơ thách tôi có dám vượt ra ngoài sông Cái bơi thi, thử sức mình? Tôi háo hức chạy theo Mơ vượt qua bờ đê ra sông Cái. Dòng sông Cái mênh mông rộng gấp mười lần sông Đình. Gió lăn tăn gợn sóng. Tôi vờ bơi chậm lại cho Mơ vượt lên. Tôi nhìn Mơ bơi chấp chới trước mặt như con gái Thủy Thần. Gần sang bờ bên kia, tôi rướn người bơi vượt lên trước Mơ. Nụ cười của Mơ sáng loá cả mặt sông. Tôi nghe Mơ thốt lên: “Đợi em với! Em sắp chết đây này!”. Tiếng Mơ vang vọng xao động cả khoảng trời chiều. Nắng lấp loá theo những con sóng lăn tăn trên mặt sông. Tôi quay lại, Mơ bỗng biến mất tăm khỏi mặt nước. Tôi hoảng hồn sợ Mơ bị chuột rút. Những câu chuyện ba ba thuồng luồng và Diêm Vương hay bắt con gái đẹp bà kể tôi nghe bao lần chợt loé lên trong tôi. Tôi quên mình lao tới lặn ngụp nhào lộn trong dòng nước, mê mải tìm cứu Mơ thoát khỏi hiểm nguy. Tôi mở mắt nhìn trong dòng nước mênh mông một màu hồng hồng huyền ảo như trong cung vua Thủy Tề. Chợt có một luồng điện mạnh chạy qua khi tay tôi chạm vào làn da mát lạnh của Mơ. Tôi túm tóc lôi Mơ lên khỏi mặt nước kéo Mơ vào bờ. Như có một sức mạnh thiên thần, tôi bế thốc Mơ đặt lên vệ cỏ bên sông. Đồng đất nhuộm hồng phù sa ngập tràn nắng và gió.
Bất chợt Mơ mở bừng đôi mắt cười lũng đôi má lúm đồng tiền. Mơ đã cố tình trêu tôi. Tấm thân con gái mỡ màng trắng loá trong mắt tôi. Hai cánh tay mềm mại của Mơ quấn quýt quàng lên cổ tôi. Bàn tay tôi run rẩychạm vào trái cấm phập phồng trong ngực áo Mơ. Đất trời chao đảo, tôi bay bổng phiêu du. Lần đầu tiên tôi cảm nhận sức trai rần rật khi nụ hôn của Mơ chạm vào môi tôi. Tôi rạo rực trong cơn hưng phấn tột cùng, cơ thể tôi ứa ra thứ tinh khí trơn nhẫy của thằng con trai mới lớn. Toàn thân tôi tan biến trong vòng tay Mơ. Tiếng Mơ khẽ thốt lên nghe âm vang đồng đất quê nhà:
- U em bảo hai anh em mình lấy nhau được.
Đúng vậy, tôi biết rõ Mơ là con của người đàn ông bí mật của thím Xeng đêm nào. Người đàn ông bí mật ấy không dính dáng đến họ hàng nhà tôi. Phút giây rạo rực tuổi mới lớn ám ảnh suốt quãng đời lính chiến của tôi. Ngày tôi và Xèng đi bộ đội vào Nam chiến đấu, phút cuối chia tay, Mơ thì thào vào tai tôi:
- Em sẽ chờ ngày được làm vợ anh.
Sau giải phóng tôi từ chiến trường về, được biết Xèng đã hy sinh, thím Xeng phải bỏ nhà chồng về làm vợ lão Ngọc Tân Thế Giới. Gian nhà của vợ chồng thím Xeng nằm trên mảnh đất gia tộc nhà tôi bỏ hoang lạnh bao năm mốc meo không người ở. Thím Xeng không còn được thờ phượng hương khói chú Xeng và thằng Xèng bởi thím đã rẽ bước sang ngang làm vợ lão Tân Thế Giới. Tôi ngậm ngùi đến nhà lão Ngọc thăm thím Xeng. Mái tóc thím đã ngả mầu sương. Lão Ngọc Tân Thế giới tung tẩy là vậy, nay nom lòng khòng già sụ. Lão thực sự phải nhờ cậy vào chiếc ba toong mới bước đi được.
Tôi nhớ lại những gói kẹo của lão từ ngày đi lại với thím Xeng, dân làng lại nhìn lão Ngọc bằng ánh mắt dè chừng. Lão Ngọc hết bị công an xã đến chính quyền huyện gọi lên lục vấn. Nhất là ông Huấn, Phó chủ tịch huyện, luôn có “chân tay” theo dõi từng bước đi của lão. Lão ngơ ngác khi nghe ông phó chủ tịch huyện nghiêm giọng vặn hỏi:
- Ông có biết chúng tôi gọi ông lên đây về việc gì không?
- Lại chuyện tôi yêu cô Xeng chứ gì. Lão Ngọc vô tư cười hở cả hai chiếc răng vàng choé.
- Ông đã ăn nằm với cô Xeng mấy lần?
- Chưa lần nào!
- Tối qua ông tha thẩn ra bờ sông làm gì?
- Tôi đi dạo mát! Trăng đồng quê thật tuyệt vời.
- Ông rõ khéo chống chế. Cả nước đang phải gồng mình lên đánh Mỹ, ông lại thảnh thơi ngắm trăng. Ông không qua mắt chúng tôi được đâu. Ông hãy trả lời nghiêm túc lời tôi hỏi đây. Chúng tôi biết chắc chắn ông về nước là để hoạt động gián điệp.
- Tôi già lão còn gián điệp, tình báo với ai! Tôi đã nói rồi, nghe theo tiếng gọi của Đảng, Nhà nước, tôi về xây dựng quê hương.
- Có người đã phát hiện tối qua ngoài bờ sông ông mang theo máy bộ đàm truyền tin.
- Không phải bộ đàm truyền tin. Rõ khổ! Đó là cái đài rađiô để tôi nghe tin tức thời sự.
- Ông lại chống chế rồi. Chúng tôi biết rõ mấy lần ông mặc áo trắng quần trắng vẩn vơ ra cống Linh làm mục tiêu cho địch ném bom.
Lão Ngọc buồn rầu ra về tiếc ngẩn tiếc ngơ phải đem nhuộm những bộ áo quần trắng tinh thành mầu nâu thẫm để đề phòng lão làm mục tiêu cho địch ném bom. Lão Ngọc thực sự thấy mình bị oan ức mà không có cách nào thanh minh. Cũng may lão còn có thím Xeng hiểu và thông cảm giải thích cho lão rằng thì là hoàn cảnh thời chiến, mọi người dân phải có tinh thần đề cao cảnh giác cao độ trước mọi âm mưu thâm độc của địch…
Câu chuyện lão Ngọc kể, giờ đã đi vào dĩ vãng. Thím Xeng nhìn tôi tủi hờn. Thím khóc âm thầm trong lòng:
- Cháu được về mà thằng Xèng và chú Xeng cháu mãi mãi chẳng bao giờ về nữa rồi.
- Em Mơ thế nào rồi thím?
- Cháu về muộn, nó đi lấy chồng mất rồi. Thím Xeng ôm chầm lấy tôi khóc tu lên. Ông trời không thương thím đã để bố nó dụ ra thành phố mất rồi. Thành phố phù hoa đã khiến nó quên đồng đất lam lũ làng Đoài mình. Đã lâu lắm nó không về thăm thím.
Tôi bồi hồi ra thành phố tìm Mơ. Lạc lõng giữa chốn thị thành sôi động, tôi lần theo địa chỉ thím Xeng cho tìm ra nhà Mơ. Nhận ra bóng Mơ thấp thoáng trong khuôn viên ngôi biệt thự sang trọng, tôi run rẩy nép mình đứng lặng bên cánh cổng sơn mầu xanh rêu, không dám bấm chuông. Không nhìn thấy tôi ngoài cổng, Mơ đưa tay buộc túm ngược mớ tóc bằng chiếc khăn xanh, xắn cao tay áo sửa soạn xà phòng, bàn chải tắm cho con chó bên vòi nước cạnh bồn hoa trước cửa. Con chó Tây to lừng lững như con bê xù bộ lông vàng óng rùng mình một cái, bọt nước xà phòng bắn tung toé cả vào mặt Mơ. Mơ ân cần chăm sóc cho chó, còn mẹ mình thì bỏ mặc ở làng cho lão Ngọc. Nghĩ thân phận thím Xeng ở nhà, lòng tôi se lại. Tôi giật mình, thấy chiếc xe đỗ xịch trước cổng nơi tôi vừa đứng. Bóng Mơ chấp chới chạy ra mở cổng. Người đàn ông bệ vệ cắp cặp từ trong xe bước ra, tôi không rõ ông ta là chồng Mơ hay là người đàn ông bí mật của thím Xeng năm nào.
Tôi ra cửa hàng bách hoá mua một chiếc khăn len cho thím Xeng về nói là quà của Mơ gửi để an lòng thím Xeng. Tôi nghe lời thím Xeng cưới cô Quýt xóm Chùa làm vợ. Quýt năm nay mới tròn hai mươi tuổi, học hành lỡ dở ở nhà làm ruộng. Trong cơn hưng phấn bởi vòng tay Quýt, tôi lại hình dung ra nụ hôn đầu tiên của Mơ bên bờ sông Cái năm nào. Nụ hôn của Mơ ám ảnh suốt quãng đời quân ngũ của tôi. Tôi rùng mình, một dòng tinh khí ứa ra làm cơ thể tôi bỗng như tan rữa. Tôi hẫng hụt không còn chút xíu sức lực đàn ông. Quýt ngỡ ngàng không hiểu chuyện gì xảy ra với tôi. Nàng Thị Mầu trổ hết tài năng nghệ thuật diễn xuất trên cái giường hạnh phúc để gây hưng phấn.
- Bữa nay anh mệt quá đấy thôi. Tối mai em sang cái Bưởi mượn cuốn băng xếch chúng mình cùng xem là ôkê liền.
Quýt nói tưng tửng. Tôi gai người vùng khỏi nàng thị Mầu chạy ra ngoài trời đêm. Bầu trời đầy sao. Mơ giờ này đang ở bên chồng cách xa tôi vời vợi. Đêm tân hôn mà lòng tôi cô đơn. Tôi chẳng rõ mình đi tìm kiếm điều gì. Tôi lang thang trên cánh đồng mơ tưởng tới bầu trời cao xanh vời vợi. Tôi leo qua bờ đê nhìn dòng sông Cái mênh mang. Những ngôi sao líu ríu chìm sâu dưới dòng nước. Bóng Mơ đang chới với trên dòng sông như đang bị ba ba thuồng luồng bắt. Tôi lao xuống dòng sông cuống cuồng lặn ngụp tìm Mơ trong điên loạn…
Tôi phải nằm viện một tháng. Bác sĩ bảo tôi bị suy nhược thần kinh. Mấy cha thợ cày lại bảo: con vợ mày khoẻ quá nó hút hết tinh lực.
Tôi sống vật vờ cho đến ngày nghe tin thím Xeng mất. Tôi chạy như bay tới nhà thím Xeng. Lão Ngọc Tân Thế Giới đã quá già yếu không còn lo được gì cho đám tang thím Xeng. Lão Ngọc cũng chỉ được cái mẽ bề ngoài hào hoa. Có lẽ từ ngày lấy thím Xeng về làm vợ, lão Ngọc cũng chẳng còn hơi sức làm thằng đàn ông. Bao năm lấy thím Xeng mà hai người không có được mụn con. Mọi thủ tục tang lễ, xóm làng lo. Họ hàng nhà tôi dửng dưng với thím Xeng bởi thím đã không ở vậy thờ chồng thờ con là chú Xeng và thằng Xèng. Tôi cuống cuồng, thím Xeng mất, Mơ lại không biết mà về nhìn mặt mẹ. Tôi hớt hải ra thành phố báo tin để Mơ biết tin dữ. Người mẹ đẻ ra mình mà sao Mơ có thể thờ ơ đến vậy. Lần này thì tôi không còn ngại ngần khi đứng trước cánh cổng ngôi biệt thự sang trọng nhà chồng Mơ. Tôi nhấn vào cái nút hồng hồng trên trụ cổng, tiếng chuông bính boong, bính boong ngân vang. Con chó Tây có bộ lông vàng óng xông ra chồm lêm gầm gừ bên trong cánh cổng. Mơ chạy ra sững sờ nhìn tôi. Tôi nói lạc cả giọng:
- Mơ ơi về đi, thím Xeng chết rồi!
- Mơ ngất xỉu bên cánh cổng. Con chó ngỡ tôi đã giết chết Mơ, nó lồng lộn sủa lên âm thanh rờn rợn. Tôi gào lên kêu cứu. Người đàn ông bệ vệ từ trong nhà lững thững bước ra sầm mặt giận dữ không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Tiếng tôi thoảng trong không gian tĩnh lặng:
- Tôi ở làng Đoài, ra báo tin thím Xeng đã chết.
- Anh lầm nhà rồi, ở đây không có thím xeng chú xu nào hết.
- Người đàn ông lạnh lùng. Mơ như bừng tỉnh vùng dậy:
- Thưa ông chủ, anh ấy không lầm đâu, anh ấy ở quê ra báo tin mẹ con đã mất. Con lạy ông chủ, mẹ con đã chết rồi, con xin ông chủ về nhà ít ngày rồi con lại ra.
Người đàn ông hiểu ra mọi chuyện lững thững quay vào.
- Anh đợi em chút xíu, em vào lấy tiền công của ông chủ rồi ra ngay.
Tôi nhìn theo bóng Mơ cuống cuồng mất hút trong ngôi biệt thự sang trọng. Tôi kinh hoàng nhận ra lỗi lầm to lớn của mình. Đây không phải nhà chồng Mơ. Trong ngôi biệt thự sang trọng này Mơ chỉ là con ở. Tôi chống chếnh đưa Mơ về làng Đoài. Mơ không hề biết tôi cưới vợ. Mơ thanh minh hoàn cảnh khốn khó của mình nên không về thăm mẹ được. Trước khi nhận làm người giúp việc, ông chủ bắt Mơ ký hợp đồng không được quan hệ với bất kỳ ai. Ông ấy chỉ nhận những ai không chồng không con. Những người không chồng không con mới toàn tâm toàn ý phục vụ gia đình ông ta.
- Em vẫn chưa lấy chồng sao?
- Anh coi em là đứa bạc tình vậy ư.
- Thím Xeng lại bảo em đã đi lấy chồng?
- Em phải nói dối ra thành phố lấy chồng, mẹ mới cho em đi chứ. Ở nhà quê nói đi làm người ở họ xem thường lắm. Dù có đi đâu em vẫn tin có ngày anh về. Em đã để địa chỉ của em ở nhà cho mẹ để anh về thì ra thành phố tìm em đấy thôi.
Tôi xót xa nghĩ mãi về cái đám cưới vội vàng của tôi với nàng Thị Mầu xóm Chùa.
Suốt quãng đường về nhà, Mơ khóc tấm tức. Mơ thương mẹ một đời vất vả. Tôi bàng hoàng hỏi cha Mơ là ai. Lâu nay tôi vẫn đinh ninh người đàn ông bí mật của thím Xeng chính là cha Mơ. Suốt chặng đường về nhà, Mơ nói nhiều về mẹ, về người đàn ông đã đẻ ra Mơ.
Trước thời gian lão Ngọc Tân Thế Giới chưa về, tôi biết thím Xeng còn là người phụ nữ vừa đẹp người đẹp nết nhất hàng huyện. Người ta tôn vinh thím đi báo cáo điển hình khắp huyện gương người phụ nữ có đức tính hy sinh cao cả và lòng thuỷ chung thờ chồng, đảm đang nuôi con giỏi. Bây giờ nghe Mơ kể tôi mới hình dung ra thím Xeng được vinh dự ấy cũng là do cái người đàn ông bí mật của thím giúp đỡ. Ông ta giúp đỡ thím Xeng để lén lút đi lại với thím. Đã một lần tôi và thằng Xèng đứng ngoài khóm chuối sau vườn thám thính nhưng chỉ nhìn thấy phía sau lưng ông ta. Hoá ra ông ta lại chính là ông Huấn phó chủ tịch huyện đầy quyền uy đã có vợ có con rồi nên phải lén lút với thím Xeng. Ông ta ghen với lão Ngọc Tân Thế Giới nên tìm mọi cách ngăn cản hành hạ lão Ngọc không được lấy thím Xeng.
Ngày anh và anh Xèng vào Nam chiến đấu nên không biết chuyện gì đã xảy ra giữa mẹ em và ông ấy (Mơ nói mà vẫn không chịu gọi người đẻ ra mình là bố). Giọng Mơ phẫn uất. Đúng vào thời kỳ ông ta chạy đua cái chức chủ tịch huyện thì bị phe đối kháng tổ chức bắt quả tang ông ta ăn nằm với mẹ em. Mẹ em trở thành nạn nhân ê chề nhục nhã trước mọi mưu toan chức quyền của lũ man rợ. Anh không thể tưởng tượng nổi lũ người xông vào nhà em bắt trói cả mẹ em và ông ta đang còn trần trụi trên giường. Chúng phải giữ chứng cứ hiện trường nên không cho hai người mặc quần áo. Chúng sung sướng vừa lập biên bản vừa nhìn hau háu thân thể loã lồ của mẹ em. Cuối cùng ông ta bị mất chức, mẹ em bị khai trừ Đảng. Ông ta mất chức cũng quay ra oán hận mẹ em. Vợ ông ta còn lu loa nguyền rủa mẹ em là người đàn bà ma quái, sát chồng, sát con. Ai dính vào mẹ em đều bị tai hoạ. Rõ khốn nạn! Nói thế hoá ra tất cả những người đàn bà có chồng con hy sinh trên chiến trường đều là người sát chồng sát con sao? Em căm thù ông ta. Cho dù ông ta là bố đẻ ra em. Khi mẹ em về ở với ông Ngọc Tân Thế Giới, em thương mẹ nhưng không sao chịu cảnh người đời nhìn mẹ em bằng ánh mắt khinh bỉ. Cuối cùng em phải nói dối mẹ ra thành phố với bố đẻ. Em đã biên thư về nói em đã lấy chồng để mẹ yên lòng. Em bảo vì gia đình ông ta không muốn mẹ có mặt trong ngày cưới của em nên mẹ không nên ra dự đám cưới làm gì. Vậy là mẹ đã yên lòng nhắm mắt tưởng con gái mẹ đã có chồng. Giọng Mơ nghẹn ngào.
Tôi và Mơ về đến đầu làng đã nghe tiếng kèn đám ma tru lên ai oán. Mơ lao vào phủ phục bên quan tài mẹ khóc. Tiếng khóc của Mơ nấc lên đơn độc. Lão Ngọc ngơ ngẩn không hiểu chuyện gì đang diễn ra. Lão không còn đủ minh mẫn nhận biết cuộc đời nữa rồi. Đứng trước quan tài thím Xeng, mọi người cứ tiếc thương cho thím đã không biết giữ gìn tiết hạnh thờ chồng thờ con rẽ bước sang ngang với lão Ngọc Tân Thế Giới nên đám tang thím mới tẻ lạnh thế này. Về với lão Ngọc Tân Thế Giới, thím Xeng đã để mất đi quyền lợi vẻ vang của một người vợ, người mẹ liệt sĩ.
Tôi bước theo sau Mơ cùng đoàn người leo lên con đê đưa quan tài thím Xeng ra đồng. Gió lồng lộng. Dòng sông Cái mênh mang gợn sóng. Trong tâm tôi và Mơ, thím Xeng vẫn là người vợ, người mẹ liệt sĩ. Chú Xeng vẫn là người chồng hào hoa oai hùng nơi chiến trận của thím. Cho dù thím Xeng có thương lão Ngọc Tân Thế Giới, thím vẫn là người mẹ yêu quí của thằng Xèng. Thằng Xèng vẫn là ngưòi chiến sĩ vẻ vang đã hy sinh anh dũng trên chiến trường. Thế mới biết đường đời gian truân. Phận đời mỏng manh. Tiếng kèn réo rắt, tiếng trống kêu trời đưa thím Xeng về cõi vĩnh hằng.
