Gỡ khó cấp sổ đỏ, giúp người dân vùng cao tiếp cận chính sách

Nhiều hộ dân chưa có sổ đỏ

Tình trạng người dân sinh sống trên đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vẫn còn phổ biến tại các xã vùng cao của tỉnh Lào Cai, đặc biệt là ở xã Tà Xi Láng, nơi có đông đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ tập quán canh tác lâu đời, địa hình đồi núi hiểm trở và đặc biệt là sự hạn chế trong tiếp cận thông tin pháp luật về đất đai - một trong những dạng thiếu hụt thông tin phổ biến khiến người dân thiệt thòi khi tiếp cận các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Nhiều đời qua, người dân đã có thói quen dựng nhà trên đất nương, đất rừng do tự khai hoang, mà không hề quan tâm đến quy hoạch hay hoàn thiện thủ tục về đất theo quy định, dẫn đến nhiều bất cập trong công tác quản lý đất đai tại địa phương. Một phần do địa hình xa xôi, giao thông khó khăn, nhưng một phần quan trọng hơn là người dân chưa được tiếp cận đầy đủ, kịp thời các thông tin chính sách liên quan đến quản lý đất đai, cấp giấy chứng nhận hay quyền lợi đi kèm khi có sổ đỏ.

Ông Sùng A Chinh, Trưởng thôn Xá Nhù, Xã Tà Xi Láng cho biết, trước đây, mỗi khi con trai trong nhà lấy vợ, cha mẹ thường tự chia đất để con dựng nhà mà không cần qua bất kỳ thủ tục pháp lý nào. Việc này được xem là lẽ thường tại đây. Người dân cho rằng, đất do chính tay mình khai hoang, gắn bó và sinh sống qua nhiều thế hệ thì đương nhiên thuộc quyền sở hữu của gia đình, không cần đến giấy tờ hay xác nhận từ chính quyền. Quan niệm đó xuất phát từ thiếu thông tin, khiến họ không nhận ra rằng việc không có sổ đỏ đồng nghĩa với việc không thể tiếp cận các chính sách giảm nghèo, hỗ trợ vay vốn hay các chương trình an sinh xã hội.

Tuy nhiên, nhận thức này hiện đang từng bước được cán bộ địa phương tuyên truyền, vận động để thay đổi, giúp người dân hiểu rõ hơn về quyền sử dụng đất và tầm quan trọng của việc có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với mỗi hộ gia đình. Nhiều buổi tuyên truyền được tổ chức ngay tại thôn, bản, bằng tiếng Mông, nhằm giúp bà con dễ hiểu, dễ tiếp cận hơn với chính sách. Việc cung cấp thông tin đầy đủ, dễ hiểu đóng vai trò hết sức quan trọng, bởi khi hiểu được quyền lợi của mình, người dân mới chủ động hợp tác với chính quyền, từ đó tháo gỡ những khó khăn tồn tại suốt nhiều năm.

Ông Mùa A Sùng, Phó Chủ tịch UBND xã Tà Xi Láng, tỉnh Lào Cai cho biết, công tác quản lý đất đai trên địa bàn hiện vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Tình trạng người dân tự ý xây dựng nhà ở trên những khu đất chưa được quy hoạch hoặc chưa chuyển đổi mục đích sử dụng diễn ra khá phổ biến. Trước đây, nhiều hộ dân đã tự ý dựng nhà ở bất kỳ vị trí nào họ cho là thuận tiện, kể cả trên đất rừng hay đất canh tác, vì vậy đã gây ra nhiều bất cập trong công tác quản lý và sử dụng đất đai hiện nay. Bên cạnh đó, nhiều hộ nghèo và cận nghèo không tiếp cận được thông tin về quy định pháp lý nên không biết thủ tục cần thiết để được cấp sổ đỏ.

Cần sự vào cuộc đồng bộ, hỗ trợ từ nhiều phía

Thực tế cho thấy, có nhiều hộ gia đình đã sinh sống ổn định suốt nhiều năm trên những khu vực chưa được công nhận là đất ở. Tuy nhiên, trên hệ thống bản đồ vệ tinh, các khu vực này vẫn được xác định là đất rừng, gây ra không ít khó khăn trong quá trình xác minh hiện trạng, quản lý đất đai và đặc biệt là trong việc thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân.

Việc sinh sống trên đất không đúng quy hoạch cũng ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người dân. Nhiều trường hợp không thể tiếp cận các chính sách hỗ trợ của Nhà nước cho hộ nghèo hay các chương trình an sinh xã hội.

Một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng người dân sinh sống trên đất chưa được quy hoạch không chỉ xuất phát từ tập quán lâu đời mà còn do đặc thù địa hình hiểm trở, quỹ đất bằng phẳng hạn chế, buộc người dân phải tận dụng mọi diện tích có thể để dựng nhà sinh sống. Tuy nhiên, sự hạn chế trong nhận thức về pháp lý, thủ tục hành chính và quyền sử dụng đất cũng là một nguyên nhân quan trọng, đòi hỏi công tác thông tin - tuyên truyền phải được tăng cường mạnh mẽ hơn.

Đặc biệt, trong giai đoạn 2010 - 2012, sau khi được nhà nước hỗ trợ đo đạc và cấp giấy chứng nhận trên địa bàn toàn xã thì từ sau năm 2013, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chỉ có một số cán bộ thực hiện, còn lại phần lớn người dân vẫn e ngại thủ tục hành chính và chi phí phát sinh. Chính sự e dè này càng cho thấy vai trò cấp thiết của việc đẩy mạnh truyền thông chính sách, giúp người dân hiểu đúng quy trình, nắm rõ mức phí, cũng như biết được các hỗ trợ mà Nhà nước dành cho hộ nghèo, hộ khó khăn.

Trước thực trạng đó, chính quyền xã đã triển khai nhiều biện pháp đồng bộ như: lập danh sách các hộ chưa có sổ đỏ, tuyên truyền người dân chuyển về sống tại các khu quy hoạch, hỗ trợ tách hộ và làm nhà mới. Tuy nhiên, việc người dân chấp nhận rời bỏ nơi sinh sống lâu đời không dễ dàng. Chính quyền phải kết hợp giữa tuyên truyền và hỗ trợ tài chính, đảm bảo người dân có thể ổn định tại nơi ở mới. Nhiều buổi họp thôn, gặp gỡ hộ dân trực tiếp đã được tổ chức nhằm cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, góp phần thu hẹp khoảng cách về nhận thức giữa người dân và chính quyền.

Ngoài ra, xã đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai, rà soát lại toàn bộ diện tích đất chưa phù hợp quy hoạch. Mục tiêu là đảm bảo đủ điều kiện pháp lý để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân.

Ông Mùa A Sùng, Phó Chủ tịch UBND xã Tà Xi Láng, tỉnh Lào Cai cho biết thêm, hiện trên địa bàn xã vẫn còn hơn 100 hộ dân đang sinh sống trên những diện tích đất chưa hoàn tất thủ tục về đất. Trước thực trạng đó, chính quyền địa phương đang tiếp tục triển khai các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, từng bước đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người dân, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác quản lý và sử dụng đất đai trên địa bàn.

Việc tăng cường truyền thông, phổ biến chính sách đất đai bằng nhiều hình thức dễ tiếp cận từ loa truyền thanh, họp thôn được coi là giải pháp then chốt để giúp người dân nâng cao hiểu biết, từng bước thoát khỏi rào cản thông tin, góp phần thúc đẩy giảm nghèo bền vững tại địa phương.