Mùa thu đang trải dài trên những cánh đồng lúa Nghệ An. Ở Tân Châu, Yên Thành, Diễn Châu, Quỳnh Lưu, những vùng đất vốn được mệnh danh là “vựa lúa” của bắc miền Trung, lẽ ra đây là mùa của tiếng chim ríu rít, của đàn cò trắng dập dìu trên ruộng đồng, của những khúc nhạc thanh bình mà thiên nhiên ban tặng. Thế nhưng, thay vì tiếng hót trong trẻo, lại vang lên tiếng súng hơi khô khốc, tiếng chim kêu tuyệt vọng, tiếng đập cánh hoảng loạn của những con chim dính bẫy... Với người vô tình, những thanh âm ấy lọt thỏm giữa thinh không.

Mới đây thôi, những ngày đầu tháng 9, trên các cánh đồng ở xã Tân Châu (Nghệ An), cò giả được người ta cắm chi chít để bẫy chim di cư, chim hoang dã. Bức ảnh được nhà báo Đức Hùng ghi lại trong một bài viết về vấn nạn giăng bẫy tận diệt chim trời. Những kẻ săn chim đã biến mùa chim về thành mùa tận diệt. Bẫy giăng la liệt dọc bờ ruộng, ven sông, lưới chăng ken đặc trên đồng cỏ, ao hồ. Từ con sẻ nhỏ đến những đàn cò, đàn vạc, cu gáy… tất cả đều trở thành hàng hóa, thành món khoái khẩu trong các bữa nhậu từ đơn sơ đến thịnh soạn. Có những “chợ chim trời” mọc lên công khai, kẻ mua người bán mặc cả thản nhiên, coi sinh mạng thiên nhiên như một món hàng. Lợi nhuận trước mắt đã khiến người ta quên đi rằng, chim trờilà một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái đồng ruộng, là ký ức và linh hồn của quê hương.

Hệ quả đã hiển hiện và đang âm thầm gặm nhấm. Khi chim trời vắng bóng, côn trùng gây hại mặc sức sinh sôi, mùa màng thêm phần rủi ro. Khi những cánh cò không còn sải rộng trên đồng, hệ cân bằng tự nhiên bị xáo trộn, để lại khoảng trống khó bù đắp. Nguy hiểm hơn, tận diệt chim trời đang gieo vào tâm thức cộng đồng một nếp nghĩ sai lạc: coi việc sát sinh là bình thường, coi cái chết của loài hoang dã là thú vui, là lợi lộc. Những đứa trẻ lớn lên trong cảnh ấy sẽ học được gì ngoài sự vô cảm, lạnh lùng trước sinh mạng xung quanh mình?

Cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ chính quyền, từ những cuộc kiểm tra, xử lý, chặn đứng những điểm nóng giăng lưới, bẫy bắt và buôn bán chim trời. Nhưng luật pháp chỉ có thể chặn tay, không thể chặn lòng. Muốn tận gốc, ngoài luật pháp nghiêm trị thì rất cần khơi dậy nhân tâm. Người bẫy chim chỉ thật sự buông bỏ lưới bẫy, súng săn khi họ hiểu rằng mỗi sinh mạng chim trời cũng run rẩy khát sống như con người. Giết hại một sinh linh để kiếm chút lợi lộc là gieo vào mình hạt giống khổ đau. Nhân quả vốn chẳng bao giờ sai lệch: Gieo sát sinh gặt khổ đau, gieo lòng từ gặt bình an.

Tiếng chim trên đồng ruộng không chỉ là âm thanh tự nhiên mà còn là bản nhạc của quê hương, là hơi thở của ký ức tuổi thơ. Khi bầu trời vắng những tiếng chim, không gian khuyết đi một phần sự sống; khi làng quê mất đi tiếng chim, làng quê như mất đi phần nào hồn vía. Một ngày nào đó, liệu người ta có nhận ra họ tận diệt chim khác nào tận diệt môi trường sống và cơ hội nhận thiện lành của chính mình.

Ngăn chặn tận diệt chim trời không chỉ là việc của chính quyền hay ngành chức năng mà còn là trách nhiệm của mỗi người. Chúng ta muốn trao cho con cháu một bầu trời xanh đầy tiếng chim hót, hay một khoảng không tĩnh lặng, trống trải đến buốt lòng? Câu trả lời nằm trong từng lựa chọn hôm nay: dừng tay hay tiếp tục. Hãy dừng tay, để bầu trời còn giữ được khúc hát của muôn loài, để quê hương còn trong trẻo tiếng chim, và để lòng người còn biết rung động trước sự sống bé nhỏ nhưng thiêng liêng quanh mình.

Bùi Trí Dũng