Hải Phòng hướng đến nông thôn đáng sống

Nền tảng vững chắc từ hai "quá khứ"

Sau sáp nhập, cũng như nhiều địa phương khác, "Thành phố Hải Phòng mới" cần nhanh chóng đồng bộ hóa và nâng chuẩn các tiêu chí NTM, biến tiềm năng thành hiện thực, kiến tạo một vùng nông thôn hiện đại, đáng sống. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng, trước khi hợp nhất, cả phía Đông và phía Tây thành phố đều đã đạt được những thành tựu nổi bật trong xây dựng NTM, tạo nên nền tảng vững chắc cho giai đoạn phát triển mới.

Hải Phòng sau sáp nhập có 855 sản phẩm OCOP được đánh giá xếp hạng sao. Trong đó, phía Đông có 380 sản phẩm, gồm 124 sản phẩm 4 sao và 256 sản phẩm 3 sao còn phía Tây có 475 sản phẩm với 8 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia, 132 sản phẩm 4 sao và 256 sản phẩm 3 sao.

Cụ thể, giai đoạn 2021-2025, toàn TP Hải Phòng đã dồn nguồn lực hơn 63 nghìn tỷ đồng đầu tư vào hạ tầng NTM. Nhờ đó, cơ sở vật chất nông thôn đổi thay rõ nét, đời sống người dân được cải thiện. Đến 22/6/2025, TP Hải Phòng (phía Đông) chính thức được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM năm 2024.

Tỉnh Hải Dương cũ (phía Tây) cũng ghi dấu ấn đậm nét với hơn 54 nghìn tỷ đồng cho xây dựng NTM. Năm 2022, tỉnh này được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM năm 2020, là 1 trong 5 tỉnh đầu tiên cả nước đạt được danh hiệu này.

Những thành quả này là động lực quý giá, là kinh nghiệm thực tiễn để TP Hải Phòng tiếp tục phát huy, đưa ra những kế hoạch, mục tiêu cao hơn và phát triển mạnh mẽ hơn. Như tham luận của ông Bùi Văn Thăng - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Phòng tại Đại hội Đảng bộ TP Hải Phòng lần thứ I khẳng định, chương trình xây dựng Nông thôn mới đã huy động được sự tham gia của cả hệ thống chính trị và nhân dân, các cơ chế, chính sách được nhân dân đồng tình đón nhận, ủng hộ cao.

"Chương trình đã góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, hạ tầng cơ sở được nâng cấp đồng bộ, từng bước tiệm cận đô thị; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng cải thiện; tỷ lệ hộ nghèo giảm rõ rệt; kinh tế nông thôn phát triển đa dạng, gắn với sản xuất hàng hóa và ứng dụng khoa học kỹ thuật, liên kết sản xuất, sản xuất an toàn; môi trường được quan tâm, cảnh quan xanh - sạch - đẹp; bản sắc văn hóa truyền thống được gìn giữ và phát huy, an ninh trật tự được giữ vững, tạo nền tảng cho phát triển bền vững".

Thách thức đồng bộ hóa và nâng chuẩn 

Sau hợp nhất, việc đồng bộ các tiêu chí NTM cũng gặp khó do có sự khác biệt đáng kể trong bộ tiêu chí NTM cấp xã giai đoạn 2021-2025 mà Hải Phòng cũ và Hải Dương cũ đã ban hành. Đầu tiên là tiêu chí xã NTM có tới 3 chỉ tiêu khác biệt. Ví dụ, về tỷ lệ hộ có nhà ở kiên cố hoặc bán kiên cố, Hải Phòng cũ yêu cầu từ 75% trở lên, trong khi Hải Dương cũ là từ 92% trở lên. Về tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch theo quy chuẩn, Hải Phòng cũ quy định từ 55% (và 40% từ hệ thống cấp nước tập trung), còn Hải Dương cũ yêu cầu 100% (và 99% từ hệ thống cấp nước tập trung).

Với tiêu chí xã NTM nâng cao, sự chênh lệch lớn hơn với 12 chỉ tiêu khác nhau. Đơn cử, chỉ tiêu về đường xã được bảo trì, Hải Phòng cũ chú trọng "sáng - xanh - sạch - đẹp" với 70% trở lên. Hải Dương cũ lại chi tiết hơn về an toàn, thông suốt (100%), chiếu sáng (80%), cây xanh (50%) và rãnh thoát nước kín (50%). Đặc biệt, tỷ lệ sản phẩm chủ lực của xã bán qua kênh thương mại điện tử, Hải Phòng cũ đặt mục tiêu 50%, cao hơn nhiều so với 10% của Hải Dương cũ.

Còn với tiêu chí xã NTM kiểu mẫu, đây là điểm khác biệt rõ nét nhất, nếu Hải Phòng cũ chọn kiểu mẫu về giao thông theo hướng tiệm cận đô thị, với quy định chi tiết về quy mô, chất lượng đường thì Hải Dương cũ đa dạng hơn với các lĩnh vực sản xuất, giáo dục, văn hóa, du lịch, môi trường, an ninh trật tự, chuyển đổi số... Những khác biệt này đòi hỏi một chiến lược tổng thể để chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng đồng đều cho các xã trên toàn thành phố mới.

Đến cuối tháng 10, toàn TP Hải Phòng mới có 262 công trình NTM kiểu mẫu triển khai từ năm 2024 đã hoàn thành. Tuy nhiên, tại khu vực phía Đông, tiến độ còn chậm với 837 công trình chưa hoàn thành, 35 công trình chưa triển khai thi công.

Bên cạnh đó, tiến độ triển khai các công trình NTM kiểu mẫu cũng đang là một "điểm nghẽn" do công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, thủ tục đầu tư, cấp phép mất thời gian, cùng với việc giá vật tư nguyên liệu tăng cao làm chững lại tiến độ thi công. Về mặt quản lý, một số địa phương còn thiếu quyết liệt trong chỉ đạo, báo cáo chưa kịp thời, cán bộ NTM chủ yếu là kiêm nhiệm.

Theo tìm hiểu của PV, ngoài những khó khăn trên hiện nay các địa phương đang tiến hành rà soát lại các tiêu chí cũng là một trong những nguyên nhân khiến việc triển khai các hạng mục công trình xây dựng NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu bị "chững". Sau sáp nhập, xã mới không thể lấy quy hoạch của các xã cũ để "cộng gộp" vào với nhau mà phải làm quy hoạch mới. Khi quy hoạch thay đổi, các tiêu chí khác như giao thông cũng sẽ bị ảnh hưởng. Ngoài ra, việc sáp nhập các trường học, trạm y tế, thôn,... cũng cần được tính toán lại, có những trường hợp một xã bị chia tách rồi nhập vào nhiều xã khác gây thêm phức tạp trong quy hoạch lại và khiến các cán bộ NTM ở cơ sở "lúng túng".

Ông Trần Văn Tâm - Chủ tịch UBND xã Hà Tây cho biết, hiện tại địa phương đang phải "tạm dừng" việc xây dựng NTM nâng cao, chờ hướng dẫn mới về tiêu chí mới có thể tiến hành. Còn tại xã Nguyễn Bỉnh Khiêm, lãnh đạo địa phương này cũng cho biết, trong ba xã cũ, trong đó 2 xã đã được công nhận NTM kiểu mẫu, một xã đang triển khai. Dù nhiều công trình đang triển khai nhưng việc chưa có bộ tiêu chí NTM cho giai đoạn 2026-2030 khiến địa phương gặp không ít khó khăn.

Hướng đến nông thôn đáng sống

Dù có những khó khăn nhất định, tuy nhiên đây là những yếu tố khó tránh khỏi sau khi sáp nhập và vận hành chính quyền 2 cấp. Trước bối cảnh mới, TP Hải Phòng đang tích cực xây dựng định hướng chiến lược cho NTM giai đoạn 2026-2030, bám sát các chỉ đạo từ Trung ương với định hướng chung là: "Xây dựng NTM gắn với đô thị hóa, thực chất, đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững, lấy cư dân nông thôn làm chủ thể, tạo dựng nông thôn đáng sống, hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Đồng thời, chú trọng nâng cao chất lượng tiêu chí, cả về hạ tầng và đời sống, đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp và quản lý nông thôn".

Cụ thể, các cơ quan chức năng đang tham mưu UBND thành phố các mục tiêu phát triển NTM giai đoạn tới, đặc biệt sau sáp nhập cấp tỉnh và sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã. Trọng tâm là phát triển hạ tầng đồng bộ, đảm bảo kết nối nông thôn - đô thị; ứng dụng công nghệ thông tin, hiện đại hóa NTM; phát triển kinh tế nông thôn theo hướng tuần hoàn, phát huy sản phẩm đặc sản, lợi thế địa phương; bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.

Cùng với đó, TP cũng đang rà soát, hoàn thiện khung cơ chế chính sách, tập trung hỗ trợ thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao hiệu quả quản lý, thực hiện NTM theo quy hoạch. Đặc biệt, tăng cường huy động nguồn lực đầu tư hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đảm bảo tính kết nối. Để đẩy nhanh tiến độ công trình NTM kiểu mẫu, Sở Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu nhà thầu huy động nhân lực, vật tư, áp dụng biện pháp thi công tối ưu. Phấn đấu cuối tháng 11/2025 cơ bản hoàn thành các công trình giao thông và hoàn thành công trình giáo dục trước 31/12/2025.