Bộ trưởng Tài chính đã ký ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số quy định mới để hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán diễn ra thông suốt, an toàn, vừa phù hợp với tính năng của Hệ thống công nghệ thông tin mới cho thị trường chứng khoán Việt Nam (Hệ thống KRX), vừa đảm bảo tiêu chí nâng hạng. Thông tư có hiệu lực thi hành kể từ ngày 5/5/2025.
Thông tư này đã sửa đổi, bổ sung quy định về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán, công bố thông tin liên quan đến việc triển khai cơ chế nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh (Non-Prefunding) theo Hệ thống KRX và phục vụ mục tiêu nâng hạng thị trường là phù hợp với thực tiễn triển khai, bảo đảm tính hợp lý, đồng thời tiệm cận thông lệ quốc tế trong quản lý công bố thông tin, phục vụ mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.
Theo quy định tại Thông tư 18/2025/TT-BTC, thời điểm nhà đầu tư Non-Prefunding phải có đủ tiền và trách nhiệm thanh toán của công ty chứng khoán không có sự khác biệt so với Thông tư 68/2024/TT-BTC.
Thay đổi quy định về hoạt động đăng ký, lưu ký chứng khoán
Theo Thông tư mới, để phù hợp với cách xác định thông tin nhận diện người sở hữu, nhà đầu tư của Hệ thống KRX, Thông tư mới sẽ bổ sung giải thích từ ngữ "thông tin nhận diện người sở hữu chứng khoán, nhà đầu tư" theo tính năng thiết kế của Hệ thống KRX để thành viên lưu ký, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) sử dụng thống nhất trong quá trình xử lý hồ sơ nghiệp vụ đăng ký, lưu ký chứng khoán.
Cụ thể, bổ sung định nghĩa: “Thông tin nhận diện người sở hữu chứng khoán, nhà đầu tư là thông tin được xác định trên cơ sở số đăng ký sở hữu, ngày cấp số đăng ký sở hữu và loại hình của nhà đầu tư khi thành viên lưu ký, tổ chức phát hành, công ty đại chúng đăng ký thông tin nhà đầu tư trên hệ thống tại VSDC. Số đăng ký sở hữu được quy định tại quy chế của VSDC”.
Quy định mới về công bố thông tin trên thị trường chứng khoán. Ảnh: minh họa.
Thông tư quy định rõ việc gửi nhận chứng từ điện tử, nguyên tắc xử lý hồ sơ nghiệp vụ của thành viên với VSDC phù hợp với tính năng điện tử nghiệp vụ trên hệ thống mới và quy định rõ trách nhiệm của thành viên để đảm bảo tính chính xác trong các thông tin gửi đến VSDC.
Thông tư cũng sửa đổi, bổ sung quy định về việc phân bổ phần lẻ cổ phần cộng dồn để phù hợp tính năng của hệ thống KRX.
Về hoạt động chuyển khoản chứng khoán, Thông tư sẽ sửa đổi, bổ sung quy định chuyển khoản chứng khoán và quyền phát sinh kèm theo (nếu có) để phù hợp với Hệ thống KRX và giải quyết vướng mắc phát sinh thực tiễn.
Đặc biệt, Thông tư cũng sẽ bổ sung thêm trường hợp chuyển quyền sở hữu để xử lý cho giao dịch mua cổ phiếu của NĐTNN là tổ chức không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh (giao dịch Non-Prefunding) khi áp dụng KRX và xử lý tài sản đảm bảo để thu hồi tiền đã sử dụng từ quỹ hỗ trợ thanh toán do Hệ thống KRX không cho phép lùi, hủy đối với các giao dịch thiếu tiền.
Hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán có nhiều điểm mới
Hệ thống KRX có các tính năng khác như: không cho phép lùi, hủy thanh toán đối với các giao dịch thiếu tiền thanh toán đã hoàn tất việc sửa lỗi vào ngày T+1, giao dịch thiếu tiền vào ngày T+2; cho phép vay chứng khoán qua hệ thống vay và cho vay chứng khoán theo cơ chế khớp lệnh để đảm bảo đủ chứng khoán thanh toán; mặc định loại bỏ thanh toán trong một số trường hợp mà hệ thống KRX nhận diện không đủ trường thông tin dữ liệu nhập vào; và có phân chia theo 4 khu vực thị trường, liên quan đến thành viên của VSDC (gồm thành viên lưu ký và thành viên bù trừ).
Vì những điểm mới nêu trên nên Thông tư mới sửa đổi giải thích từ ngữ “Khu vực thị trường” để giải thích bao quát thành viên của VSDC do quy định hiện tại chỉ gồm thành viên bù trừ mà chưa có thành viên lưu ký.
Cùng với đó, Thông tư bổ sung chương mới (Chương IVa) để hướng dẫn hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán khi chưa triển khai cơ chế CCP và phù hợp với Hệ thống KRX. Các nội dung tại Chương IVa được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định còn phù hợp tại Thông tư số 05/2015/TT-BTC và sửa đổi, bổ sung thêm các quy định mới cho phù hợp tính năng hệ thống KRX và vẫn đáp ứng tiêu chí nâng hạng thị trường chứng khoán như đã đề ra tại Thông tư số 68/2024/TT-BTC.
Đối với giao dịch mua cổ phiếu của nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh đang thực hiện theo Thông tư số 68/2024/TT-BTC, Thông tư mới sẽ điều chỉnh để đảm bảo phù hợp với hoạt động xử lý nghiệp vụ của hệ thống KRX và hạn chế thấp nhất sự khác biệt trong áp dụng giao dịch Non-Prefunding so với quy định tại Thông tư số 68/2024/TT-BTC.
Thông tư sửa đổi quy định về việc sử dụng, hoàn trả quỹ hỗ trợ thanh toán để đáp ứng Hệ thống KRX. Cụ thể, do hệ thống KRX không cho phép lùi thời hạn, loại bỏ thanh toán đối với các giao dịch thiếu tiền, nên để đảm bảo hoạt động thanh toán giao dịch được an toàn và thông suốt, việc sử dụng quỹ hỗ trợ thanh toán sẽ sửa đổi theo hướng hỗ trợ cho vay đối với toàn bộ số tiền thiếu phát sinh tại ngày thanh toán thay vì chỉ hỗ trợ cho vay theo hạn mức nhất định như hiện nay. Việc hỗ trợ thanh toán trên được thực hiện theo trình tự: sử dụng khoản đóng góp của chính thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán, vay từ ngân hàng thanh toán, sử dụng khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác.
Để hạn chế một phần rủi ro trong trường hợp thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán sử dụng khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác, Thông tư quy định VSDC được phong tỏa, bán chứng khoán trên tài khoản tự doanh của thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán, chứng khoán nhận về từ giao dịch thiếu tiền.
Đồng thời, VSDC được yêu cầu ngân hàng thanh toán trích số tiền nhận về từ giao dịch bán chứng khoán trên tài khoản tự doanh của thành viên lưu ký sang tài khoản của quỹ hỗ trợ thanh toán để thu hồi số tiền thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán đã sử dụng từ khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác và bù đắp các chi phí phát sinh có liên quan. Ngoài ra, tăng chế tài xử lý vi phạm như đình chỉ hoạt động thanh toán giao dịch chứng khoán, đình chỉ hoạt động giao dịch của thành viên trong trường hợp thành viên không hoàn trả tiền sử dụng quỹ hỗ trợ thanh toán đúng thời hạn.
