Heo đen, vật nuôi mở hướng thoát nghèo cho đồng bào miền núi

Trong lần về Canh Tiến, làng vùng sâu của xã Canh Vinh (tỉnh Gia Lai) để tìm hiểu cuộc sống của ngươi dân ở đây. Tìm gặp ông Phạm Đình Ngọc, một trong những hộ người Kinh hiếm hoi ở phường Bình Định (Gia Lai) lên Canh Tiến lập nghiệp, trong lúc đang ngồi trò chuyện với ông Ngọc ở nhà sau, tôi “dán mắt” vào mấy con heo da đen tuyền, tướng nhỏ thó, bụng ỏng đứng gặm mấy cây chuối ngoài bìa rừng.

Thấy tôi nhìn mấy con heo với vẻ lạ lẫm, ông Ngọc hào hứng đưa chúng vào câu chuyện, ông kể: Chiếm gần hết dân số của làng Canh Tiến là đồng bào Bana và Chăm. Kế sinh nhai của bà con trong làng chủ yếu là nhận khoán quản lý, bảo vệ rừng tự nhiên và chăn nuôi. Từ làng Canh Tiến về miền xuôi không có đường giao thông, phải đi ghe trên mặt hồ Núi Một mới ra đến xã Nhơn Tân (thị xã An Nhơn, Bình Định cũ), nay là xã An Nhơn Tây (Gia Lai), nuôi bò thì không thể vận chuyển chúng đi tiêu thụ bằng ghe, nên người làng chỉ nuôi heo. Mà nuôi heo ở đây chỉ có giống heo đen, là giống heo bản địa nên nó thích ứng được với điều kiện khí hậu khắc nghiệt của miền núi.

“Nhập gia tùy tục ông à, vợ chồng tôi lên định cư đây làm ăn, mở tiệm tạp hóa nho nhỏ cung ứng các mặt hàng thiết yếu cho bà con. Để cải thiện đời sống, tôi nuôi thêm mấy con heo đen, chúng còn có tên gọi là heo đồng bào, loài heo này nuôi đến mấy chúng cũng chỉ đạt trọng lượng chừng ấy, không thể to hơn, nhưng bán có giá gấp mấy lần con heo trắng ở miền xuôi”, ông Ngọc cho hay.

Đến khi về xã Bok Tới (huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định cũ), nay là xã Kim Sơn (Gia Lai), chúng tôi mới thấy con heo đen thực sự mang ý nghĩa “mở hướng giảm nghèo” cho đồng bào dân tộc tại địa phương này. Xã Bok Tới khi ấy có 531 hộ dân với 1.830 nhân khẩu. Thế nhưng trong đó chỉ có 1 hộ người Kinh với 3 nhân khẩu, còn lại chiếm phần lớn là dân tộc Bana, một số ít là đồng bào Hrê, Chăm.

Phong trào nuôi heo đen ở Bok Tới không do người dân tự phát, mà được chính quyền địa phương thực hiện từ chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Con giống heo đen được chính quyền địa phương hợp đồng với Công ty TNHH Tổng hợp Việt Tiến ở xã Ân Tường (Gia Lai) cung cấp cho người dân.

“Con giống heo đen được chúng tôi chọn mua từ những hộ nuôi tại địa phương, toàn là heo cái, heo có trọng lượng từ 12-15kg/con, có độ đồng đều cao, chuẩn heo đen bản địa. Mua heo giống tại địa phương sau này người nuôi dễ chăm sóc, vì chúng đã quen với khí hậu, thổ nhưỡng ở đây, mua heo nơi khác về heo dễ bị sốc nước, lại lo dịch bệnh. Heo chúng tôi mua về được tiêm đầy đủ 4 mũi vaccine, sau 21 ngày mới cấp cho dân”, anh Nguyễn Văn Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Tổng hợp Việt Tiến chia sẻ.

Trong phát triển chăn nuôi heo đen giúp đồng bào miền núi giảm nghèo, người dân không chỉ được cấp heo giống mà còn được hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi để mang lại hiệu quả cao nhất.

Một lần được chứng kiến buổi cấp con giống heo đen cho bà con Bok Tới, mỗi hộ 3 con, chúng tôi thấy anh Nguyễn Văn Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Tổng hợp Việt Tiến, doanh nghiệp chuyên cung cấp giống heo đen cho các dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hướng dẫn bà con cách chăm sóc ban đầu khi mới đưa heo giống về.

Sau khi cấp heo, anh Tiến tập họp bà con, tỉ mẩn hướng dẫn bà con trộn các loại thuốc tụ huyết trùng, tiêu chảy và vitamin C vào thức ăn cho heo ăn thường xuyên để heo tăng sức đề kháng. Riêng ngày đầu tiên đưa heo giống về chuồng, anh Tiến khuyến cáo bà con đừng cho heo ăn uống vội, qua ngày hôm sau mới cho ăn một ít, qua hôm sau nữa cho ăn tăng lên một chút. Sau 5 ngày về chuồng mới, khi heo đã thuần mới cho ăn no bình thường. Anh Tiến đặc biệt nhắc nhở bà con đừng thả rông heo như trước đây mà cần làm chuồng để nuôi nhốt, nhằm tránh heo bị lây dịch bệnh từ môi trường bên ngoài, heo sẽ phát triển ổn định hơn.

“Trước khi dịch tả heo bùng phát trên địa bàn, giá heo đen chỉ có 120.000đ/kg hơi, hiện nay đã tăng đến gần 150.000đ/kg”, anh Nguyễn Văn Tiến cho hay.

Ở huyện miền núi An Lão (tỉnh Bình Định cũ), con heo đen được xem là vật nuôi chủ lực của đồng bào các xã vùng cao, nên ngành chức năng ở đây đã phối hợp với Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện đào tạo cho người dân các địa phương vùng sâu, vùng xa nghề nuôi heo đen.

Theo chị Đinh Thị Phúc ở xã An Trung (huyện An Lão cũ), nay là xã An Vinh (Gia Lai), giá trị của heo đen luôn cao hơn các giống heo khác, nuôi 1 con heo đen khoảng 9 tháng bà con bán được 4-5 triệu đồng. Một năm nuôi mấy lứa heo mỗi hộ kiếm được 40-50 triệu đồng.

“Heo đen không tăng trọng nhanh và to lớn như heo nuôi ở miền xuôi, nhưng giá trị của chúng rất cao, vì chất lượng thịt ngon và được thị trường thu mua rất mạnh”, chị Đinh Thị Phúc cho hay.

Cũng theo chị Phúc, nuôi heo đen không cho ăn cám công nghiệp như heo nuôi ở miền xuôi, chúng chỉ được cho ăn các loại phụ phẩm nông nghiệp nên chi phí đầu vào thấp, thịt rất chất lượng. Là giống heo bản địa nên heo đen đã thích ứng với thời tiết, khí hậu tại địa phương, lại có sức đề kháng cao nên chống chọi với dịch bệnh rất tốt.