Kho Mường đổi thay từ du lịch cộng đồng: Hướng giảm nghèo bền vững

Ẩn mình sâu trong thung lũng Pù Luông, bản Kho Mường, xã Pù Luông, huyện Bá Thước cũ, nay là xã Pù Luông, tỉnh Thanh hóa từng là một trong những bản đặc biệt khó khăn của vùng đệm Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông. Địa hình núi cao bao bọc, giao thông cách trở khiến bản làng gần như tách biệt với bên ngoài. Cuộc sống người dân chủ yếu dựa vào nương rẫy, thu nhập thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao và ít cơ hội tiếp cận các sinh kế mới.

Vài năm trở lại đây, Kho Mường đã có bước chuyển mình rõ nét. Nhờ định hướng phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn thiên nhiên và văn hóa dân tộc Thái, bản làng nhỏ với 64 hộ dân đang dần thoát khỏi cảnh nghèo, mở ra hướng phát triển bền vững, lâu dài.

Du lịch cộng đồng mở lối sinh kế mới

Kho Mường cách trung tâm xã khoảng 7 km. Con đường vào bản quanh co theo sườn núi, nhiều đoạn dốc cao nhưng bù lại là cảnh quan còn nguyên sơ: ruộng bậc thang trải dài, suối đá róc rách, những nếp nhà sàn truyền thống ẩn hiện trong mây núi. Chính vẻ đẹp tự nhiên cùng không gian văn hóa đặc sắc của người Thái đã trở thành nền tảng để địa phương lựa chọn phát triển du lịch cộng đồng.

Trước năm 2020, sinh kế của người dân chủ yếu dựa vào trồng lúa, ngô, sắn và chăn nuôi nhỏ lẻ. Do phụ thuộc nhiều vào thời tiết và thị trường, thu nhập bấp bênh, nhiều hộ rơi vào diện nghèo kéo dài. Nhận thấy tiềm năng du lịch, chính quyền địa phương đã xác định đây là hướng đi phù hợp để vừa tạo việc làm, tăng thu nhập, vừa bảo tồn giá trị bản địa.

Ngày 27/10/2020, UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt Dự án “Xây dựng mô hình điểm du lịch cộng đồng bản Kho Mường”. Dự án hướng tới xây dựng Kho Mường thành điểm đến đặc trưng của vùng Pù Luông, đủ sức cạnh tranh với các điểm du lịch cộng đồng khác, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Theo quy hoạch, đến năm 2025, Kho Mường dự kiến đón khoảng 7.300 lượt khách, tăng lên gần 9.300 lượt vào năm 2030. Doanh thu từ du lịch ước đạt gần 7 tỷ đồng năm 2025 và hơn 14 tỷ đồng vào năm 2030, tạo việc làm thường xuyên cho hàng chục lao động địa phương.

Song song với phát triển du lịch, các điều kiện sống của người dân cũng được cải thiện. Hạ tầng giao thông nội bản được nâng cấp, 100% hộ dân được sử dụng nước hợp vệ sinh, công tác thu gom rác thải được tổ chức thường xuyên, góp phần nâng cao chất lượng môi trường sống và hình ảnh điểm đến.

Giảm nghèo từ bảo tồn thiên nhiên, văn hóa

Một trong những điểm nhấn của Kho Mường là hang Dơi - hang động tự nhiên hình thành từ hàng trăm triệu năm trước, nơi cư trú của nhiều loài dơi. Sau khi được các nhà khoa học khảo sát, hang Dơi nhanh chóng trở thành điểm tham quan hấp dẫn, đặc biệt với du khách quốc tế yêu thích khám phá thiên nhiên.

Cùng với cảnh quan, đời sống văn hóa của người Thái được xem là “tài nguyên mềm” quý giá. Các điệu múa, làn điệu dân ca, phong tục sinh hoạt truyền thống được phục dựng và đưa vào phục vụ du lịch. Nhiều hộ dân cải tạo nhà sàn làm homestay, vẫn giữ kiến trúc truyền thống nhưng bổ sung tiện nghi cơ bản, đáp ứng nhu cầu lưu trú của du khách.

Theo Trưởng bản Hà Văn Thào, từ những năm cuối thập niên 1990, khi các đoàn khách nước ngoài đầu tiên tìm đến khám phá hang Dơi, người dân đã dần nhận ra giá trị của bản làng mình. “Giờ đây, nhiều gia đình đã biết làm du lịch, học thêm ngoại ngữ, tham gia đội văn nghệ, trở thành hướng dẫn viên bản địa”, ông Thào cho biết.

Du lịch phát triển cũng kéo theo nhiều sinh kế phụ trợ. Người dân có thêm việc làm như vận chuyển khách, nấu ăn, cung cấp thực phẩm sạch cho các homestay. Các mô hình chăn nuôi vịt Cổ Lũng, lợn bản, trồng rau sạch có đầu ra ổn định hơn nhờ lượng khách tăng đều.

Nhờ đó, thu nhập bình quân đầu người của bản đạt hơn 16 triệu đồng/năm. Nhiều hộ làm du lịch hiệu quả có thu nhập từ 150-200 triệu đồng/năm. Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, hiện chỉ còn chưa đến 20 hộ, đời sống vật chất và tinh thần của người dân được cải thiện rõ rệt.

Quan trọng hơn, du lịch cộng đồng đã giúp người dân gắn bó hơn với quê hương, hạn chế tình trạng lao động trẻ rời bản đi làm ăn xa. Trẻ em được học hành đầy đủ, người lớn có việc làm ngay tại địa phương, văn hóa truyền thống được gìn giữ và phát huy.

Kho Mường hôm nay không chỉ là điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch Pù Luông, mà còn là minh chứng cho hiệu quả của mô hình giảm nghèo thông qua du lịch cộng đồng. Giữ được thiên nhiên, bảo tồn văn hóa và tạo sinh kế bền vững cho người dân, bản làng nhỏ giữa đại ngàn đang từng bước vươn lên bằng chính nội lực của mình.