‘Kinh tế bạc’ mở lối để Việt Nam vượt thách thức già hóa dân số

Ngày 15/11 tại Hà Nội, Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương phối hợp Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hội đồng Lý luận Trung ương, Tạp chí Cộng sản và Hội Người cao tuổi Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới”.

Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam Nguyễn Thanh Bình cho biết, Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chưa từng có. Đến cuối năm 2025, cả nước sẽ có khoảng 16 triệu người từ 60 tuổi trở lên, tương đương hơn 16% dân số, tăng mạnh so với tỷ lệ 11,9% năm 2019. Nếu xu hướng này tiếp tục, năm 2030, Việt Nam sẽ có 18 triệu người cao tuổi, chiếm khoảng 20% dân số, và đến năm 2036 chính thức bước vào nhóm quốc gia có dân số già.

Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản Hoàng Trung Dũng nhận định, già hóa dân số là xu thế không thể đảo ngược, kéo theo nhiều yêu cầu mới và phức tạp trong định hướng phát triển, tổ chức quản lý và xây dựng mô hình kinh tế - xã hội ở tầm chiến lược. Ông Hoàng Trung Dũng cho rằng các chính sách hiện nay vẫn tập trung nhiều vào an sinh, chăm sóc và hỗ trợ, trong khi chưa khai thác đầy đủ trí tuệ, kinh nghiệm và tiềm năng kinh tế của người cao tuổi.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, trong nền kinh tế bạc, người cao tuổi không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn là lực lượng đóng góp tích cực. Do đó, Việt Nam cần xây dựng chiến lược quốc gia về kinh tế bạc, tích hợp vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; ban hành hệ thống tiêu chuẩn cho sản phẩm, dịch vụ thân thiện với người cao tuổi; xác định mục tiêu cụ thể về tỷ trọng đóng góp của kinh tế bạc.

Theo ông Lê Minh Hoan, cần khai thác tốt nguồn lực tri thức và lao động của người cao tuổi; thiết kế các chương trình việc làm bán thời gian, tư vấn, cố vấn; phát triển mạng lưới “câu lạc bộ tri thức”, “hội quán cao niên” để họ tham gia hướng dẫn, truyền nghề, hỗ trợ khởi nghiệp cho người trẻ. Cùng với đó là cơ chế huy động vốn xã hội hóa, phát triển quỹ hưu trí tự nguyện, ưu đãi thuế cho các đơn vị cung cấp dịch vụ cho người cao tuổi, đẩy mạnh tín dụng đối với các dự án du lịch, y tế, nhà ở thích ứng tuổi già.

Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng cho rằng Việt Nam đang đối mặt “cơn bão già hóa” mạnh mẽ nhất châu Á và thuộc nhóm nhanh nhất thế giới. Ngoài việc tạo áp lực về chăm sóc sức khỏe và an sinh, điều này cũng mở ra cơ hội khai thác nguồn lực nội sinh từ thế hệ đi trước, biến thách thức thành động lực phát triển. Người cao tuổi vì vậy khônggánh nặng” mà là nguồn lực chiến lược.

Ông Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh, phát triển kinh tế bạc không chỉ dừng ở chăm sóc, mà còn là kiến tạo một mô hình xã hội văn minh, nhân văn; xây dựng chính sách dựa trên việc khuyến khích, tôn trọng lựa chọn của người cao tuổi và phát huy trí tuệ, kinh nghiệm của họ.

Đây không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn là vấn đề văn hóa, xã hội và đạo lý. Những giá trị văn hóa phương Đông và truyền thống Việt Nam sẽ tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển của nền kinh tế bạc, trong đó người cao tuổi giữ vai trò trung tâm.

Theo ông Thắng, Việt Nam cần tìm lời giải cho 6 nhóm vấn đề lớn gồm: cách biến kinh tế bạc thành động lực tăng trưởng; cơ chế để người cao tuổi tiếp tục đóng góp hiệu quả và bền vững; ưu tiên phân khúc thị trường nào; mô hình kết hợp giữa giá trị gia đình Việt Nam và chăm sóc hiện đại; cơ chế huy động khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài; cùng giải pháp về nhân lực, hạ tầng và công nghệ.

Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cũng đề nghị hoàn thiện khung pháp lý về kinh tế bạc, bảo đảm điều kiện hình thành thị trường sản phẩm - dịch vụ dành cho người cao tuổi, phát triển nguồn nhân lực và đầu tư hạ tầng, công nghệ số phục vụ xã hội trong kỷ nguyên già hóa dân số.

“Kinh tế bạc, hay còn gọi là ‘kinh tế tóc bạc’, không phải là khái niệm mới trên thế giới, đặc biệt tại những quốc gia đã đi trước trong quá trình già hóa dân số. Tuy nhiên, với Việt Nam, đây vẫn là lĩnh vực mới và nhiều thách thức đòi hỏi cách tiếp cận phù hợp. Điều quan trọng là phải xác định đúng vai trò của người cao tuổi trong nhiệm vụ phát triển kinh tế quốc gia”, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh.