Hành vi bắt nạt trên mạng xã hội luôn gây ra tổn thương tinh thần cho nạn nhân yếu đuối. Ảnh: TL
Kỹ năng tự vệ bao gồm nhiều yếu tố kết hợp, từ sự hiểu biết, sự xử lý đến sự đề phòng. Kỹ năng tự vệ trong đời sống hàng ngày cần thiết bao nhiêu, thì kỹ năng tự vệ trên mạng xã hội càng cần thiết bấy nhiêu.
Không khó để thấy rằng, mạng xã hội đem tới nhiều tiện ích nhưng cũng tiềm ẩn nhiều mặt trái, mà nổi bật là hiện tượng bắt nạt trên mạng (cyberbullying). Đây không còn là khái niệm xa lạ, mà đang hiện hữu hàng ngày, hàng giờ, âm thầm tác động đến tâm lý, sức khỏe tinh thần và cả cuộc sống thực của hàng triệu người, đặc biệt là giới trẻ. Cho nên kỹ năng tự vệ khi bị bắt nạt trên mạng xã hội là một câu chuyện đáng quan tâm hiện nay.
Bắt nạt trên mạng xã hội được hiểu là hành vi sử dụng các nền tảng công nghệ số để xúc phạm, chế giễu, đe dọa, bôi nhọ danh dự hoặc làm tổn thương người khác. Những hành vi này có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức: bình luận ác ý, tin nhắn đe dọa, chia sẻ thông tin sai sự thật, phát tán hình ảnh riêng tư, ghép ảnh nhạy cảm, hay lập hội nhóm để công kích cá nhân.
So với bắt nạt ngoài đời thực, bắt nạt trên mạng xã hội nguy hiểm hơn vì lan truyền nhanh, khó kiểm soát, ẩn danh dễ dàng. Đồng thời, nạn nhân thường bị cuốn vào cảm giác bị tấn công liên tục, không có nơi nào an toàn để trốn tránh.
Nguyên nhân dẫn đến bắt nạt trên mạng xã hội rất đa dạng. Trước hết là tâm lý ẩn danh, khi nấp sau màn hình, nhiều người cho rằng họ có thể thoải mái buông lời xúc phạm mà không bị ai phát hiện. Thứ hai là áp lực cạnh tranh, ghen tị trong học tập, công việc hay đời sống, dẫn đến hành vi hạ thấp người khác để nâng mình lên. Thứ ba là tâm lý đám đông, một số người không có ác ý lớn, nhưng thấy nhiều người khác tham gia công kích thì cũng hùa theo, để cảm thấy mình thuộc về một tập thể. Ngoài ra, sự thiếu hiểu biết pháp luật và thiếu kỹ năng ứng xử văn minh trên mạng cũng góp phần làm tình trạng này thêm nghiêm trọng.
Hậu quả của bắt nạt trên mạng là vô cùng nặng nề. Nạn nhân có thể rơi vào trạng thái tự ti, lo âu, trầm cảm, cảm thấy bị cô lập, mất niềm tin vào con người. Một số trường hợp nghiêm trọng còn dẫn đến tự làm hại bản thân.
Không ít người mất cơ hội nghề nghiệp vì bị bôi nhọ danh dự, gia đình tan vỡ vì tin đồn thất thiệt. Thậm chí, những lời nói tưởng chừng vô thưởng vô phạt cũng có thể trở thành vết thương tâm lý dai dẳng, ám ảnh cả đời.
Vậy, nếu không may trở thành nạn nhân của bắt nạt trên mạng xã hội, chúng ta cần kỹ năng tự vệ như thế nào?
Thứ nhất, giữ bình tĩnh và không phản ứng bộc phát. Khi bị công kích, nhiều người có xu hướng nổi nóng, đáp trả gay gắt. Tuy nhiên, điều đó chỉ khiến tình hình thêm căng thẳng, thậm chí tạo cơ hội cho kẻ bắt nạt lấy đó làm cái cớ để tiếp tục công kích. Giữ bình tĩnh, suy nghĩ thấu đáo là bước đầu tiên để bảo vệ bản thân.
Thứ hai, không nuôi dưỡng vòng xoáy tiêu cực. Đừng dành thời gian đọc đi đọc lại những bình luận ác ý, cũng đừng tự vấn mình quá mức. Việc này chỉ khiến tâm trạng tồi tệ hơn. Thay vào đó, hãy tập trung vào những mối quan hệ tích cực, tìm sự đồng cảm từ người thân và bạn bè tin tưởng.
Thứ ba, lưu lại bằng chứng. Nếu bị xúc phạm, đe dọa, phát tán thông tin sai sự thật, hãy chụp màn hình, lưu trữ tin nhắn, hoặc sao chép đường link. Những bằng chứng này rất cần thiết khi báo cáo lên nền tảng mạng xã hội hoặc cơ quan chức năng. Trong nhiều trường hợp, bằng chứng rõ ràng là yếu tố quyết định để xử lý kẻ bắt nạt theo quy định pháp luật.
Thứ tư, sử dụng công cụ bảo vệ trên mạng xã hội. Hầu hết các nền tảng hiện nay đều có chức năng chặn (block), ẩn bình luận (hide), báo cáo (report). Đây là cách nhanh chóng để ngăn chặn kẻ bắt nạt tiếp cận và hạn chế tác động của họ. Việc quản lý danh sách bạn bè, thiết lập quyền riêng tư cũng rất quan trọng để bảo vệ thông tin cá nhân.
Thứ năm, tìm kiếm sự hỗ trợ từ người thân và chuyên gia. Đừng nghĩ rằng mình phải chịu đựng một mình. Gia đình, bạn bè, thầy cô, đồng nghiệp có thể là chỗ dựa tinh thần. Nếu cảm thấy quá áp lực, có thể tìm đến các chuyên gia tâm lý, trung tâm tư vấn, hoặc đường dây nóng hỗ trợ. Một cuộc trò chuyện với người hiểu biết có thể giúp tháo gỡ khủng hoảng tinh thần.
Thứ sáu, áp dụng pháp luật nếu cần thiết. Hiện nay ở nước ta, Luật An ninh mạng, Bộ luật Hình sự và Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trên mạng đều có quy định rõ ràng. Người tung tin thất thiệt, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, xâm phạm đời tư đều có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, nạn nhân hoàn toàn có quyền gửi đơn tố cáo đến công an hoặc cơ quan có thẩm quyền để bảo vệ mình.
Bên cạnh việc ứng phó, mỗi cá nhân cũng nên chủ động xây dựng lá chắn tinh thần. Kỹ năng tự vệ tối ưu là kỹ năng quản lý cảm xúc, sự tự tin vào giá trị bản thân, và khả năng phân biệt đâu là lời phê bình mang tính xây dựng, đâu là công kích vô căn cứ. Người có nội lực mạnh thường ít bị tổn thương bởi những lời ác ý. Ngoài ra, phải giữ gìn thông tin cá nhân, hạn chế tranh cãi vô bổ, và không nên phụ thuộc quá nhiều vào sự công nhận từ thế giới ảo.
